Morgunblaðið - 10.06.1982, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. JÚNÍ1982
Þeir lifa á svikum
Erlendar
bækur
Björn Bjarnason
BRESKUR vinur minn, gagnkunn-
ugur stjórnkerfi lands síns, orövar
og hófsamur í dómum um menn og
málefni, átti eitt sinn ekki nægi-
lega sterk orð til að lýsa fyrirlitn-
ingu sinni á landa sínum. Það var
haustið 1979, þegar skýrt var
opinberlega frá njósnum Anthony
Blunt og þjónustu hans við Sovét-
ríkin og breska svikara. Eftir að
hafa lesið bókina Their Trade is
Treachery sem mætti kalla á ís-
lensku Þeir lifa á svikum og rituð
er af ('hapman Pincher, skil ég
betur en áður fyrirlitningu vinar
míns.
Anthony Blunt var fjórði mað-
urinn úr hópi stúdenta frá Cam-
bridge-háskóla, sem gengu á
fjórða áratug aldarinnar i þjón-
ustu Sovétmanna vegna aðdáun-
ar á kommúnismanum og störf-
uðu síðan lengur eða skemur
gegn eigin þjóð í þjónustu sov-
ésku njósna- og öryggisstofnun-
arinnar KGB. Þrír úr hópnum
höfðu flúið til Sovétríkjanna,
þegar komst upp um Blunt
(1964); Guy Burgess og Donald
Maclean, sem báðir störfuðu í
bresku utanrikisþjónustunni,
flúðu 1951 og Kim Philby, sem
var starfsmaður bresku leyni-
þjónustunnar (MI6), flúði 1963. í
bók Chapman Pinchers eru
leiddar líkur að því, að þeir hafi
verið 5 í Cambridge-hópnum, án
þess að bent sé á „fimmta mann-
inn“. Hins vegar gefur höfundur
sterklega til kynna, svo ekki sé
fastar að orði kveðið, að Sir Rog-
er Hollis, sem starfaði í bresku
gagnnjósnastofnuninni, MI5, í 29
ár, frá 1936 til 1965, hafi verið í
þjónustu KGB, en Sir Roger
Hollis var yfirmaður MI5 síð-
ustu 9 árin, áður en hann hætti
störfum fyrir aldurs sakir.
Þegar 1. útgáfa Their Trade is
Treachery kom út í mars 1981,
gaf Margaret Thatcher, forsæt-
isráðherra, yfirlýsingu í breska
þinginu og tilkynnti, að sett yrði
á fót nefnd til að rannsaka varn-
ir öryggis- og leyniþjónustunnar
gegn ágangi njósnara. Hér fæst
m.a. í Bókaverslun Sigfúsar
Eymundssonar endurskoðuð út-
gáfa af bókinni frá því i febrúar
1982 og las ég hana. Þar er fjall-
að um þessa yfirlýsingu breska
forsætisráðherrans og önnur
viðbrögð við fyrstu útgáfu bók-
arinnar.
Chapman Pincher er kunnur
blaðamaður í Bretlandi og ritaði
til dæmis um varnarmál og
stjórnmál í Daily Express. Hef-
ur hann oftar en einu sinni hlot-
ið viðurkenningu fyrir störf sín
sem blaðamaður. Nú segist hann
hafa snúið sér alfarið að ritun
bóka um samtimaatburði og
skáldsagnagerð. Kemur fram í
Their Trade is Treachery, að
næsta bók höfundar muni fjalla
um valdabaráttu vinstrisinna í
Verkamannaflokknum. Telur
Pincher mikla hættu stafa af
ítökum kommúnista innan
verkalýðshreyfingarinnar í
Bretlandi og rifjar meðal annars
upp, að 1950 hafi þáverandi
forsætisráðherra úr Verka-
mannaflokknum, Clement Atlee,
skipað nefnd til að spá fyrir um
viðfangsefni breska
kommúnistaflokksins, þegar
ljóst var, að kjósendur veittu
honum ekki lengur brautar-
gengi. Var niðurstaða nefndar-
innar sú, að kommúnistar
myndu hefja undirróðursstarf-
semi til að ná áhrifum og völd-
um eftir öðrum leiðum en á þingi
og til að ná markmiði sinu
myndu þeir beita kröftunum á
þremur sviðum: í verkalýðsfélög-
unum, í fjölmiðlum og í skólum.
Bókin Their Trade is Treach-
ery er í senn ógnvekjandi og
dapurleg. Þar eru enn einu sinni
dregnar saman staðreyndir um
ásókn KGB og svívirðilegar að-
ferðir þessarar voldugu stofnun-
ar til að grafa undan stjórnkerfi
lýðræðisríkjanna. Og enn einu
sinni er þar lýst, hve veikgeðja
vestrænir menn, jafnvel í æðstu
embættum, eru andspænis þessu
ósvífna myrkravaldi. Ofurtrú
æskumanna á hugsjónir komm-
únismans er misnotuð og þeim
snúið á braut svika við eigin
þjóð, blíðmælgi og fjárgjafir af-
vegaleiða menn og jafnvel sendi-
herra Breta í Moskvu fellur fyrir
„the oldest trick in the world" og
lætur þjónustustúlku á vegum
KGB draga sig á tálar og i rúmið
fyrir framan falda ljósmyndavél.
