Morgunblaðið - 11.02.1983, Blaðsíða 30

I
1
)
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 11. FEBRÚAR 1983
Hrunadans
Rauðsokkur, eiturlyf og klám
— eftir Sigurð Pét-
ursson gerlafrœðing
í íslenzkum þjóðsögum Jóns
Árnasonar (Leipzig 1864) segir frá
presti einum til forna í Hruna í
Árnessýslu, sem hafði þann vana
við messu á jólanótt „að hann
embættaði ekki fyrri part nætur-
innar, heldur hafði dansferð mikla
í kirkjunni með sóknarfólkinu,
drykkju og aðrar ósæmilegar
skemmtanir langt fram á nótt.“
Fór þessu fram þrátt fyrir að-
finnslur aldraðrar móður prests,
sem Una hét. Svo er það eina jóla-
nótt, að prestur var lengur að
dansleiknum en venja var, og Una
biður son sinn að hætta. „Einn
hring enn, móðir mín,“ segir
prestur og heldur áfram. Gekk svo
þrívegis. Að lokum tekur Una hest
og fer til næsta prests og biður
hann hjálpar. Prestur fer með
henni, en þegar þau koma í Hruna,
er kirkjan sokkin með fólkinu í.
Þjóðsögur lýsa oft vel hugarfari
og lífsskoðun einnar þjóðar á þeim
tíma, sem þær eiga að hafa gerst.
Þannig ber ofanskráð saga vitni
um þann guðsótta og þá virðingu,
er hér skyldi til forna sýna í um-
gengni við helgidóminn, en kirkj-
an var að sjálfsögðu heilagur stað-
ur og jólanóttin heilög stund.
Væru þessar heilögu skyldur ekki
virtar eða framin helgispjöll, þá
gat illa farið. Kemur þarna fram
þessi meðvitund fólks um eitt-
hvert dularfullt aimætti, sem
standi að baki tilverunnar og fóik-
ið tengir ýmist guði eða náttúr-
unni, eða hvorutveggju, eins og
Spínóza gerði.
En mönnum getur verið fleira
heilagt en kirkja og kristindómur,
s.s. lífið sjálft, börnin, sem eru
framhald lífsins, heimilið sem
griðastaður og fósturjörðin. Á öllu
þessu er líka mögulegt að fremja
helgispjöll, og er það óspart gert
og virðist fara í vöxt. Styrjaldir,
hryðjuverk, morð, fóstureyðingar,
upplausn heimilisins, mengun um-
hverfisins og ekki síst mengun
hugarfarsins. Allt þetta er í full-
um gangi.
Barátta um völd er fólki víst í
blóð borin. Um aldir hefur verið
barist um þau með vopnum og svo
er gert enn í dag. En nú er líka
barist með áróðri, allt frá rök-
studdum skoðanaskiptum og út í
beitingu blekkinga, falsana og
lyga.
Það er víst flestum að verða
ljóst, að með öllu því moldviðri
blekkinga og ósanninda, sem
kommúnistar dreifa stöðugt út um
víða veröld, er stefnt að því, að
umturna þjóðfélögum og koma á
hjá þeim einræði og harðstjórn,
eins og nú er í Austur-Evrópu og
víðar. Drjúgan þátt í þessum
Hrunadansi siðmenningarinnar
Dr. Sigurður Pétursson
„Konum er nú talin trú
um, að þad sé fínna aö
vinna á skrifstofu en við
húsmóöurstörf, og að
áhrif og völd í þjóðfé-
laginu séu eftirsóknar-
verðust af öllu, en slík
aðstaða skapist helst í
sambandi við skrifstof-
ur.“
eiga líka nokkrir byltingarsinnað-
ir þrýstihópar með sérsjónarmið,
svo og önnur hættuleg öfl, sem
spilla heilsu og hugarfari ungs
fólks og slæva sjálfsbjargarhvöt
þess og dómgreind. Þarna er nú til
dags mest áberandi sú breyting,
sem er að verða á hugarfari og
lífsstíl unga fólksins og er greini-
lega samfara hverfandi áhrifum
heimilisins, þessa hornsteins þjóð-
félagsins. Sérstaklega vekur þarna
eftirtekt þrenningin: Rauðsokk-
urnar, eiturlyfin og klámið.
