Morgunblaðið - 15.05.1983, Blaðsíða 38

38 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. MAÍ1983
þróttahöllin í Laugardal. Veröugt mannvirki fyrir íþróttastarfsemi. Tónleikahús íslendinga. Vonin ein?
Nýtt
— eftir Ármann Örn
Ármannsson
Er þörf fyrir það?
ísland er á margan hátt ein-
stakt land. Hér búum við við
frelsi, mannréttindi og grósku í
menningarlífi, sem varla á sér
nokkurs staðar sinn líka. Víst er
um það að ef við gerum okkur al-
mennt ekki nægilega vel grein
fyrir þessum staðreyndum og
kvörtunar hljómkviða efnahags-
vandans yfirnægfir nú um stund
flest annað.
Þjóðlíf okkar er þó margt annað
og við erum flest okkar stolt yfir
því að vera íslendingar, einmitt
þess vegna.
Hér hafa á undanförnum árum
risið margir salir þar sem tónlist
er flutt og má nefna t.d. Norræna
húsið, Kjarvalsstaði, menning-
armiðstöðina í Breiðholti og ýms-
ar kirkjur í því sambandi. Ýmsir
þessara sala eru ágætir og mikið
notaðir.
Við ástundum erlend samskipti
í tónlist eins og í ýmsu öðru, fáum
góða gesti og okkar fólk fer utan
eins og gengur.
Mér dettur í hug í þessu sam-
bandi önnur starfsemi, sem er
fótbolti og handbolti. Þessar vin-
sælu íþróttagreinar, sem kalla má
list líkamans, þegar vel eru leikn-
ar. Gætum við sætt okkur við að
leika okkar stóru leiki, t.d. lands-
leiki, á malarvelli eða gagnvart
handboltanum í íþróttasal, sem
hvorki væri af löglegri stærð né
rúmaði þá áhorfendur, sem
þyrfti?
Þetta þurftum við raunar að
gera fyrir aðeins 20 árum, áður en
Laugardalsmannvirkin komu til.
Þetta verðum við enn að gera í
tónlistinni og þrátt fyrir mikla
tónlistarstarfsemi hefur enn ekk-
ert verið hafist handa til þess að
breyta þessu ástandi.
Evrópubúar hafa byggt hljóm-
leikahallir um aldir, mun lengur
en íþróttahús, og elstu tónleikahús
þeirra, sem enn eru notuð, eru
komin vel á þriðju öldina. Þó ekki
sé ég að amast við íþróttamann-
virkjum, nema síður sé, verður að
viðurkenna, að ójafnvægið er hér
fullmikið, enda eru þeir orðnir
margir, sem á undanförnum árum
hafa bent á að löngu sé kominn
tími til að gera eitthvað í málinu.
Þáttur tónlistar
nútímans
Oft hefur verið hnýtt í listsköp-
un á hverjum tíma. Hve margir
mátu tónsmíðar Bachs á hans
tíma, sem dæmi, og tónlistarsagan
er fulla af dæmum, sem allir
þekkja: Mozart — Salieri; nánast
hungurdauði Schuberts og Bart-
oks o.s.frv. Tónlistin hefur mátt
sæta því oft á tíðum að vera bönn-
uð í lengri eða skemmri tíma þar
sem hún hefur verið talin hættu-
leg, ósiðleg og þar fram eftir göt-
unum, eins og raunar flestar
tónleikahús á íslandi
greinar lista. Margir segja að
tónskáld þessarar aldar hafi tapað
áttum eftir Strawinsky og má vel
vera um sinn, en tónsköpun heldur
áfram eins og önnur menningar-
starfsemi svo lengi sem siðmenn-
ing okkar varir.
Tónlist var til forna og er af
mörgum talin æðsta form list-
sköpunar. Hvað sem er um það,
virðast listgreinarnar bókmennt-
ir, myndlist og tónlist yfirleitt
ekki hafa náð hápunktum á sömu
áratugum á liðnum öldum. íslend-
ingar hafa eignast óumdeilanleg-
an jöfur bókmennta á þessari öld,
sem er Halldór Laxness, og svip-
aða stöðu hefur meistari Kjarval í
myndlistinni, en þótt ekki sé hægt
að benda á neinn ákveðinn ein-
stakling í tónlistinni, er það stað-
reynd, að gróskan og vaxtarbrodd-
urinn er nú ekki hvað minnstur í
þessari listgrein.
Hópur tónlistarfólks fer sívax-
andi og gæðin batna stöðugt.