Lýsingin á því, hve breska
utanríkisráðuneytið vill láta
fara mildum höndum um sov-
éska sendiráðsstarfsmenn og
viðskiptafulltrúa, kemur ekki á
óvart, þegar litið er til þróunar
mála hér á landi. Höfundur
bendir á hið mikla ójafnræði,
sem ríkir milli fjölda og réttinda
breskra sendiráðsmanna i
Moskvu annars vegar og sov-
éskra í London hins vegar. Til
dæmis verði þeir bresku að sæta
því, að KGB sjái þeim fyrir bíl-
stjórum og þjónustufólki, en
Sovétmenn hafi með sér bæði
bílstjóra og þjónustufólk að
heiman. Það er svo sannarlega
furðulegt, hve embættismanna-
kerfin á Vesturlöndum eru yfir-
('hapman Pincher, höfundur bók-
arinnar Their Trade is Treachery.
leitt treg til að takmarka umsvif
sovéskra sendiráðsstarfsmanna í
löndum sínum og tími til þess
kominn, að firrur varðandi sam-
drátt í viðskiptum eða óbætan-
legt tjón á slökunarstefnunni í
sambandi við slíkt aðhald víki
fyrir raunhæfum, ströngum að-
gerðum.
Fyrir okkur Islendinga er eft-
irtektarvert að lesa það, sem
Chapman Pincher hefur eftir
Oleg Lyalin, sem var í viðskipta-
nefnd Sovétríkjanna, en flúði og
skýrði yfirvöldum frá starfsemi
KGB og útsendara stofnunar-
innar í Bretlandi. Þar kemur
meðal annars fram, að KGB hafi
gert áætlanir um skemmdarverk
og útrýmingu á þeim mönnum,
sem taldir voru óvinir Sovétríkj-
anna. Og hvað segja Islendingar
um jæssa lýsingu?
„I þessum áætlunum var gert
ráð fyrir því, að unnin yrðu
skemmdarverk á síðustu 24 tím-
unum fyrir skyndiárás Sovét-
Anthony Blunt. Erá því var skýrt í
nóvember 1979, að hann hefði ver-
ið sovéskur njósnari. Þegar opin-
berlega var flett ofan af Blunt var
hann listráöunautur bresku drottn-
ingarinnar.
Sir Roger Hollis, sem var yfirmað-
ur bresku gagnnjósnastofnunar-
innar MI5. Hann lést 1973 en
starfaði í MI5 frá 1936 til 1965, þar
af níu ár sem yfirmaður. Pincher
leiðir likur að því, að hann hafi
verið í þjónustu KGB.
manna á Bretland, ráðist yrði á
ratsjárstöðvar, fjarskiptastöðv-
ar og aðra þá staði, sem skiptu
miklu á stríðstímum. Lyalin lét
þess sérstaklega getið, að hann
hefði átt að sjá til þess, að
sprengd yrði í loft upp aðvörun-
arstöð gegn langdrægum eld-
flaugum í Fylingdales í Norður-
Yorkshire. Hann hafði í fórum
sínum kort af staðnum og af
þeim svæðum, þar sem sovéskar
víkingasveitir myndu ganga á
iand af Norðursjó og hafa með
sér nauðsynlegt sprengiefni.
Hann skýrði frá því, hvernig
hópar breskra svikara hefðu ver-
ið ráðnir til að aðstoða við þessa
aðgerð og eyðileggingu á Vulc-
an-sprengjuþotum, sem biðu í
viðbragðsstöðum á ákveðnum
flugvöllum hlaðnar kjarnorku-
sprengjum. Þessir hópar gætu
gripið til falinna vopna og
sprengiefnis. Þá hefði skemmd-
arverkahópunum einnig verið
úthlutað loftskeytatækjum, svo
að þeir gætu tekið við fyrirmæl-
um frá Moskvu um að hefjast
handa og gert grein fyrir ár-
angri aðgerða sinna. Einu sinni
á ári væri sent stutt skeyti til
Moskvu með þessum tækjum, til
að ganga úr skugga um, að þau
væru í lagi.
