Morgunblaðið - 15.05.1983, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. MAÍ 1983 37
Landslag á Sudur-Grænlandi, Siglufjörður.
Sauðfé á Grænlandi er af íslenzkum uppruna.
Frá Brattahlíð. Hér hefur kjarri og lyngi verið útrýmt með beit.
— Varstu ekki að tala um að
þið hefðuð verið að kanna ræktun-
armöguleika?
— Jú, en það er engin þörf á að
rækta land fyrir bithaga, aðeins
til heyöflunar. Nú eru þarna að-
eins um 200 ha. ræktaðs lands,
sem er lítið meira en á 2—3 stór-
um býlum á íslandi. En það er líka
helmingi of lítið fyrir þann bú-
stofn, sem þeir eru nú með. Margir
hafa því beitt á guð og gaddinn.
Þess vegna eru sett önnur skilyrði
til að land eyðist ekki. Nú leyfist
engum að setja á stofn bú eða
fjölga fé nema hann hafi nægilegt
hey fyrir það. Það táknar að auka
verður ræktunina mikið frá því
sem nú er. Ætlunin er að beita í
lágmarki á vetrum, og þá aðeins á
afgirtum svæðum umhverfis bæ-
ina. Ekki verður hjá því komizt að
sú gróðurbreyting, sem orðin er
þar, haldist áfram. Það verður að
segjast eins og er, að Grænlend-
ingar eru ekki mikil ræktunar-
þjóð. Þarf að þróa þar nýjan hugs-
unarhátt til þess að þetta seinna
skilyrði um nægt vetrarfóður fái
staðizt og það kann að taka sinn
tíma. Engin þjóð verður ræktun-
arþjóð í einu vetfangi. Á þessu
sviði getum við lagt fram þá miklu
þekkingu, sem íslenzkir bændir
hafa öðlazt.
— Hve mikið er hægt að rækta
á þessu svæði?
— Það kom í ljós að hægt er að
rækta 800—900 ha. á Suður-
Grænlandi. Það þýðir að ekki
verður til nægt fóður fyrir 50 þús-
und fjár. Þó er gert ráð fyrir
nokkru kjarnfóðri, sem þeir hafa
sjálfir í fiskimjöli, og einhverri
vetrarbeit. Ræktunarmöguleik-
arnir setja því þess vegna mörk
hve margt féð getur orðið. Nema
flutt sé inn hey, sem varla getur
verið hagkvæmt. Þó er hugsanlegt
að héðan mætti flytja heyköggla
t.d. með fiskiskipum, sem annars
sigldu tóm á miðin. En eins og er
setur ræktunin fjárfjölguninni
takmörk.
Fallþunginn 17 kg
— Hefur ekki fallþungi dilka á
Grænlandi og hér orðið að deilu-
máli?
— Jú, ég man að þetta varð um-
ræðuefni í fjölmiðlum og jafnvel í
sölum Alþingis í fyrra. En þetta er
í sjálfu sér ekkert deilumál. Þrátt
fyrir mjög lélega vetrarfóðrun er
enginn vafi á þeim mun. Þau ár
sem við vorum á Grænlandi,
1977—81, var meðalfallþungi dilka
á öllum búunum um 17 kg, þrátt
fyrir mjög lélega vetrarfóðrun. En
á sama tímabili var hann rétt ofan
við 14 kg hér á landi. Á tilrauna-
stöðinni í Julianehaab er sæmi-
lega fóðrað, jafnvel á íslenzka
vísu, en ekki betur en það. Fall-
þunginn þar var 19,5 kg þessi ár.
Samt höfðu þeir 1,6 lamb eftir
ána, sem er mikil frjósemi. Mun-
urinn liggur vitanlega fyrst og
fremst í gæðum beitilandanna.
Svona árangur er til hér á íslandi,
þar sem gróður er góður og óspillt-
ur. T.d. má nefna bæ í Árnes-
hreppi í Strandasýslu, sem hafði
18,3 kg meðalþunga dilka þessi
sömu ár, annan á Snæfjallaströnd,
sem nýtir hið góða beitiland í
Jökulfjörðum og var með 17 kg
meðalfallþunga dilka og góða
frjósemi. Sl. sumar var beitt
lömbum frá tilraunabúinu á Hesti
í skóginn á Skáipastöðum í
Skorradal, til þess að sjá hvernig
lömbin yrðu á gósenlandi, þar sem
enginn skortur er á plöntum. Þau
höfðu meðalfallþunga um 19 kg og
þó allt tvílembt. Mörg önnur dæmi
Bóndinn Abel Kristiansen bendir
ánægður á grasvöxtinn.
mætti nefna. Þetta sýnir hvílíka
óhemju þýðingu það hefur að
beitilöndin séu góð, sem raunar
þarf ekki að segja neinum. Sér
hver maður hvað það þýðir fyrir
sauðfjárbúin að fá 18—19 kg kjöts
af hverjum dilk í stað 14 kg. Ekki
sízt þar sem mikil frjósemi fylgir,
sem Grænlendingar telja afleið-
ingu af góðum bithögum.