Óperan hefur hafið starfsemi og
ný sinfóníuhljómsveit tekið til
starfa, tónlistarskólum stórfjölg-
að og álitlegur hópur hæfra tón-
listarmanna fæst við að semja
tónlist. ísland er um margt ein-
stakt land og á það m.a. við um
flutning nútímatónlistar. Þó hóp-
ur þeirra, sem fylgjast með henni,
sé ekki mjög stór, hefur hann
stækkað mjög og fróðlegt er að
leita aftur um svo sem 15—20 ár
og gera sér grein fyrir þeirri gíf-
urlegu aukningu, sem orðið hefur
á þeim fjölda sem fylgist með
tónlist almennt. Því eru þessi mál
gerð hér að umræðuefni, að ísland
verður að sjá sóma sinn í því að
koma upp góðu tónleikahúsi bæði
vegna nýsköpunar tónlistar í land-
inu og vegna hinna fjölmörgu
frábæru tónlistariðkenda okkar.
Hvernig á að byggja?
Byggingarsaga opinberra húsa,
sem ætluð eru til menningarstarf-
semi, hefur yfirleitt verið löng og
þyrnum stráð. Koma í því sam-
bandi upp dæmi eins og Þjóðleik-
hús, útvarpshús, borgarleikhús
eða Hallgrímskirkja (20 ára und-
irbúningur og álíka langur bygg-
ingartími a.m.k.). Heiðarlegar
undantekningar má þó finna eins
og Norræna húsið og Kjarvals-
staði.
Núverandi borgarstjóri lýsti í
útvarpsþætti, að röðin kæmi að
tónleikahúsi næst þegar Borgar-
leikhúsi verður lokið. Vissulega
hefur stjorn Reykjavíkurborgar
og ríkisvaldið stundum sýnt stór-
hug í byggingarmálum menn-
ingarstofnana. (Við skulum vona
að Þjóðarbókhlöðu ljúki fyrir
næsta stórafmæli þjóðarinnar.)
Það vill þó alltof oft brenna við að
fjármagn I slíkar framkvæmdir
verður af of skornum skammti
vegna brýnna efnahagsmála,
hvort heldur það er stækkun tog-
araflota eða „Kröfluvirkjanir".
Vissulega má það aldrei gleymast
(og er raunar lítil hætta á), að
efnahagsleg velsæld er mikilvæg
Ármann örn Ármannsson
„Línur þessar eru skrif-
aðar í þeirri von, að
tónlistarunnendur geri
meira en hugleiða þessi
mál og bíði eftir fram-
taki hins opinbera. Það
væri vel við hæfi, að nú í
lok einhvers grósku-
mesta tónleikavetrar á
íslandi yrði stofnuð
samtök um byggingu
Húss tónlistarinnar.
undirstaða þjóðlífsins, en sú
hætta er, ef til vill til staðar, að
efnahagskapphlaupið gleypi okkur
með húð og hári og til hvers er þá
unnið?
Nú held ég að stjórnmálamenn
hjá bæjum og ríki, sem fara með
okkar sameiginlegu peninga, séu
ekki minna menningarlega sinn-
aðir, en hverjir aðrir, nema síður
sé.
BÆNDIJR í Bólivíu höfnuðu í gær
45 milljóna dollara áætlun Banda-
ríkjastjórnar, sem ætlað var að
tryggja þeim aðra tegund ræktunar
gegn því að þeir hættu ræktun
Kóka-jurtarinnar, sem eiturlyfið
kókaín er unnið úr.
Þess í stað samþykktu bænda-
samtökin, sem hafa um 23.000
meðlimi innan sinna vébanda, að
þau væru reiðubúin til að forða
uppskeru sinni frá því að lenda í
höndum eiturlyfjasala með því að
Það er eitt af einkennum okkar
samfélags, að það mótast mjög af
alls kyns þrýstihópum, svo
skemmtilegt sem það orð er nú.
Það eru hópar hinna ýmsu byggð-
arlaga, stétta, atvinnugreina,
áhugamála o.s.frv.
Ég er hræddur um, að það sé
staðreynd, hvort sem okkur líkar
betur eða verr, að allir þessi hópar
ráði miklu um það í hvað sameig-
inlegum verðmætum okkar er var-
ið. Þess vegna er ákaflega hætt við
að bygging tónlistarhúss verði enn
um alllanga framtíð draumur
einn, nema samtök komi til.
Tónlistarunnendur, og þeir eru
stór hluti þessarar þjóðar, verða
að bindast samtökum — atvinnu-
menn og áhugafólk, iðkendur og
njótendur. Ef draumur margra
um tónleikahús á að rætast verður
að mynda slík samtök og þau
verða að sjá um tímaáætlun bygg-
ingar, fjármögnun í upphafi,
hönnun, staðarval og annað sem
þarf til þess að koma viðfangsefn-
inu af stað og fylgj3 því síðan eft-
ir.