Rauðsokkur
Mengun hugarfarsins er eitt það
mesta spellvirki, sem hægt er að
vinna á nokkurri þjóð. Mengun af
þessu tagi dreifa nú rauðsokkurn-
ar út á meðal samborgaranna, og
er áróðrinum einkum beint gegn
því, sem þær nefna karlaveldi.
Þessi andúð á karlkyninu er senni-
lega sprottin af minnimáttar-
kennd kvenna gagnvart körlum í
atvinnulífinu og tilfinningu um,
að þær séu kúgaðar.
Konum er nú talin trú um, að
það sé fínna að vinna á skrifstofu
en við húsmóðurstörf, og að áhrif
og völd í þjóðfélaginu séu eftir-
sóknarverðust af öllu, en slík að-
staða skapist helst í sambandi við
skrifstofur. Það er með öðrum
orðum verið að gera konur
óánægðar með sitt hlutskipti og
mynda þannig nýjan þrýstihóp,
sem rauðsokkur ætla sér að
stjórna. Þrýstihópar byggjast yf-
irleitt á óánægju með eitthvað og
þeir verða því stærri og sterkari,
sem fleiri geta orðið einhuga um
að vera óánægðir með það sama.
Þessa leið fara rauðsokkurnar.
Talsvert ber á því, að konur
stæli karlmenn í klæðaburði og
ýmsum háttum um leið og þær
leggja þá á hilluna kvenlegan
fatnað og framkomu. Ekki vekja
þessar tiltektir neina hrifningu
hjá körlum, heldur fremur það
gagnstæða. Aldrei dytti þeim í
hug að klæðast fötum kvenna.
Ekki bætir það úr, þegar rauð-
sokkur vilja leggja niður sitt rétta
og þokkafulla heiti „kona“ úr
stöðu- og starfsheitum og kjósa
heldur að kenna sig við „kraft",
eins og kemur fram í heitinu
starfskraftur. Verða þá til heiti,
eins og kennslukraftur, málaflutn-
ingskraftur, hjúkrunarkraftur,
leikkraftur, gleðikraftur, og jafn-
vel vændiskraftur. Þá kemur það
vissulega úr hörðustu átt, þegar
rauðsokkur tala með lítilsvirðingu
um þær kynsystur sínar, sem
helga líf sitt börnum og heimili og
eru „bara húsmæður".
Hér á íslandi hafa lengi verið
starfandi kvenréttindafélög og
alls konar kvenfélög og hús-
mæðrafélög. Fyrsta kvenfélagið
var stofnað 1894, og vildi það m.a.
vinna að stofnun háskóla á ís-
landi. Kvenréttindafélag íslands
var stofnað árið 1907 og Kvenfé-
lagasamband íslands 1930.
Kvenfélagskonur hafa komið
hér mörgu góðu til leiðar og unnið
stórvirki bæði varðandi menntun
kvenna, eflingu heimilisiðnaðar og
sjálfboðavinnu við sjúkra- og
barnahjálp, oftast í tengslum við
sjúkrahúsin eða Rauða kross ís-
lands. Kvenréttindakonur hafa
líka setið í bæjarstjórnum og á Al-
þingi, og eru nöfn þeirra ekki
ómerkari en karlanna, sem þar
hafa setið.
Það var því mikið óheillaspor og
nánast óþokkabragð, þegar ein-
hverjar konur, sennilega farnar að
pipra, tóku upp á því að kenna sig
við rauðliða og slást í för með
kommúnistum, og draga þannig
réttindabaráttu kvenna niður í
svaðið. Af þessum sökum verða
hér sérstök kvennaframboð mjög
tortryggileg, því að gera má ráð
fyrir, að rauðsokkurnar ráði þar
stefnunni, þegar til kemur. Sann-
ar kvenréttindakonur kjósa líka
heldur að vera á venjulegum
framboðslistum með körlunum.
