Morgunblaðið - 14.03.1982, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. MARZ 1982
21
Þáttur af Kristni Vilhjálmssyni sjötugum
ýmis leiðindi, þó hún hefði verið
til góðs.
Eg afréð því að freista gæfunn-
ar í Danmörku og vann þar við
blikksmíði í tvö ár. Þar vann ég
lengst af hjá Carl Bech, en í
Danmörku var mikið atvinnuleysi
á þessum árum. Ég var svo lán-
samur að hitta frænda minn einn
fljótlega eftir að ég kom út, Sigurð
Björnsson, sem þar bjó með fjöl-
skyldu sína. Hann var mér ákaf-
lega hjálplegur, útvegaði mér
vinnu og leyfði mér að halda til
hjá sér. Ég kunni yfirleitt vel við
Dani og hafði jafnvel hug á að
ílengjast í Danmörku. Eg var
furðu fljótur að komast niður í
dönskunni. En veturinn 1939 tók
faðir minn að birtast oft í draum-
um og hann beinlínis rak mig
heim. Astæðan kom svo í ljós þeg-
ar braust út heimsstyrjöldin
mikla. Ég hef verið lukkunnar
pamfíll og oftar en einu sinni
varaður við í draumum, en ekki
alltaf kunnað að notfæra mér það.
Nei, ekki safnaði ég peningum í
Danmörku. Kaupið var ekki nema
35 krónur á viku, en ég vann jafn-
an ákvæðisvinnu og gat þénað með
því lagi allt upp í 100 krónur á
viku. Fyrir bragðið gat ég klætt
mig upp og skoðað mig um, eins og
vera bar.
Einn er ljótur ósiður i Dana-
veldi og það er bjórþambið. Það
gengur jafnvel svo langt að þeir
sem ekki drekka bjór eru hæddir
og smánaðir. Við vorum tveir í
vélsmiðjunni sem ekki drukkum
bjór. Ég fékk mér jafnan gosdrykk
í kaffitímum, og strákur á mínu
reki drakk mjólk. Þeir létu okkur
aldrei í friði kallarnir og urðum
við fyrir rest að flýja niður í kjall-
ara í kaffihléum. Slíkur var mór-
allinn. Bjórdrykkjan er mikið böl í
Danmörku og mörg fjölskyldan
hefur þolað neyð fyrir bjórdrykkju
heimilisföðurins. Bjórinn er talinn
hluti af mataræðinu og sér hver
viti borinn maður sér hversu skað-
vænlegt það er. Bjórdrykkja er
ekki hóti skárri en víndrykkja.
Ég fylgdi ráðum föður míns og
kom heim. Byrjaði mín fyrri störf
í Nýju blikksmiðjunni. Arið 1943
réðist ég til Hitaveitu Reykjavík-
ur, og þá nýttist mér reynslan sem
ég hafði aflað mér með vinnu
minni í Danmörku. Þar í landi til-
heyra nefnilega gas- og pípulagnir
blikksmíðinni. Starfsmaður Hita-
veitunnar var ég til 1968 að ég
gerðist umsjónarmaður Templ-
arahallarinnar.
Arið 1940 gekk ég að eiga Guð-
nýju Torfadóttur, fósturdóttur
Önnu Adólfsdóttur og Jóns Páls-
sonar, bankaféhirðis. Jón Pálsson
var sérstakur maður. Hann hafði
starfað mikið í stúkunni og ég
verð að segja, að það er ómetanleg
lífsreynsla ungum manni að fá að
kynnast slíkum mönnum sem þar
voru atkvæðamestir, eins og til
dæmis Jóni Árnásyni, Helga
Sveinssyni, Jóni Magnússyni og
Helga Helgasyni.