Við höfum fylgst með, og mörg
lagt hönd á plóginn, þeim stór-
virkjum sem samtök fólks eins og
t.d. Krabbameinsfélagið og SÁA
hafa framkvæmt. Þar er verið að
hjálpa fólki frá sjúkdómum, en
hér er um að ræða, það sem ætti
að vera einn af eðlilegustu horn-
steinum menningar okkar.
Vissulega mun skortur á tón-
leikahúsi einn og sér ekki ganga af
tónlistinni hér á landi dauðri, en
við skulum gera okkur grein fyrir
að hart er að henni vegið úr ýms-
um áttum og eigum við ekki að
standa um hana vörð á allan þann
hátt sem við getum?
Hvers þarf að gæta?
Ég vil taka það fram, að ég hef
takmarkað vit á tónlist og enn
minna á tónlistarhúsum, svo ég
hef takmarkaðan rétt til þess að
segja til um tónleikahús. Þó heyr-
um við öll muninn á góðum
hljómburði og slæmum, en það er
aðeins eitt af atriðunum, þótt
selja hana í auknum mæli til
lyfjaframleiðslu.
„Við viljum ekki vera skuld-
bundnir neinni annarri þjóða
vegna einhvers, sem kannski
heppnast svo ekki,“ sagði Eudoro
Barrientos eftir fund rúmlega 700
fulltrúa bændasamtakanna.
Tillaga Bandaríkjamanna var
lögð fram á meðan heimsókn
William French Smith, hæstarétt-
ardómara, stóð í Bólivíu. í henni
er lagt til, að Bandaríkjamenn
stórt sé. Það er að sjálfsögðu mik-
ið mál að ákveða yfir hvaða starf-
semi skuli byggt og þess háttar.
Mín reynsla hefur verið á sviði
byggingariðnaðar undanfarin 15
ár og þar hef ég gert ýmis mistök
og horft upp á önnur og þykist því
vita m.a. að fleira ræður bygg-
ingarhraða en peningar einir.
Nauðsynlegt er að skipulagning sé
vönduð, en eins einföld og unnt er.
Ákvarðanataka þarf að vera í
höndum eins fámenns hóps og
mögulegt er, í sem flestum málum
er varða bygginguna sjálfa, þó
nauðsynleg sé víðtæk samstaða
um hana og meiriháttar ákvarð-
anir. All víðtæk gagnasöfnun er
að sjálfsögðu nauðsynleg, en sem
betur fer hafa undanfarna áratugi
verið byggðir hljómleikasalir með
mjög góðum hljómburði og þekk-
ingu manna fer óðum fram á
þessu margslungna fyrirtæki.
Æskilegt væri að vel menntaður
og hæfur tónlistarmaður sé hönn-
uði til fullrar ráðgjafar um bygg-
inguna frá upphafi til loka (Guð
gefi að auðnist að finna réttan
arkitekt).
Einnig er nauðsynlegt að raun-
sæi haldist í hendur við stórhug,
því eitt er víst, að erfiðleikum
verður bundið að fjármagna bygg-
inguna þó ég telji jafnöruggt að
það takist ef allir leggjast á eitt.
Línur þessar eru skrifaðar í
þeirri von að tónlistarunnendur
geri meira en hugleiða þessi mál
og bíði eftir framtaki hins opin-
bera. Það væri vel við hæfi að nú í
lok einhvers gróskumesta tón-
leikavetrar á íslandi yrði stofnuð
samtök um byggingu Húss tón-
listarinnar.
Fyrstu verkefni slíkra samtaka
gætu orðið að fá mögulega stað-
setningu hússins ákveðna, undir-
búa ráðningu hönnuða, kanna
viðbrögð almennings í landinu og
tímasetja áætlun að því markmiði
að húsið yrði tekið í notkun.
Ármann Ö. Ármannsson.
Ármann Örn Ármannsson er fram-
kræmdastjóri byggingarfyrirtækis-
ins Ármannsfells hf.
greiði kostnað við að koma upp
annarri tegund ræktunar á
svonefndum Chapare-svæðum
gegn því, að kókaínbændur dragi
úr framleiðslu sinni niður að því
marki, sem Bandaríkjamenn telja
eðlilegt.
Chapare-svæðið er miðpunktur-
inn í kókaínframleiðslu Bólivíu og
samkvæmt upplýsingum yfir-
valda, er talið að um 75% allrar
kókaínræktunar landsins fari þar
fram.
Bændur í Bólivíu halda
fast í kókaínræktunina
( ochabamba, Bólivíu, 13. maí. AP.