— Bent hefur verið á það í um-
ræðum að lömbin á Grænlandi
verði eldri og það má til sanns
vegar færa sums staðar, bætir
Ingvi við. — En á móti kemur að
lömb þar eru aldrei fituð á rækt-
uðu landi eins og hér gerist. Þess
gerist ekki þörf, þar sem úthaginn
er svo góður.
í þjálfun á íslandi
— Og hvað nú, þegar gróður-
rannsóknum er lokið og búið að
gera upp hve margt fé landið ber?
— Grænlendingar hafa byrjað
þessa ræktun, sem við töluðum
um. Sl. sumar var ræktunaraldan
hafin. fslenskur ráðunautur, Þór
Þorbergsson, sem verið hefur til-
raunastjóri á Skriðuklaustri, var
þar verkstjóri og fer þangað aftur
í sumar. Þór miðlar Grænlending-
um af sinni þekkingu. Vann þarna
mjög gott starf. Þeir eru semsagt
byrjaðir á ræktuninni, en ekki
farnir að fjölga fénu. Þeir ætla sér
að fylgja þeim ásetningi, sem þeir
höfðu í upphafi. Til ræktunar,
girðinga og bygginga fá þeir styrk
í svipuðu magni og hér. Enda úti-
lokað annað.
— Hefurðu fregnir af því
hvernig gengur?
— Ræktun er þarna mun erfið-
ari en hér. Jarðvegur grunnur og
grýttur, svo að mikil orka og fé fer
í að hreinsa grjót úr landinu. En í
tilraunum, sem við gerðum með
túnrækt, kom í ljós að túnin þar
geta gefið jafn góða uppskeru og
túnin hér á landi, ef ekki er komið
nálægt þeim með beit. Þau þola
ekki bæði beit og slátt. Það gera
þau í rauninni heldur ekki hér.
— Þú minntist á að aðstoða
þessa nágranna okkar. Hvernig?
— Við getum boðið þeim að
miklu liði í framtíðinni, ekki sízt
með tilliti til ræktunaraðgerða. ís-
lendingar hafa mikla og langvar-
andi reynslu að baki á því sviði.
Undanfarna 1—2 áratugi hafa
raunar komið hingað reglulega
ungir Grænlendingar og dvalið
árlangt á fjárbúum. Það er reynd-
ar skilyrði fyrir því að menn fái að
setja upp fjárbú á Grænlandi að
þeir hafi verið á Islandi í slíkri
skólun. Nú eru hér 4 Grænlend-
ingar í þessu skyni. Fyrir nokkr-
um árum var með samþykkt á Al-
þingi stofnaður sjóður í þeim til-
gangi að auka samskipti íslend-
inga og Grænlendinga. Úr honum
var á sl. ári veittur styrkur einum
Grænlendingi, sem var hjá okkur
á Rannsóknastofnun landbúnað-
arins sumarlagt. Hann mun fara í
nám i beitarfræðum, því vitanlega
verður að fylgjast náið með áhrif-
um fjárfjölgunar á gróðurfar
Grænlands.
Ég finn að Grænlendingar horfa
mikið til okkar um aðstoð á ýms-
um sviðum, sagði Ingvi að lokum.
— Þeir vilja gjarnan leita til
okkar og við megum ekki bregðast
þeim. Við getum líka margt af
þeim lært. Ekki aðeins í sambandi
við nýtingu landsins. í fari þeirra
er líka ýmislegt sem við mættum
af læra. Þar á ég við þessa rólegu
lífsfílósófíu og streitulausa lífs-
viðhorf. Enn sem komið er, eru
þeir að minnsta kosti ekki í
kapphlaupi við lífsgæðin. Þetta er
dásamlegt land, sem við ættum að
gera okkur far um að kynnast
miklu betur.
- E.Pá.
Víðast á Grænlandi er gróður ósnortinn af beit.