1980 fannst sovéskt senditæki
vafið í plast og í járnboxi fyrir
tilviljun, þar sem það hafði verið
grafið í jörðu á afskekktri hæð í
Norður-Wales. Tækið var þannig
úr garði gert, að auðvelt var að
stilla það á fyrirfram ákveðnar
bylgjulengdir, sem allar voru
auðkenndar á ensku, og einnig
fylgdi búnaður til að senda
skeyti með gatastrimli, sem
styttir mjög sendingartima. Al-
mennar leiðbeiningar á ensku
voru skráðar á míkrófilmu. Við
rannsókn kom í ljós, að sex Sov-
étmenn höfðu dvalist á nálægu
hóteli og sögðust vera í
viðskiptanefnd, á hinn bóginn
fóru þeir aldrei út úr hótelinu
nema að kvöld- eða næturlagi. í
gestabók hótelsins voru skráð
nöfn fjögurra manna, sem vísað
var frá Bretlandi 1971 í hópi 105
sovéskra njósnara. Loftskeyta-
tækið var í svo góðu lagi, að það
hlaut að hafa verið grafið upp af
og til og snurfusað. Öryggisyf-
irvöld eru í litlum vafa um, að
tækið hafi verið í umsjá bresks
skemmdarverkahóps í sovéskri
þjónustu, líklega með bækistöð í
Liverpool."
Um það bil áratugur er liðinn
síðan sovésk loftskeytatæki
fundust í Kleifarvatni. Þá hafa
menn hér á landi oftar en einu
sinni orðið undrandi, þegar þeir
mæta bifreiðum sovéska sendi-
ráðsins eða starfsmönnum þess
á hinum fáförnustu slóðum, og
hvergi efast menn um það, að
KGB hafi ítök í leiðöngrum vís-
indamanna, sem sendir eru til
rannsókna í öðrum löndum.
Bók Chapman Pinchers á er-
indi til allra þeirra, sem áhuga
hafa á því að kynnast þeirri
myrkraveröld, þar sem útsend-
arar KGB starfa og grafa undan
öryggi lýðræðisríkjanna. Þeir
eru líklega miklu fleiri en marg-
an grunar, sem lifa á svikum við
eigin þjóð í þjónustu heims-
kommúnismans.
Akureyri:
Sigríður
Jóhannesdótt-
ir og Leifur
Breiðfjörð opna
myndvefnaðar-
sýningu
Sigríður Jóhanncsdóttir og
Leifur Breiðfjörð opna sýningu
á myndvefnaði í Hússtjórnar-
skóla Akureyringa laugardag-
inn 12. júní. Þetta er fyrsta
einkasýning þeirra á myndvefn-
aði en áður hafa þau tekið þátt í
mörgum samsýningum innan-
lands og erlendis.
Sýningin er haldin í boði
Hússtjórnarskólans í tilefni af
uppsetningu á steindum glugga
eftir Leif Breiðfjörð í húsnæði
skólans. Sýningin er hluti af
Vorvöku Akureyrar og verður
opin daglega 12. júní til 27. júní
frá klukkan fjögur til átta,
laugardaga og sunnudaga frá
klukkan tvö til átta.
Myndvefnaður á sýningu Sigríðar Jóhannesdóttur og Leifs Breiðfjörð.
32. þing BSRB:
Kjaradeilunefnd lögð
niður og fullur samn-
ingsréttur um öll atriði
„32. þing BSKB leggur áher.slu á, að
samningsréltarmál opinbcrra starfs-
manna verði tekin til gagngerðrar
endurskoðunar.
f komandi kjarasamningum verði
tryggt að lögin um kjarasamninga fé-
lagsmanna í B8RB verði endurskoðuð.
Þá endurskoðun annist sameiginleg
nefnd BSRB og stjórnvalda.
Megin viðfangsefni í þeirri endur-
skoðun verði eftirfarandi:
1. Skipulag stéttarfélaga starfs-
manna í þjónustu hins opinbera
verði samræmt í samráði við
heiidarsamtök og einstakar
starfsstéttir. Miðað verði við fé-
lagafrelsi og frjálsa ákvörðun
starfsmannahópa.
2 Fullur samningsréttur og þar með
verkfallsréttur gildi um öll atriði
kjarasamninga og þar á meðal
röðun í launaflokka.
3. Kjaradeilunefnd verði lögð niður
og ákvörðunarvald um undanþág-
ur í verkfalli sé algjörlega í hönd-
um samtakanna sjálfra.
4. Einstök sveitarfélög og forstöðu-
aðilar hálfopinberra stofnana og
sameignarstofnana sveitarfélaga
og ríkisins annist hver um sig
samninga gagnvart starfs-
mönnum sínum.
5. Þeim opinberum starfsmönnum,
sem ekki eru félagsmenn í bæj-
arstarfsmannafélögum verði
tcyggóur atkvæðisréttur um aðal-
kjarasamning bæjarstarfsmanna
eða ríkisstarfamanna eftir því
sem við á.
6. Lögin um kjarasamninga gilda
fyrir alla opinbera starfsmenn
sem eru í þriðjungi starfs eða
meira. Ennfremur nái lögin til af-
leysingafólks, þ.á m. sumarafleys-
ingamanna.
7. Félagsdómur dæmi í málum sem
rísa milli samningsaðila út af
brotum á lögum um kjarasamn-
inga svo og ágreiningi um skiln-
ing á kjarasamningi og gildi hans
og um félagsréttindi opinberra
starfsmanna.“