Morgunblaðið - 10.06.1982, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. JÚNÍ1982
Minning:
—1 fl3 jt __
Renata Brynja
Kristjánsdóttir
Fædd 31. október 1938
Dáin 3. júní 1982
í dag hefur foldin skartað með
björtu skini sólar og fögru blóma-
skrúði. Arstíminn er vonarskeið
alls, sem ltfsandann dregur, vetur
er liðinn og vorið með sína harð-
indakafla, en sumarið tekið við
með blíðu sína og yndisleik. En þá
berst mér sú fregn, að hinn 3.
þessa mánaðar hafi andast hér í
borg Renata Kristjánsdóttir.
Renata fæddist á Akureyri 31.
október 1938, dóttir hjónanna Úr-
súlu og Kristjáns Guðmundsson-
ar. Lífshlaup hennar verður að
teljast skammt, en það var háð á
litríkan hátt, svo að þeir, sem um-
hverfis stóðu, fundu þjóta um sig
gust orkumikillar konu.
Ekki verður rakinn í þessari
grein lífsferill Renötu, enda verða
vafalítið mér færari menn til þess.
En þegar félagar og vinir Ijúka
vegferð sinni hér á jörðu leita
fram í huga þeirra, sem eftir lifa,
minningar um samvistir og sam-
starf, og kynni okkar Renötu voru
með þeim hætti, að þau höfðu
mikil áhrif á lífshlaup mitt og
hennar um skeið.
A hausti 1972 hóf ég nám í
sagnfræði við Háskóla íslands.
Ástæður mínar voru þær, að ég
komst ekki hjálparlaust milli
tveggja húsa eða um byggingar
Háskólans, hafði verið blindur um
6 ára skeið og ekki haft mig til
þess að leita eftir endurhæfingu
eða kennslu. Þangað til hafði nám
mitt og reyndar mestöll tilveran
byggst á nánu samstarfi við tví-
burabróður minn sem og aðra þá,
sem mér stóðu næstir ásamt
nokkrum skólabræðrum. Það hlýt-
ur því að vera augljóst, að það var
harla undarlegur náungi, sem þar
settist á skólabekk, en heiminn
hafði ég nær eingöngu séð með
augum minna nánustu og átti því
erfitt með að samlagast öðrum
skólasystkinum.
Dag nokkurn settist við hlið
mér kona nokkur, sem ég heyrði,
að menn kölluðu Renötu. Hún
sagði mér, að ég hefði litið sig
hornauga og þrjóskan og fyrirlitn-
ingin, sem skein úr svip mínum,
hefði staðfest þá ákvörðun sína að
skipta ekki um sæti. En brátt kom
að því, að ég þurfti að biðjast að-
stoðar hennar við að útfylla
eitthvert eyðublað hjá Birni
Þorsteinssyni, prófessor, en ísinn
var samt ekki brotinn.
Síðan var það dag nokkurn
þremur vikum fyrir jól að kennsla
var felld niður eftir fyrsta tíma og
varð ég þá að bíða þess nokkra
stund, að ég yrði sóttur. Þá kemur
til mín þessi Renata og hefur mál
á því, að hún hafi þekkt einn
bræðra minna, sem stundað hafði
nám við Menntaskólann á Akur-
eyri nokkrum árum áður. Leiddi
af þessu Iangar samræður, sem
enduðu á þann sögulega hátt, að
Renata býðst til þess að lesa allt
efni, sem þurfi að hafa til prófs á
fyrsta stigi í sagnfræði inn á seg-
ulband með þvi skilyrði, að ég fari
í próf þá í janúar nk. eða eftir 4—5
vikur. Boð þetta kom mér í svo
opna skjöldu, að ég bað um nokk-
urra daga umhugsunarfrest, sem
hún veitti, en að honum loknum þá
ég boðið og samlestur hófst. Störf-
uðum við Renata síðan saman að
námi um nokkurt skeið, en eftir að
ieiðir skildu hélt hún áfram um
nokkurn tíma að lesa erlendar
námsbækur á segulband og mun
hafa lesið um 300 klukkustunda
efni inn á segulbönd, sem svarar
til um 6.000 bls. Þarf ekki að sök-
um að spyrja, að þetta reið bagga-
muninn og ég gat haldið allgóðum
hraða við námið og kynnt mér
ýmsar heimildir, sem ella hefðu
farið forgörðum. Stend ég því ekki
í meiri þakkarskuld við aðra utan
fjölskyldu minnar en Renötu
Kristjánsdóttur.