Við giftinguna færði ég mig lít-
illega um set við laufásveginn, því
við Guðný stofnuðum heimili
okkar í húsi Jóns Pálssonar að
Laufásvegi 59 og þar höfum við
verið alla tíð síðan. Börn okkar
eru tvö: Anna Sigríður, gift Finn
Fredreksen kaupmanni í Olsó, og
Jón Pálsson húsasmiður, ókvænt-
ur. Barnabörnin eru orðin 5. Allt
er þetta fólk bindindismenn, eins
og foreldrarnir og Finn hefur
starfað lengi í Góðtemplararegl-
unni í Noregi.
Neysla áfengis og fíkniefna
er óskaplegt böl í þjóðfélag-
inu. Og það er ekkert
áhlaupaverk að uppræta það. Það
tekur mannsaldra og oft verða
brekkur í þeirri baráttu en við
megum aldrei missa sjónar á
takmarkinu.
Ýmislegt hefur áunnist í nær
100 ára starfi Góðtemplararegl-
unnar á íslandi. Reglan er félags-
skapur sem grundvallast á hug-
sjón um bræðralag allra manna.
Góðtemplarareglan hefur haldið
reglulega skemmtanir fyrir bind-
indismenn og staðið fyrir víðtæku
fræðslustarfi um áfengisbölið.
Margri ógæfusamri fjölskyldunni
hafa reglunnar menn rétt hjálp-
arhönd og jafnvel borgið. Slíkar
staðreyndir er ekki hægt að sýna
með tölum, en árangurinn af
starfi Góðtemplarareglunnar hef-
ur margur fundið í hjarta sínu.
Fyrir mína parta, þá væri ég ekki
samur maður, ef ég hefði ekki
gengið í regluna. En það verður að
segjast eins og er, að Góðtempl-
arareglan á íslandi hefur ekki not-
ið verðugs stuðnings stjórnmála-
manna, svo sem þekkist í öðrum
löndum, eins og til dæmis Svíþjóð.
Æskilegast væri að banna
áfengið með öllu. maðurinn getur
lifað, bæði í gleði og sorg, án eitur-
efna. Hann er æðsta skepna jarðar
og siðferðileg ábyrgð hans er mik-
il. Maðurinn hefur ekki ráð á því
að eyðileggja sitt takmarkaða vit
með eiturefnum.
Vegna áfengisneyslu heimilis-
föður hefur margt efnisbarnið
lent á glapstigum og ekki átt það-
an afturkvæmt. Tveir af hverjum
tíu sem neyta áfengis verða
drykkjurútar og hinir losna meira
og minna aldrei undan því. Áfeng-
isneyslan kostar þjóðfélagið
ógrynni fjár, til dæmis í allri lög-
gæslu og heilbrigðisþjónustu.
Minnumst þess að þegar Reglan,
kom á áfengisbanni á sínum tíma,
þá tæmdist tugthúsið. En meinið
við bannlögin var, eins og Jón
Árnason sagði, að embættismenn
þjóðarinnar, sem áttu að fram-
fylgja banninu, voru því andvígir
og sáu í gegnum fingur við fólk.
Það er vita tilgangslaust að setja á
bann, nema 80—90% þjóðarinnar
samþykki það. Það þarf að skapa
almenningsálit sem hefur skömm
á áfengisnotkun og yfirleitt allri
notkun eiturefna.
Hér fyrrum þekktist ekki að
konur drykkju ellegar reyktu.
Slíkar konur voru útskúfaðar. En
með jafnréttisbaráttu nútímans
þykir slíkt sjálfsagt. Góðtempl-
arareglan er byggð upp á kristi-
legum grunni og bræðralagi allra
manna og getur þar af leiðandi
aldrei látið manninn afskiptalaus-
an. Þess vegna tel ég drykkjuskap
kvenna boða mikla vá. Ábyrgð
konunnar er mikil og hún má aldr-
ei bregðast hlutverki sínu í lífinu.
