Morgunblaðið - 11.02.1983, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 11. FEBRÚAR 1983
Á
Bragi Ásgeirsson
Skipt hefur verið um uppheng-
ingu í sölum Listasafns íslands og
kennir þar margra grasa. í for-
sal er t.d. mikið um ný íslenzk
verk, sem eru aðföng síðasta árs
og eru þar m.a. þrjár myndir er
falaðar voru á sýningu Guð-
mundar Erró í Norræna húsinu i
haust. Eina þeirra keypti lista-
safnið sjálft en tvær þeirra ís-
lenzka ríkið og gaf síðan lista-
safninu, að mér skilst. Mun það
vera í fyrsta skipti sem þannig
er staðið að málum við aðföng að
safninu. Þannig mun eign safns-
ins á verkum þessa listamanns
hafa aukist um 300% á einu ári,
sem er vel þótt mikil óbrúuð gjá
sé á milli fyrstu myndarinnar og
hinna þriggja. Myndirnar eru
rammalausar svo sem allar
myndirnar voru á sýningunni
sjálfri en þess skal hér getið, að
slíkum myndum hæfa mjög vel
hinir svonefndu „fljótandi
rammar", enda mælir listamað-
urinn með slíkum umbúnaði.
Mikið er um gjafir og nýkeypt-
ar grafík-myndir í innri forsal.
Má hér nefna tvö málverk, sem
hinn frægi danski málari og fé-
lagi Svavars Guðnasonar, Egill
Jacobsen, gaf til safnsins og til-
einkar honum. Þá eru í sama sal
mjög athyglisverðar mynd-
skreytingar eftir þá Mogens
Andersen og Robert Jacobsen við
ljóð hins ágæta danska skálds
Jörgen Gustava Brandt og tónlist
Vagns Holmboe.
Eg held, að við fslendingar
höfum hreint ekkert gert af því
að myndskreyta á þennan hátt
bókmenntir okkar (og tónlist)
þ.e. með ekta grafík-myndum í
takmörkuðu upplagi. Þetta hefur
þó lengi tíðkast ytra og margir
mestu snillingar aldarinnar, og
fyrri alda, verið virkjaðir í þeim
tilgangi.
I aðalsal má m.a. sjá málverk
er hin nafntogaða Gertrud Mell-
on keypti af Nínu Tryggvadóttur
og gaf svo American Scandinavi-
an Foundation og nú hefur verið
gefin safninu. k sama vegg er og
stór mynd er Ágúst Pedersen gaf
til safnsins nú um áramótin. Það
fer trútt um talað dálitið um
mann í hvert skipti sem lista-
safnið er heimsótt því að svo níð-
angurslega þröngt og takmarkað
er það og þjóðinni lítil auglýsing.
Hin nýja bygging gengur hægt
og samþykkti þó Alþingi fram-
kvæmdaáætlun um verklok á ár-
inu 1981, en veitti ekki nægilegt
fé til framkvæmda verksins til
að það reyndist unnt. Jafnvel er
víst útséð um að hægt verði að
opna nýbygginguna á 100 ára af-
mæli safnsins á næsta ári vegna
þess að af þeim tólf milljónum,
sem þörf var á að fá til fram-
kvæmda í ár og safnið sótti um,
voru ellefu klipptar af! — Safnið
fékk sem sagt eina ... — Allt
sem safnið fær til hliðarrekstr-
ar, svo sem sýningarhalds,
prentunar listaverkakorta og
hvers konar aukaútláta reynast
vera 383 þúsund í ár, sem er
næsta lítið fyrir þá sem vit hafa
á málum. Má telja að almenn
listsýning einstaklings að
Kjarvalsstöðum sem hóflega er
borið í, kosti viðkomandi 100
þúsund og eru þá ekki meðtaldar
vinnustundir efniskostnaður né
m.fl. Þetta allt mættu ákafir
gagnrýnendur safnsins athuga.
