Morgunblaðið - 15.05.1983, Blaðsíða 40
40
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. MAÍ 1983
Svipmynd á sunnudegi
Hinn sjúki maöur Frakklands
FRANSKI kommúnistaflokkurinn er 62 ára og sjúkur.
Georges Marchais, leiðtogi hans, er líka 62 ára og sjúkur.
Og enn hefur gosið upp sá kvittur að flokkurinn og
Marchais séu á förum — flokkurinn fari úr ríkisstjórn
eftir tveggja ára samstarf með sósíalistum og Marchais
víki úr stöðu aðalritara, sem hann hefur gegnt í ellefu ár.
BRELLA?
Þátttaka kommúnista í ríkis-
stjórn, sem hefur sveigt æ
lengra til hægri, vekur vaxandi
gremju herskárra flokksmanna
og Marchais og slæleg forysta
hans sætir vaxandi gagnrýni.
Þegar Marchais tók við forystu
flokksins 1972 nutu kommúnist-
ar stuðnings tuttugu til tuttugu
og fimm af hundraði lands-
manna, í forseta- og þingkosn-
ingunum 1981 studdu fimmtán
af hundraði flokkinn, en nú
styðja hann innan við tíu af
hundraði samkvæmt síðustu
skoðanakönnunum.
Nú segja menn fullum fetum
það sem þeir áður sögðu í hálf-
um hljóðum: „Marchais er
flokknum til byrði og verður að
fara.“ Fyrir skömmu sagði
flokksleiðtogi, sem vildi að
nafni sínu yrði haldið leyndu:
„Nú eru menn á æðstu stöðum í
flokknum að stíga lokaskrefið í
þá átt að útrýma honurn." Sjálf-
ur er Marchais sagður hafa
rætt við nánustu samstarfs-
menn sína um yfirvofandi
brottför sína þegar hann var í
Kína I fyrrahaust.
ekkert væri, ef nauðsynlegt
reyndist, sennilega án þess að
staða hans kæmist í hættu.
Raunar telja ýmsir að hann
mundi treysta stöðu sína ef
hann gerði það, þar sem flokk-
urinn gæti ekki gert svo rót-
tæka breytingu á stefnu sinni á
sama tíma og skipt væri um
leiðtoga. Mjög ólíklegt er talið
að kommúnistar fari úr ríkis-
stjórn á næstunni, þar sem þeir
mundu tapa of miklu á því í
þeirri veiku stöðu sem flokkur-
inn er í um þessar mundir.
VEIKUR
Orðrómurinn um að fall
Marchais væri yfirvofandi
komst fyrst á kreik í fyrrasum-
ar þegar „L’Humanité", opin-
bert málgagn kommúnista-
Georges Marchais
Á tvö hús,
þrjá bfla og
er með lífvörð
„Maður fólksins“,
sonur námumanns
En ýmsir telja að flokksfor-
ystan hafi sjálf komið þessum
orðrómi á kreik. Leiðir franska
kommúnistaflokksins eru
órannsakanlegar og aðalritari
hans er eins og forseti Sovét-
ríkjanna. Hann er talinn nánast
óskeikull, það má aldrei gagn-
rýna hann og draga dár að hon-
um, eða sýna fram á að hann
hafi haft á röngu að standa,
allra sízt opinberlega og alls
ekki áður en hann hefur látið af
störfum.
Tilgangurinn gæti verið sá að
knýja ríkisstjórnina til frekari
tilslakana gagnvart kommún-
istum. Marchais er álitinn
„miðjumaður" og verið getur að
valdamestu menn flokksins
óttist að honum verði fórnað og
einhver harðlínumaður af
Moskvuskólanum verði valinn
eftirmaður hans, t.d. André
Lajoinie, formaður þingflokks
kommúnista.
Aðeins þrír menn hafa gegnt
starfi aðalritara flokksins frá
stofnun hans og báðir fyrir-
rennarar Marchais, Maurice
Thorez og Walbeck Rochet,
sögðu af sér vegna veikinda. I
venjulegum stjórnmálaflokki
má gera ráð fyrir að leiðtogi
segi af sér eða að honum verði
vikið frá völdum ef flokkurinn
breytir stefnu sinni. I franska
kommúnistaflokknum vendir
aðalritarinn kvæði sínu í kross
og lætur sem ekkert hafi
breytzt.
Marchais hefur kúvent að
minnsta kosti tvisvar sinnum.
Árið 1977 sneri hann baki við
bandalagi því með sósíalistum,
sem hann hafði átt þátt í að
móta, og rak rýtinginn í bakið á
þeim, rétt áður en búizt var við
að þeir færu með sigur af hólmi
í þingkosningunum 1978. Og
1981 sneri hann kommúnistum
og lýsti yfir stuðningi við Mitt-
errand í síðari umferð forseta-
kosninganna, þótt þeir hefðu
barizt gegn honum í fyrri um-
ferðinni.