Konan er móðir mannkyns. Hún
má aldrei taka upp ýmsa ósiðu
karlmanna. Konan kemst ekki
undan hlutverki sínu. Hún hefur
verið sköpuð til að ganga með og
ala börn, og því hlutverki má hún
aldrei bregðast.
Kristinn Vilhjálmsson hefur
gegnt mörgum embættum á öllum
stigum Góðtemplarareglunnar og
er nú stórgæslumaður unglinga-
starfs.
Þá hefur hann frá því hann
gekk í regluna verið atkvæðamik-
ill í byggingarsögu hennar. Það er
um margt athyglisverð saga, en
ekki skal dvalið við hana nema
stuttlega í þessu spjalli. Kristinn
segir:
Við reistum Jaðar í Heiðmörk í
sjálfboðavinnu árin 1938—1946.
Þar höfðum við félagsheimili og
rákum barnaheimili um árabil. Ég
sá alfarið um rekstur Jaðars þar
til við neyddumst til að selja árið
1968. Bærinn keypti af okkur, því
það hafði komið á daginn að
vatnsbólum Reykjavíkur gat staf-
að hætta af svo umsvifamiklum
rekstri á þessum slóðum. Þá
keyptum við Laugaveg 56, þar sem
Æskan er nú til húsa. Nokkru fyrr
réðumst við í byggingu Templara-
hallarinnar. Þá var orðið aðkall-
andi að leystist úr húsnæðiseklu
reglunnar. Templarahöllin er
fyrst og fremst miðstöð bindind-
ishreyfingarinnar í landinu á ís-
landi. Þar var ég umsjónarmaður
eins og áður greinir, þangað til í
fyrra að ég lét af því embætti.
Við ræddum oft saman eilífð-
armálin, ég og Halldór heit-
inn Helgason. Hann var
fulltrúi hjá ritsímastjóra og vor-
um við félagar í stúkunni Freyju.
Yfirleitt vorum við nú sammála í
eilífðarmálunum. Töldum báðir að
það væri líf eftir þetta líf og mað-
urinn gæti lagt framhaldslíf sitt í
rúst með slæmri breytni í lífi sínu
á þessari jörð. En allt eru þetta
getgátur og samþykktum við eitt
sinn að sá okkar sem á undan
færi, skyldi láta hinn vita — og
þar með sanna að það væri fram-
haldslíf. Svo hugsuðum við ekki
meira um það. Nokkrum árum síð-
ar var í bígerð heimsókn nokkurra
góðtemplara af íslandi til Lille-
ström í Noregi, þar sem tengdas-
onur minn var æðstitemplar. Við
Halldór stóðum í undirbúningi að
þeirri ferð. Svo atvikaðist það að
ég þurfti norður til Akureyrar ein-
hverra erinda og þegar ég kom í
bæinn aftur, heimsótti ég Halldór.
Hann hafði þá veikst, en var að
hressast og sat í stól, þegar ég
hitti hann. Við ákváðum með
okkur, að ég skyldi hringja til
hans um tíuleytið daginn eftir,
þegar ég hefði útréttað ýmislegt í
bankanum. Svo kvöddumst við.
Þennan dag kom ég ekki heim fyrr
en undir miðnætti og brá heldur
en ekki í brún. Konan mín og önn-
ur kona, sem var næturgestur hjá
okkur, sátu niðri í stofu á nátt-
klæðum og voru miður sín. Þær
sögðu mér, að um hálf tólf leytið
hefði síminn tekið að hringja
sérkennilega, þannig að hann
hefði hringt stanslaust, en ekki
með hléum svo sem hann gerir
jafnan, og þegar þær svöruðu var
enginn á hinni línunni. Þetta gekk
svo nokkrum sinnum og gerði kon-
urnar skelkaðar. Ég lagði enga
merkingu í þessa frásögn og sagði
þeim að gleyma þessu bara sem
fyrst, og gengum við svo til hvílu
okkar. Morguninn eftir gekk ég
þeirra erinda í bænum sem um var
talað og kom svo heim til mín um
tíuleytið, því mig langaði í kaffi-
sopa. Konan hafði þá brugðið sér
frá og tek ég upp Morgunblaðið að
lesa; vildi bíða með að hringja í
Halldór framyfir tíu. Ég er rétt
sestur, þegar ég heyri bréfalúguna
skella hressilega og sprett á fætur.