Eftir að leiðir- skildu frétti ég
öðru hvoru um hagi hennar og
augljóst var, að líf hennar var ekki
einn óslitinn glitþráður. Hún átti
við langvinn veikindi að stríða auk
þess sem annars konar erfiðleikar
steðjuðu að. En þótt Reykjavík sé
ekki víðlend borg eru samt lögmál
stórborga þau, að kunningjar hitt-
ast sjaldan þótt skammt sé á milli
þeirra.
Mönnum er ofinn misjafn ör-
lagavefur, en flest mörkum við
einhver spor, sem sjást að vegferð
okkar lokinni. Nafnið Renata
merkir þá, sem hefur endurfæðst.
Renata hefur nú fæðst á ný inn í
náttlausa voraldarveröld, og í
huga þeirra, sem hana þekktu,
endurfæðist hún í þeirri mynd,
sem við varðveitum af henni. Megi
sú mynd verða börnum hennar og
fjölskyldu til styrktar og svölunar
á raunastundu og til eflingar og
atgervis í framtíðinni.
Arnþór Helgason
Það var drungi í lofti og spurt
hvort sumarið ætlaði þá aldrei að
koma. I hugum mannanna er
sumarið lífgjafi — tíminn þegar
grösin lifna og náttúran leysist úr
læðingi. Og 3. júní kom sumarið.
Það birti yfir bænum og fólkinu og
allt var orðið nýtt.
Um lágnættið þann dag kom
sumar eftir langan vetur í lífi
ungrar konu, og sú sumarkoma
var lausn þótt með öðru móti væri
en hjá okkur sem gengum út í sól-
ina. Renata Kristjánsdóttir var
farin til nýrra heimkynna, —
þangað sem leiðir okkar allra
liggja.
Det er svært at være menneske,
sagði Hamsun. í því andvarpi er
sársauki en líka skilningur á því
að við hljótum að horfast í augu
við það sem við fáum ekki breytt.
Þann skilning átti Renata í ríkum
mæli og ekki aðeins þegar komið
var að leiðarlokum sjálfrar henn-
ar, heldur hafði hún til að bera
samúð og umburðarlyndi mann-
þekkjarans. Þeir áunnu eiginleik-
ar hygg ég að hafi komið henni að
mestu haldi þegar syrti að.
Hún fæddist á Akureyri 31.
október 1938, dóttir hjónanna Úr-
súlu, F. Piernay, sem er þýzkrar
ættar, og Kristjáns P. Guð-
mundssonar forstjóra. Hún lauk
stúdentsprófi frá Menntaskólan-
um á Akureyri og lagði síðar
stund á mála- og sögunám í Há-
skóla Islands. Árum saman starf-
aði hún í Ferðaskrifstofu ríkisins
við að skipuleggja landkynningu
og móttöku útlendinga, enda var
hún mikill náttúruunnandi og
fróðari um landkosti en almennt
er. En hún var ekki aðeins áhuga-
söm um gróandann í ríki náttúr-
unnar heldur hafði hún ríka þörf
fyrir að hlúa að verðmætum and-
ans. Hún hafði yndi af að fræða og
kenna, líka þegar hún sat sjálf á
skólabekk, og dæmi um þá alúð
sem hún lagði í það að rækta nefni
ég tvö: Þegar hún var við sagn-
fræðinám hafði hún frumkvæði að
því að lesa inn á hljóðbönd náms-
efnið fyrir blindan skólafélaga.
Hitt dæmið er persónulegt og eft-
irmæli eru persónuleg: Hún var
konan sem hugsaði um blómin
mín þegar ég var erlendis sumar-
langt og blómin voru ekki einungis
fallegri þegar ég kom en þegar ég
fór — þeim hafði fjölgað.
Þótt Renata væri löngum úti-
vinnandi var heimilið og fjölskyld-
an sá vettvangur sem stóð hjarta
hennar næst. Ung að árum gekk
hún að eiga Halldór Blöndal og
átti með honum tvær dætur. Þau
slitu samvistum eftir sjö ára
hjónaband. Annar maður hennar
var Friðgeir Guðmundsson og
fæddist þeim sonur, en einnig í
það skipti sannaðist að allt hefur
sinn tíma. Síðar giftist hún Magn-
úsi Jónssyni. Um þær mundir sem
þau hófu búskap hafði Renata tek-
ið þann sjúkdóm sem nú hefur
lagt hana að velli eftir átta ára
viðureign. Enn þótti skapanornun-
um ekki nóg að gert, því að árið
1979 lézt Magnús af hjartaslagi og
varð öllum harmdauði sem hann
þekktu.