Áður hefur verið getið um það
ljóta orðbragð, er rauðsokkur
nota, þegar þær deila á karlmenn.
Eru þá karlar nefndir nöfnum eins
og „pungrottur" eða „karlrembu-
svín“, eða þeir eru sagðir ganga
með „fjallkonurembu". Þessi
óhróður um rembing karla og kúg-
un þeirra á konum nær svo há-
marki í þeim stórorðu staðhæfing-
um með illmennsku karla, sem áð-
ur nefndur Knusmann ber fram í
grein sinni og þýdd var fyrir Les-
bókina. Er hér á ferðinni eins kon-
ar „karlrauðsokka" eða réttara
sagt rauðsokki.
Rauðsokkar koma
til hjálpar
Rainer Knusmann er sagður
vera prófessor og forstöðumaður
(forstöðukraftur?) Mannfræði-
stofnunar háskólans í Hamborg,
með erfðalíffræði sem sérgrein.
Af greininni í Lesbókinni mætti
ráða, að höfundurinn væri meira
en lítið „perverse", þ.e. rangsnúinn
eða kynvilltur. Hér koma nokkrar
staðhæfingar Knusmanns:
„Karlinn er misheppnuð tilraun
náttúrunnar," segir Knusmann.
„Hann er aðeins afleggjari, frjó-
angi konunnar, sérútgáfa til æxl-
unar, sem átti að verða konunni
munaður. Hún er eftir sem áður
lifsins lind, hinn eiginlegi, raun-
verulegi maður frá kynslóð til
kynslóðar. Karlinn er annars
flokks kyn, hann er skapaður af
„rifi“ konunnar, alveg öfugt við
það sem Biblían segir." Þá tekur
höfundur mörg dæmi úr dýrarík-
inu, m.a. um kvenköngulærnar al-
kunnu, sem “hafa það fyrir reglu,
að éta elskhuga sína að loknum
ástaleik". Hjá spendýrunum, segir
Knusmann, varð þróunin sú, að
„Y-litningurinn gerði djöfullega
uppfinningu" á eins konar efni,
„sem varð ómissandi fyrir tilveru
karlkynsins", „það framleiddi
karl, sem reis upp á móti frum-
móður sinni með alvarlegum af-
leiðingum. Hann undirokaði kon-
una.“ Það er alltof mikið af karl-
kyninu, segir höfundur. „Til við-
halds karlkyninu þurfi ekki marga
menn.“ „Kynfæri karlsins varð
líffæri, sem tengt var ágengni,
þvingun og nauðgun." Þá kemur
mikið mál um kynhormóninn,
testósterón. „Testósterónið stjórn-
ar manninum. Hann er á valdi
þess.“ „Árásarhneigð hans vex
með auknu magni af testósteróni."
Og ennfremur segir svo: „Menn
láta til sín taka til að svala met-
orðagirnd sinni, en konur berjast
fyrir málstað. Þess vegna er meira
um konur meðal pólitískra öfga-
sinna." Og miklu fleira af þessu
tagi.
Nokkur af þeim líffræðilegu
fyrirbrigðum, sem Knusmann til-
færir, geta talist rétt eftir höfð
eða nálægt því, en þau eru yfirleitt
alltaf mistúlkuð á einhvern hátt,
karlkyninu til lasts. Líffræðilegar
rannsóknir og viðurkennd rök
erfðafræðinnar styðja ekki á
neinn hátt þær ályktanir, sem
þessi vígreifi rauðsokki dregur af
sínum forsendum.
Eftirtekt vekur sá mikli þvætt-
ingur, sem höfundurinn eyðir í
það að afsanna sköpunarsögu
Biblíunnar, og sýnir það best,
hversu málflutningur hans er á
lágu stigi. Það vita þó flestir, að
eftir að þróunarkenning Darwins
kom til sögunnar árið 1859, tekur
enginn sköpunarsögu Bibliunnar
bókstaflega, né heldur þann fjölda
sköpunarsagna, sem alls konar
trúflokkar hafa gert sér í eina tíð,
m.a. norrænir ásatrúarmenn.