Að sjálfsögðu ber einnig að
geta þess að fjárveiting til allra
innkaupa listaverka var aukin til
muna, eða úr 282 þúsundum upp
í 840 þúsund krónur. Varla getur
það þó talist ofrausn með hlið-
sjón af því, að fyrir þá upphæð
væri hægt að fá eina sæmilega
Li.sta.safn íslands má enn um sinn hírast í bráðabirgóahúsnæói í Þjóóminjasafnsbyggingunni, — en ...
... nær flyst það undir eigið þak?
grafík-mynd eftir Edvard
Munch. Þekkt grafíkmynd þessa
meistara „Madonna", fór t.d. á
rúmar tvær milljónir ísl. króna á
uppboði í fyrra — mynd, sem
gerð var í mörgum, mörgum ein-
tökum ...
— Það hlýtur að vera mál
málanna í sambandi við Lista-
safnið, er að það fái fasta tekju-
lind til innkaupa t.d. prósentur
af einhverjum tekjum ríkissjóðs
en slíkt er algengt um söfn er-
lendis. Það er af og frá að
skammta fé til safnsins á viðtek-
inn hátt frá ári til árs og láta
döngun íslenzkrar myndlistar að
hluta til ráðast af einhverjum
skriffinnum í kerfinu, er hvergi
hafa komið nálægt listum né
listasöfnum, — eða þingmönn-
um, sem tæplega eru betur settir
í þeim fræðum.
Það mun léttast brúnin á
mörgum er Listasafn íslands
flytur í eigið húsnæði og vafalit-
ið mun það hljóta margar góðar
gjafir frá innlendum sem erlend-
um aðilum við þau tímamót. Þá
mun aukast virðing okkar sem
sjálfstæðrar þjóðar með ris-
mikla innlenda menningu, sem
flestum erlendum og mörgum
innlendum hefur verið hulin
fram að þessu.
Myndlist
Listasafiií
íslands
Um sauðslega
lifnaðarhætti
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Berskjaldaður
öreigamaður
Nína Björk, vilja túlka skylda
Steinþór Jóhannsson:
VERSLAÐ MEÐ MANNORÐ.
Myndir: Daði Guðbjörnsson.
Útgefandi: Höfundur 1982.
Enn ein æsileg skáldsaga dettur
manni í hug þegar maður heyrir
nafn bókar Steinþórs Jóhannsson-
ar. En Steinþór hefur forðað þjóð-
inni frá slíku álagi sem skáldsaga
með þessu efni hlyti að verða. í
staðinn sendir hann frá sér ljóða-
bók með tilkomumiklu heiti.
Steinþór Jóhannsson hefur
reyndar gefið út tvær ljóðabækur
áður: Hvert eru þínir fætur að
fara? (1975) og Óhnepptar tölur
(1976).
í Verslað með mannorð eru yfir-
leitt stutt skorinorð ljóð og bera
þau vitni heitum skapsmunum.
Réttlætiskennd skáldsins er sterk
og það er lítið gefið fyrir mála-
miðlanir eða að draga undan þeg-
ar taka þarf afstöðu til veiga-
mikilla þátta mannlífsins. Niður-
staðan getur þó oft orðið lítt upp-
örvandi.
Villuráfandi ord um eyðimörk
hugans leitandi að svölun.
Finna þurran heitan sandinn
brenna upp merkingu sína.
(Sandurinn)
Það er raunsæilegur tónn í sum-
um Ijóðanna og þau minna jafnvel
á skáldskap kreppuáranna:
Hans skólaganga og menntun
var: Háskóli lífsins.
Prófin: sigg í lófa.
Doktorsvörnin: lúin bein.
Kyrir hönd kaffibrúsans
og nestisboxins,
sem gráta söltum tárum,
eru blóm og smjaðurslegar
minningargreinar vinsamlega
afþakkaðar.