Skil skins og skúra voru skarp-
ari í lífi Renötu en flestra ann-
arra. Hún var ör í lund, gáfuð,
gagnmenntuð og haldin þeirri
lífslyst sem gerir góðar stundir
betri og erfiðari stundir þungbær-
ari. Manneskja með slíka skap-
höfn lifir sælar stundir og sárar,
sem „þorri manna þekkir ekki og
getur ekki heldur þekkt, sökum
eðlis, eða uppeldis, eða hvors
tveggja", eins og Konráð Gíslason
tók til orða um Jónas Hallgríms-
son.
Renata Kristjánsdóttir var fá-
gætlega falleg kona og glæsileg í
framgöngu. Sporin sem hún skilur
eftir sig eru fögur og sú mynd sem
lifa mun er geislandi björt. Það er
mér og öðrum vinkonum hennar
mikils virði að hafa fengið að
njóta samfylgdar hennar þótt
skamma hríð væri. Börnum henn-
ar, Haraldi, Kristjönu og Ragn-
hildi, foreldrum hennar, Úrsúlu og
Kristjáni, og systkinum hennar
votta ég samúð og virðingu og bið
blessunar. Áslaug Ragnars
í dag verður Renata Kristjáns-
dóttir til moldar borin, vinkona
mín kær frá unglingsárunum og
jafnaldri. Lát hennar kom vinum
hennar ekki á óvart, hún hafði ár-
um saman átt við banvænan
sjúkdóm að stríða. Hún vissi fyrir
löngu sjálf hvert stefndi og tók
örlögum sínum með reisn og
æðruleysi.
Renata giftist tveim nánum vin-
um mínum, Halldóri Blöndal al-
þingismanni og síðar Magnúsi
Jónssyni kvikmyndaleikstjóra
með meiru, en hann lést fyrir
nokkrum árum. Það var því eðli-
legt að lejðir okkar lægju saman
af og til. Eg man greinilega þegar
ég sá hana fyrst. Það var á hlýjum
vordegi á Laugavegi 11, sem var
samkomustaður ungmenna í þá
tíð. Hún minnti mig á Mjallhvít:
hárið svart, hörundið hvítt og var-
irnar rauðar. Ég þóttist sjaldan
hafa séð jafn fallega stúlku.
Renata var fædd og uppalin á
Akureyri, bjó þar eða hér syðra á
víxl. Hún var heimsborgari í hugs-
un og framgöngu, greind hennar
óstýrilát og skörp. Hún var allra
manna skemmtilegust og hress-
ust, samræðusnillingur, bráðfynd-
in, fjölfróð og víðlesin. Hún lagði
stund á tungumál og sögu í Há-
skólanum og var alæta á bók-
menntir. Síðasta samtalið sem ég
átti við Renötu snerist um Hem-
ingway. Hún var, eins og einhvers
staðar stendur hjá Hamsun, „liv-
ets berusede barn“.
Það er mér og öðrum vinum
dýrmætt að hafa notið vináttu
hennar og viðkynningar í blíðu og
stríðu. Megi hún hvíla í friði. Ég
votta foreldrum hennar, Úrsúlu og
Kristjáni, samúð mína, svo og
börnum hennar, Ragnhildi, Stellu
og Halla. f|ejmjr svejnsson
Ég bjó heima hjá Renötu og
Halldóri bróður mínum veturinn,
sem ég var í fimmta bekk MA.
Halldór var þá erindreki Sjálf-
stæðisflokksins, og því starfi
fylgdu miklar fundasetur og
ferðalög um Norðausturland. Ren-
ata var þá ófrísk að Kristjönu, og
ég var oft heima að tala við hana.
Menntaskólastrákar hvarfla til
og frá með áhugamál sín, en Ren-
ata átti fjarska gott með að lifa
sig inn í það, sem hugann glapti
það og það sinni, og kryddaði það
gjarna með sögum frá sínum
skólaárum. Þá hafði hún umgeng-
ist inntellígensíuna og var að inn-
prenta mér sömu sjónarmið. Hún
hafði mjög einlæga ást á bók-
menntum og sögu, og stundum las
Halldór fyrir hana kvæði á kvöld-
in. Það þótti henni gaman. Þessi
menningaráhugi fylgdi henni alla
ævi.
Bróðir minn og Renata slitu
samvistum. En þau gerðu það í
vinsemd og með þeim hætti, að
þau kynni, sem höfðu skapazt
milli hennar og hennar fjölskyldu
og okkar, rofnuðu ekki, og sú vin-
átta er mikil.