Það var enginn póstur. Ég var rétt
sestur aftur, þegar bréfalúgunni
var skellt í annað sinn. Ég taldi þá
víst að krakkar væru að gera
sprell og rauk upp og út og alla
leið niður á fortó, en það var ekki
sála sjáanleg.
Ég sneri við og tók til að lesa
Moggann í þriðja sinn. Þá hringir
síminn. Það var frænka Halldórs
að tilkynna mér lát hans. Hann
hafði dáið um hálf tólf leytið
kvöldið áður. Einmitt þegar sím-
inn hringdi stanslaust. Halldór
sveikst ekki um að láta mig vita og
gerði það í gegnum þá stofnun sem
hann var kunnugastur, Póst og
síma. Og af því hann náði ekki í
mig, reyndi hann að vekja athygli
mína aftur um morguninn.
Slík reynsla gefur manni hug-
mynd um að lífið sé annað og
meira en þessi jarðvist. Það eru
orsakir fyrir öllum hlutum, og af-
leiðingar. Það verður ekki undan
því komist. Maðurinn skapar sér
verustað með breytni sinni. Mað-
urinn er sinnar gæfu smiður.
Listasafn íslands:
Sýning á
grafík eftir
Asger Jorn
LAUGARDAGINN ^ 13. mars, var
opnuð í Listasafni íslands sýning á
27 grafíkverkum eftir hinn heims-
kunna danska listmálara Asger
Jorn. Sýningin er fengin að láni frá
Frakklandi og eru öll verkin í einka-
eigu.
Jorn var fæddur í Vejrum í
Danmörku árið 1914 og lést 1973.
Lengst af var hann búsettur í
Frakklandi og á Ítalíu eða frá 1953
að hann yfirgaf Danmörku. Jorn,
sem var einn af stofnendum
Cobra-hópsins, var afar afkasta-
mikill listamaður og vann í ýmis
efni. Hann sýndi mjög víða og eru
verk hans í öllum helstu listasöfn-
um austan hafs og vestan. Jorn-
sýningin í Listasafni íslands verð-
Frá sýningunni í Listasafni íslands
ur opin á almennum sýningartíma
safnsins, sunnudaga, þriðjudaga,
fimmtudaga og laugardaga kl.
13.30—16.00, fram í maí.
Þess má geta að Jorn var Lista-
safni Islands einkar velviljaður
meðan hann lifði og á safnið m.a.
eitt olíumálverk eftir hann, auk
nokkurra grafíkmynda. Fyrir
nokkrum árum myndskreytti Jorn
sögu Halldórs Laxness, „Sagan af
brauðinu dýra“ og kom hún út í
viðhafnarútgáfu á þýsku.
Akranes:
Bæjarskrif-
stofurnar í ný-
byggingu Sam-
vinnubankans
„SKRIFSTOFUR Akraneskaup-
staðar munu flytjast í nýbyggingu
Samvinnubankans þann 1. nóv-
ember næstkomandi. Auk al-
mennu skrifstofunnar hefur
tæknideild og félagsmálastjóri
þarna einnig aðsetur og er þar
með starfsemi bæjaryfirvalda
komin undir eitt þak,“ sagði
Magnús Oddsson, bæjarstjóri á
Akranesi. En bæjarskrifstofurnar
hafa verið i húsnæðisvandræðum
þar sem núverandi húsnæði var
orðið allt of lítið.
Texti Jakob F. Ásgeirsson
Anna Sigríður, Guðný, Jón Pálsson og Kristinn