Hann gæti farið með komm-
únista úr ríkisstjórn nú eins og
flokksins, birti forsíðugrein, þar
sem endurnýjaðar voru ásakan-
ir um að Marchais hefði haft
samvinnu við Þjóðverja í stríð-
inu. Eini maðurinn, sem hefði
getað leyft að slík ásökun um
drottinssvik væri borin fram,
var Roland Leroy, aðalritstjóri,
sem Marchais rak úr fram-
kvæmdastjórn flokksins 1979 og
var keppinautur hans í barátt-
unni um stöðu aðalritara.
Orðrómurinn magnaðist við
fréttir um að Marchais hefði
fengið alvarlegt hjartaáfall, í
annað skipti á átta árum, í ág-
úst, þegar hann var í sumarleyfi
í Búlgaríu. Marchais bar frétt-
irnar til baka, en gerði mikið
veður út af því þegar hann var
lagður inn á sjúkrahús í sept-
emberlok til þess að gangast
undir „venjulega" læknisskoð-
un.
Hann kom þaðan aftur sigri
hrósandi fimm dögum síðar, að
því er virtist með vottorð lækna
um að heilsan væri í góðu lagi.
Á sama tíma sendi stjórnmála-
ráðið frá sér yfirlýsingu, þar
sem það lýsti yfir fullum stuðn-
ingi við forystu hans og for-
dæmdi getgátur um að þess
væri skammt að bíða að hann
yrði settur af. Slíkar getgátur
voru kallaðar „viðurstyggilegar
og fáránlegar".
Samt sem áður tók Marchais
hjartasérfræðing með sér þegar
hann fór til Kína nokkrum vik-
um síðar og nú er almennt við-
urkennt að hann hafi í raun og
veru fengið hjartaáfall. Síðan
hefur hann dregið töluvert úr
miklum vinnuafköstum og þeir
sem telja að honum verði ekki
sparkað álíta að hann muni
segja af sér með sæmd, ef til vill
á næsta flokksþingi. Ráðgert er
að það verði haldið 1984, en vera
má að því verði flýtt og það
verði haldið á þessu ári ef efa-
semdir flokksins um sjálfan sig
og stöðu sína aukast.
„TÝNDIST“ ’42
Skýringar hafa ekki fengizt á
nokkrum tímabilum í ævi
Marchais. Hvar var hann og
hvað var hann að gera þegar
hann var „týndur" frá því hann
fór til Þýzkalands 1942 og þar
til hann kom aftur fram í dags-
ljósið 1946, þá sem starfsmaður
verkalýðssambandsins CGT í
Issy-Ies-Moulineaux skammt
frá París?
Hann gekk ekki i flokkinn
fyrr en 1947, þegar hann var
orðinn 27 ára gamall, og skjótur
frami hans er mönnum einnig
ráðgáta. Vitað er að Thorez þá-
verandi aðalritari valdi hann,
en af hverju var hann valinn?
Fór hann eða fór hann ekki til
Moskvu 1954/55 til náms í
flokksskóla? Hann hefur alltaf
neitað að svara.
Marchais er „maður fólksins"
eins og Thorez. Faðir hans var
námumaður og móðir hans af
ætt velstæðra smábænda. Þau
voru bæði frá Normandí og
hann hætti skólagöngu 14 ára
til þess að gerast lærlingur í
vélsmíði. En ólíkt Thorez rækt-
aði Marchais aldrei með sér
andlega hæfileika eða smekk.
Philippe Robrieaux, höfundur
viðurkennds rits um sögu
franska kommúnistaflokksins
frá stríðslokum, sem starfaði
með Marchais þangað til hann
fór úr flokknum 1968, gengur
jafnvel svo langt að halda því
fram að greindarskortur standi
Marchais fyrir þrifum.
„Enginn gat látið sig dreyma
um að hann yrði aðalritari,"
segir Robrieaux. „Hann er
óheflaður og oft frekur á ytra
borðinu, en undir niðri er hann
taugaóstyrkur, veiklundaður
maður gæddur litlu skopskyni.
En flokkurinn velur ekki menn
eftir gáfum og skapfestu. Þeir
vilja hlýðinn mann og Marchais
kann að hlýða. Hann var einnig
duglegur og mikill vinnuþjark-
ur, gæddur klókindum og seiglu
sveitamannsins. Og hann kunni
á flokksvélina."
Marchais var eini vestræni
kommúnistaleiðtoginn, sem
Andropov veitti áheyrn þegar
Brezhnev var fylgt til grafar í
október í fyrra og persónulegur
boðskapur frá Andropov til
Marchais fyrr á þessu ári færði
Vesturveldunum fyrstu frétt-
irnar um að sovézki andófsmað-
urinn Shcharansky væri hættur
mótmælahungri sínu. Slík sam-
bönd hressa upp á álit Mar-
chais.
En Marchais leggur alltaf
áherzlu á sjálfstæði franska
kommúnistaflokksins og heldur
því fram að sósíalisminn eigi
sér „enga eina fyrirmynd",
heldur verði hver flokkur að
þræða þá braut, sem bezt henti
sögu, þörf og óskum þess lands
sem hann starfar í.
Brottrekstur 47 njósnara frá
Frakklandi nýlega kom flokkn-
um greinilega í mikinn bobba.