Mér þótti alltaf gott að heim-
sækja Renötu eftir þennan vetur.
Hún hafði alltaf tíma og það var í
rauninni sama, hvaða vandamál
vafðist fyrir mér, dægurmál eða
einkamál. Síðan skeggræddum við
um sögu eða skáld eins og í gamla
daga eða um stjórnmál.
Þegar hún veiktist tók hún því
/neð slíkum viljastyrk, að ég
gleymi því aldrei. Vitanlega hefur
hún átt sínar sorgarstundir. En
það var eins og hún ætti alltaf nóg
til að miðla öðrum af þreki sínu.
Það var skömmu áður en hún
dó, að ég heimsótti hana á Land-
spítalann. Ég mun alltaf muna,
hvernig hún talaði við mig þá,
dauðsjúk, en þó svo full af lífs-
krafti og af hlýju.
Guð blessi minningu hennar.
Haraldur Blöndal
Á hlýjum vordegi er harðri og
langri baráttu við ólæknandi
sjúkdóm lokið. Renata er dáin.
Við þessa fregn reikar hugur
minn til baka, meira en tuttugu ár
aftur í tímann. Ég hafði oft tekið
eftir ungri, glæsilegri
menntaskólastúlku, með sítt svart
hár, stór tindrandi augu, oftast
hlæjandi og full af lífi. Eg vissi að
hún hét Renata Kristjánsdóttir.
Síðan höguðu atvikin því allt í
einu þannig að hún var viðurloða
heimili okkar hjóna síðasta hluta
menntaskólagöngu sinnar.
Þetta voru glaðir og góðir dag-
ar. Renata var ekki barn hvers-
dagsleikans, lundin var ör og
margt hreif hugann. Kunningja-
hópurinn var stór og sundurleitur.
Besti félaginn var hægláta, ljós-
hærða Hanna Gunna, þær voru al-
gjörar andstæður, en óaðskiljan-
legar. Svo voru það aftur ungu
hrifnæmu eldhugarnir, sumir ætl-
uðu að verða skáld, aðrir jafnvel
að frelsa heiminn á einn eða ann-
an hátt, en allt lifði þetta unga
fólk lífinu lifandi.
Það var margt sem hreif huga
Renötu á þessum árum. Latínu-
beygingarnar, efnafræðin og öll sú
viska sem lærifeður hennar hugð-
ust gefa henni í veganesti þurfti
sinn tíma, en góður skáldskapur,
hvort heldur var í bundnu eða
óbundnu máli, og fleygt tungutak
var henni þó hugstæðara. Renata
hafði einstaklega gott vald á ís-
lenskri tungu og unni henni mjög.
Það var krapahríð 17. júní 1959
þegar hópurinn fékk hvítu koll-
ana. Dagana á undan hafði sólin
samt vermt okkur í 20 stiga hita.
Slíkt er íslenskt veðurfar. En það
ríkti samt vorhugur hjá ungu
stúdentunum sem voru að leggja
út í alvarlegri viðureign við lífið.
Ég er þakklát forsjóninni fyrir að
fá að skyggnast inn í heim þessa
unga fólks.
Renata lifði aðeins rúmlega
hálfa venjulega mannsævi. En
hún var viðburðarík og litrík.
Margt blés á móti, en björtu hlið-
arnar voru líka margar og margs
naut hún um dagana. Hún eignað-
ist þrjú vel gerð og yndisleg börn,
slíkt er mikil gæfa. Hún hafði ein-
stakan hæfileika til að njóta dá-
semda lífsins og náttúrufegurðar,
enda naut hún þess að geta ferðast
vítt um veröld. Kannski verður
mannsævin ekki metin í ára fjölda
þegar allt kemur til alls.
En ég held að Renata hafi lifað
lífinu lifandi til hinstu stundar.
Þannig vona ég að bðrnin hennar,
sem nú syrgja móður og félaga,
foreldrar hennar, vinir mínir, Ur-
súla og Kristján, og allir þeir sem
sakna hennar, geti minnst hennar.
Hólmfríður Jónsdóttir
„Knn er liAinn langur vetur,
loftin blá ofi jörftin græn.
Hefji hver, sera hafid getur,
huga Ninn í þökk og bæn.“
Þessi orð úr hinum fagra og
áhrifaríka skólasöng Menntaskól-
ans á Akureyri koma mér í hug á
kveðjustund minnar kæru skóla-
systur og fornu vinkonu, Renötu
Kristjánsdóttur, sem lögð er til
hinztu hvíldar, þegar vetur er að
baki og vorhiminninn vonablár
hvelfist yfir gróandi jörð.