Um rauðsokkurnar að lokum
þetta: Þó að þær ætli kvenþjóðinni
að sigra heiminn með aðstoð rauð-
liða; ætli að koma húsmæðrunum
út á vinnumarkaðinn, sem víðast
hvar er yfirfullur; ætli þá vafa-
laust að láta skrá þær atvinnu-
lausar og krefjast þess, að þær fái
styrk sem slikar; ætli að gera
karlmennina að vofum i manns-
mynd, sem þær geti haft fyrir
þræla og látið passa börn; ætli síð-
an að láta ríkið ala börnin upp á
tölvuvæddum uppeldisstöðvum; og
síðast en ekki síst, ætli konur að
láta tæknifrjóvga sig með djúp-
frystu sæði karla á ríkisrekinni,
vísindalegri sæðingarstöð; þá er
þetta allt dæmt til að mistakast.
Því að eins og segir i máitækinu:
„Þótt náttúran sé lamin með lurk,
þá leitar hún út um síðir.“ Og
jafnvel rauðsokkunum fer að leið-
ast svo tæknin og tölvurnar og
tómleiki lífsins, að þær „hverfa
aftur til náttúrunnar", eins og
Rousseau ráðlagöi i eina tið. Ef
það verður þá ekki orðið um sein-
an.
Eiturlyf
Ávanabundin notkun eiturlyfja
hefur verið nær óþekkt hérlendis
allt fram á síðustu ár, að hún varð
allt i einu nokkuð áberandi. Áður
þekkti fólk aðeins tóbak og
brennivín, en tiltölulega mjög fáir
biðu tjón af því. Nú síðustu 2—3
áratugina hafa bæði tóbaksreyk-
ingar og víndrykkja aukist mjög,
einkum hjá ungu fólki og allra sið-
ustu árin hefur sú kynslóð gripið
til fíknilyfja.
Það mun tæpast nokkur vafi á
því, að þessi skyndilega, aukna
ásókn unglinga í sígarettur, áfengi
og fíknilyf á rót sína að rekja til
þess heimilisleysis eða nánar til-
tekið móðurleysis, er áður var get-
ið. Þetta er flótti barna og ungl-
inga frá einmanaleika og aðgerð-
arleysi. Innan heimilisins gerist
ekki neitt allan daginn. Þátttaka í
heimilisstörfum er útilokuð, þar
sem þau eru í lágmarki vegna
vélvæðingar og þá keyrð af með
hraði á síðkvöldum. Þá er leitað
félagsskapar og afþreyingar í hópi
jafnaldra í nágrenninu. Kunningj-
unum fjölgar, kjarkurinn vex og
frumkvæði að alls konar forvitni-
legum uppátækjum skortir ekki.
Svo tekur skólinn við hluta, einn
eða fleiri, af deginum, svo að
tómstundir verða margar og víðs-
vegar í bænum. Skemmtanalífið
verður meira og fjölbreyttara og
unglingarnir hætta smátt og
smátt að vera heima á kvöldin eða
um helgar. Þeir njóta frelsisins á
sína vísu, og þetta frelsi verður
ekki auðvelt að skerða, hvorki
fyrir heimili né skóla, né heldur
lögregluna.
Allir unglingar hafa áhuga á
því, sem þeim þykir fróðlegt að
kynnast eða reyna, og það getur
orðið margvíslegt. Þar á meðal er
auðvitað tóbak og vín, sem flestir
prófa fyrr eða síðar, en það geta
Vestfirðingafjórðungur í janúar:
Stöðugt skakviðri
Stormviðri og miklar fannkomur
einkenndu tíðarfar á Vestfjörðum í
janúar. Flesta daga mánaðarins var
skakviðri á miðunum útaf Vestfjörð-
um og sjósókn því afar örðug. Sæmi-
legur afli fékkst á línu, þegar gaf til
róðra, en afli togaranna var sára-
tregur allan mánuðinn. Sumir togar-
arnir héldu austur fyrir land strax í
ársbyrjun, en fengu þar flestir Iftið
og komu því fljótlega vestur aftur,
segir í yfirliti frá Fiskifélagi íslands
á Isafirði.