Sixpensarinn
(Horfinn hafnarverkamaður)
Ádrepu á samfélagið, uppreisn
gegn hinu staðlaða er víða að
finna í Verslað með mannorð. Um
helstu dægrastyttingu flests fólks
að horfa á sjónvarp er ekki ort af
miklum skilningi. „Imbakassinn"
er „andlaus, ólífrænn matari", hið
„sorpkennda fúlegg". í Kindarleg-
um mönnum er ort um hetjur
hversdagsins með þessum hætti:
Steinþór Jóhannsson
Þeir vefa úr þræðinum
myndrænan flöt,
stundaglas líðandi tíma,
uns ramminn lokast í geirungi
dags og nætur.
('llarlitirnir þó einatt prýða
hina sauðslegu lifnaðarhætti.
Það er aukin viðleitni til hnit-
miðunar í þessum nýju ljóðum
Steinþórs Jóhannssonar og víða er
skemmtilega komist að orði þótt
herslumun skorti til að skila veru-
lega eftirminnilegum ljóðum.
Verslað með mannorð er vönduð
bók að frágangi, prentuð með
rauðu letri og prýdd laglegum og
oft fyndnum teikningum eftir
Daða Guðbjörnsson.
Magnus Johannsson fra Hafnarnesi:
NOKKUR UÓÐ.
Hafnarnesútgáfan 1982.
Við Jónssteininn nefnit ljóð í
kveri Magnúsar Jóhannssonar frá
Hafnarnesi: Nokkuð ljóð. Þar seg-
ir frá þeirri reynslu „að lífið er
ekki dans/ á rósum, sem blómstra
og ilma/ í vitum öreigamanns".
Öreigamaður þessi skorar heim-
inn á hólm „vonlaus og berskjald-
aður“ eins og fleiri.
í skáldsögum sem Magnús Jó-
hannsson hefur samið á undan-
förnum árum lýsir hann oft sjón-
armiðum og aðstöðu öreiga-
mannsins, ýmsu bágstöddu fólki í
samfélaginu. í Nokkur ljóð eru
svipuð viðfangsefni, til dæmis í
Fiskistúlkunni:
fcí er rinkislúlkan.
.sem bjargar þjóóarverAmætunum.
Á laugardag.skvöldum
þ<“g»r ég sletti úr klaufunum,
lauN vid vélagnýinn og bónuMÍnn
«g meó einum of mikió af Smirnoff
í heim.ska kollinum mínum,
vilja allir dæla í mig meira Nmirnoff
og fylgja mér heim.
Þetta ljóð minnir mig á Súkku-
laði handa Silju eftir Nínu Björk
Árnadóttur. Leikritið fjallar að
vísu ekki um fiskistúlkur heldur
verksmiðjukonur sem boðið er í
glas um helgar og fylgt heim. En
báðir þessir höfundar, Magnús og
hluti í raunsæilegu ljósi.
Annað ljóð í Nokkur ljóð fjallar
um hið dæmda öreigafólk:
Hrímuó hönd morgunsins
hvílir á heróum mínum.
Kramhjá mér ganga nöturlegar
manneskjur í noróan gjóstinum
einM og dæmdir fangar,
en verksmiójuflauturnar skera kyrróina
einM og storknaóan draum.
(Morgunn)
Þótt Magnús hafi nóg að segja
um vanda og harma fólks sem á í
vök að verjast er áberandi nokkuð
kaldhæðinn tónn í Nokkrum ljóð-
um; stundum skýtur Magnús yfir
markið eins og í Sláturtíð, en á
stöku stað er gáskafullur húmor
sem er þess virði að til sé vitnað.
Lítum á síðasta ljóð bókarinnar,
Frostnótt heitir það:
f nótl héluóu hendur jaróarinnar
og tjaldurinn, sem atóó í lófa hennar
heitfengur eftir ást sumarsins
varó hvo kalt á fótunum aó hann
keypti Mtígvélaskó á alla fjölakylduna
og lagói af Mtaó í sólarlandaferó.
Þegar Nokkur ljóð eru lesin
óskar maður þess að Magnús Jó-
hannsson ætti til ofurlítið meira
af smekkvísi og helst að hann kall-
aði til samstarfs við sig góðan
prófarkalesara. Þrátt fyrir við-
vaningsbrag á ljóðunum er samt
eitthvað upprunalegt við þau.
Jóhann Hjálmarsson