Við vorum 66 stúdentarnir, sem
brautskráðumst frá M.A. hinn 17.
júní 1959. Þá var hamingjustund.
Kærkomnum áfanga var náð í lífi
okkar, og framtíðin breiddi faðm-
inn móti stúdentunum ungu. Ren-
ata setti mikinn svip á hópinn.
Hún hafði verið áberandi persónu-
leiki í skólalífinu, einkum sakir
fegurðar, kvenlegs þokka og glæsi-
leika, en einnig var hún stundum
nokkuð gustmikil og hafði einurð
og þor til að hafa skoðanir og láta
þær í ljós.
Við kvöddum skólann okkar
kæra, sem hafði fóstrað okkur
flest í fjóra vetur, og gengum með
vor í augum, von og þökk í hjarta
á vit hins ókomna. Birta og gleði
bjó okkur í barmi, og allar hugs-
anir um dauðann voru okkur
fjarri. Samt var jörðin ekki græn
þennan þjóðhátíðardag, heldur
snævi þakin. Kannski var það til
að minna okkur stúdentana á orð
Jónasar um blómin, sem „fölna á
einni hélunótt", minna okkur á
það, að Hfið á ekki aðeins sín bros
og birtu, hamingju, sælu og sigra,
heldur einnig sína skugga, von-
brigði, þjáningu og tár, töp og
sorgir.
En þrátt fyrir hretið, sem setti
svip sinn á þennan vordag lífsins,
þá bjó okkur fögnuður og hátíð í
huga, og víða voru veizlur haldnar
til að fagna unnum sigri og merk-
um áfanga á ævileið. Vegleg veizla
var haldin á Brekkugötu 27 á
heimili foreldra Renötu, þeirra frú
Úrsúlu og Kristjáns P. Guð-
mundssonar, forstjóra. Ég var svo
lánsamur að vera boðinn til þess-
arar veizlu, sem er mér minnis-
stæð enn í dag. Hamingjan og
gleðin var sameign okkar allra,
sem þarna vorum. Þá minnist ég
þess, hversu heimili þeirra hjón-
anna var fagurt og yndislegt, og ég
sannfærðist um það, sem ég hafði
áður vitað, að vinkona mín Renata
átti foreldraláni að fagna og var
alin upp á fallegu og listrænu
menningarheimili. í þessari veizlu
var vinur minn, Halldór Blöndal,
nú alþingismaður. Hjá þeim Ren-
ötu var tvöföld hátíð og mikil
hamingjustund. Þau höfðu heit-
bundizt og ákveðið að halda hönd í
hönd út í lífið.
Hinn 16. apríl árið 1960 gengu
þau Renata og Halldór í hjóna-
band. Næsta árið voru þau á Ak-
ureyri, þar sem Halldór stundaði
kennslu. En vorið 1961 fluttust
þau til Reykjavíkur. Hóf Renata
þá störf á skrifstofu, fyrst hjá Sjó-
vá, en síðan hjá Krabbameinsfé-
lagi Reykjavíkur. Um rúmlega
tveggja ára skeið ieigðu þau sér
litla en snotra risíbúð við Ljós-
vallagötu og þangað lá leið mín og
fleiri vina þeirra löngum. Það var
á þessum árum, sem ég kynntist
Renötu bezt og á af henni þá
mynd, sem mér er skýrust í minni.
Næstum daglega var ég gestur á
heimili þeirra hjóna. Mörg kvöldin
var setið í kvistherberginu fram á
nótt yfir hennar sterka og góða
kaffi og rætt um lífið og tilveruna,
um trúmál og stjórnmál, bók-
menntir og listir og yfirleitt allt
milli himins og jarðar, ekki sízt
það, er laut að fegurð og réttlæti í
lífinu. Ég var jafnan þiggjandinn í
þessum viðræðum og fannst oft
sem ég færi vitrari og víðsýnni af
fundi hennar og þeirra hjóna.
Renata Kristjánsdóttir var
stórgáfuð, listræn og vitur kona,
með afbrigðum næm og frjó í
hugsun og bjó yfir mikilli þekk-
ingu á bókmenntum og listum og
var óvenju fær og vel að sér í
tungumálum.
Renata var leitandi og unnandi
fegurðarinnar í lífinu. Hún var
sjálf mjög falleg kona, ávallt vel
klædd, smekkleg og tíguleg í fasi
og framkomu. Hún var hreinlynd,
hreinskiptin og hispurslaus og