I janúar stunduðu 13 (13) togarar
og 19 (25) bátar botnfiskveiðar frá
Vestfjörðum, en 47 (45) bátar stund-
uðu rækjuveiöar. Botnfiskaflinn í
mánuöinum varð 4.350 lestir, en var
3.562 lestir í janúar í fyrra, en þess
ber að gæta, að þá var engin sjósókn
fyrri hluta mánaðarins vegna verk-
falls yfirmanna. Afli línubáta var nú
1.220 lestir í 210 róðrum eða 5,8 lest-
ir að meðaltali í róðri, en í fyrra var
meðalaflinn í róðri 7,7 lestir og 9,0
lestir árið áður.
Aflahæsti línubáturinn í mánuðin-
um var Vestri frá Patreksfirði með
124.8 lestir í 18 róðrum, en í fyrra
var Dofri frá Patreksfirði aflahæstur
í janúar með 106,7 lestir í 12 róðr-
um. Guðbjörg frá ísafirði var afla-
hæst togaranna bæði árin, nú með
380.8 lestir, en í fyrra með 237,5
lestir.
Aflinn í einstökum verstöðvum:
Patreksfjörður: Vestri 124,8 lestir í
18 róðrum, Þrymur 123,6 lestir í 18
róðrum, Patrekur 115,7 lestir í 18
róðrum, Jón Þórðarson 95,1 lestir í
18 róðrum, María Júlía 80,5 lestir í
16 róðrum, Pálmi M., 21,2 lestir í 3
róðrum.
Tálknafjörður: Tálknfirðingur tv.
173,2 lestir í 3 róðrum, Núpur n.
66,0 lestir í 13 róðrum, Kári VE n.
38,1 lestir í 7 róðrum.
Bíldudalur: Sölvi Bjarnason tv.
129,0 lestir i 2 róðrum.
Þingeyri: Framnes I tv. 168,5 lestir
í 4 ferðum, Framnes 118,3 lestir í
21 ferð.
Flateyri: Gyllir tv. 211,2 lestir í 3
ferðum, Ásgeir Torfason 60,3 lest-
ir í 12 ferðum.
Suðureyri: Elín Þorbjarnardóttir
tv. 171,3 lestir í 3 ferðum, Sigur-
von 27,2 lestir í 6 ferðum.
Bolungavík: Dagrún tv. 232,6 lestir
í 3 ferðum, Heiðrún tv. 149,3 lestir
í 3 ferðum, Hugrún 86,7 lestir í 15
ferðum, Kristján 45,9 lestir í 12
ferðum, Halldóra Jónsdóttir 20,3
lestir í 5 ferðum, Jakob Valgeir
18,4 lestir í 4 ferðum.
ísafjörður: Guðbjörg tv. 380,8 lestir
í 3 ferðum, Páll Pálsson tv. 276,0
lestir í 3 ferðum, Júlíus Geir-
mundson tv. 232,6 lestir í 3 ferð-
um, Guðbjartur tv. 165,0 lestir í 3
ferðum, Orri 101,4 lestir í 15 ferð-
um, Víkingur III 94,4 lestir í 15
ferðum, Guðný 81,8 lestir í 16 ferð-
um, Sigrún 25,3 lestir í 3 ferðum.
Súðavík: Bessi tv. 232,2 lestir I 3
ferðum.
Aflatölur bátanna eru miðaðar
við óslægðan fisk, en aflatölur tog-
aranna við slægðan fisk.
AFLINN í HVERRI
VERSTÖÐ í JANÚAR:
1983: 1982:
lestir lestir
Patreksfjörður 522 678
Tálknafjörður 351 252
Bíldudalur 155 175
Þingeyri 320 219
Flateyri 313 236
Suðureyri 239 277
Bolungavík 629 458
ísafjörður 1.543 1.051
Súðavík 278 162
Hólmavík 0 54
4.350 3.562