Marchais var ekki stætt á því að
bera fram enga gagnrýni þar
sem þá var hægt að saka hann
um að hann skorti þjóðhollustu
og væri of handgenginn
Moskvuvaldinu. Hann sagði
einfaldlega að þetta væri mál,
sem flokkurinn væri ekki við-
riðinn og hefði engin áhrif á að-
ild hans að ríkisstjórn.
SKUGGALEGUR
Opinberlega virðist Marchais
napur, ráðríkur maður. Dökkt
yfirbragð hans og skuggaleg
ásýnd minnir á Nixon. Honum
hættir við að stökkva upp á nef
sér og líður illa þegar hann tal-
ar á opinberum fundum, en
hann stendur sig stundum vel í
kappræðum í sjónvarpi.
Raunar varð hann nokkurs
konar sjónvarpsstjarna í síð-
ustu forsetakosningum, en nú
minnir hann meir og meir á
gamlan skemmtikraft í söng-
leikahúsi, sem er að falla í
gleymsku og verður stöðugt að
finna upp á einhverjum nýjum
uppátækjum til að halda vin-
sældum sínum. Það var auðvit-
að miklu auðveldara þegar
hann var í stjórnarandstöðu og
gat gagnrýnt og rifið niður. Nú
er hann að heita má stöðugt í
vörn.
En Marchais á sér aðra hlið.
Hann er líka vinsæll flokks-
maður, sem krefst þess að hirð
undirmanna sinna sýni sér
álíka tryggð og konungum áður
fyrr, en kann að verðlauna þá
með hlýju, vinfengi og jafnvel
vissum persónutöfrum.
Hann er einnig ljúfur fjöl-
skyldufaðir, trúr (og hlýðinn)
annarri konu sinni, Liliane, 46
ára, sem starfar einnig fyrir
flokkinn, og 13 ára syni þeirra,
Olivier. Marchais á einnig þrjár
dætur með fyrri konu sinni,
Paulette, afgreiðslustúlku, sem
hann skildi við 1967 eftir 26 ára
hjónaband.
í einkalífi er Marchais maður
kurteis og tilfinningasamur og
smekkur hans er einfaldur.
Hann hefur yndi af væmnum
kvikmyndum, gamanmyndum,
gönguferðum og veiðiferðum og
unir sér vel fyrir framan „la
télé“, sjónvarpið. Hann er ákaf-
ur stuðningsmaður knatt-
spyrnufélagsins St. Etienne.
Hann var eitt sinn mikið gefinn
fyrir að skemmta sér, en hefur
orðið að minnka við sig í mat og
drykk síðan hann fékk fyrst
hjartaáfall.
Opinberlega þiggur hann lág
laun frá flokknum (um 17.500
kr. á mánuði 1979). Hann hefur
greinilega ýmis hlunnindi.
Hann býr í sex herbergja húsi í
„fínu“ úthverfi Parísar og á
annað hús uppi í sveit með garði
og sundlaug að sögn grannanna.
Hann á þrjá bíla, þar á meðal
Renault 30, og hefur í sinni
þjónustu bílstjóra á fullum
launum, vopnaðan lífvörð,
hreingerningakonu og einka-
kennara handa syni sínum, sem
er sagður baldinn.
Hann ferðast alltaf á fyrsta
farrými í flugvélum þegar hann
flýgur ekki í einkaflugvél þeirri,
sem hann fær að láni þegar
kosningar ganga í hönd hjá
Jean-Baptiste Doumeng, „rauða
milljónamæringnum". Þegar
hann tekur sér sumarleyfi fer
hann annað hvort til Austur-
Evrópu eða tekur hús á leigu á
Korsíku. í vetrarleyfum sínum
dvelst hann oft á Cote d’Azur.
Líklegasti eftirmaður Mar-
chais, Lajoinie, 53 ára formaður
þingflokks 44 kommúnista,
spurði nýlega: „Hvaða gagn er
af því fyrir frönsku þjóðina að
kjósa vinstrisinna, ef stefna
okkar er háð stefnu annarra
landa, þar sem hægrimenn
ráða?“ Hann er fyrrverandi
nemandi í flokksskóla í Moskvu
og er sagður njóta stuðnings
Gaston Plissonier, sem er
Moskvuhollur harðlínumaður,
hefur átt sæti í stjórnmálaráð-
inu í 19 ár og er raunverulega
talinn öllu ráða að tjaldabaki í
flokknum.
Charles Fiterman, 49 ára,
sem er samgönguráðherra og
eini kommúnistinn í ráðherra-
nefnd sem fjallar um efna-
hagsmál, er hins vegar vinsæl-
asti kommúnistaleiðtoginn, inn-
an flokks og utan. Hann er
hófsamur og úr þeim armi
flokksins, sem er á öndverðum
meiði við þann flokksarminn er
fylgir Lajoinie að málum. Til
þessa hefur hann verið eindreg-
inn stuðningsmaður stjórnarað-
ildar kommúnista, þótt sagt sé
að jafnvel hann sé farinn að ef-
ast. Hann var áður sérstakur
aðstoðarmaður Marchais og
upphaflega átti að búa hann
undir að taka við af honum.
(The Times.)