Morgunblaðið - 09.12.1983, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 9. DESEMBER 1983
Aðskotadýr í
helgidóminuir
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Sigurdur A. Magnússon:
VII) ELDA INDLANDS
Ferðasaga
Önnur útgáfa
Mál og menning 1983
í formála annarrar útgáfu Við
elda Indlands skrifar Sigurður A.
Magnússon: „Þegar Mál og menn-
ing fór þess á leit að fá að gefa út
Við elda Indlands á nýjan leik,
hugleiddi ég hvort vera kynni að
þessi rúmlega tvítuga ferðasaga
væri í einhverjum greinum orðin
úrelt, en komst við nánari athug-
un að þeirri niðurstöðu að svo
væri ekki. Breytingar á indversku
samfélagi og þjóðlífi yfirleitt eru
ákaflega hægfara, einsog fram
kemur í bókinni, enda varð ég ekki
var neinna umtalsverðra breyt-
inga áratuginn sem liðinn var þeg-
ar ég heimsótti landið aftur
haustið 1970.“
Áhugi á Indlandi hefur aukist
mikið á síðari árum, ekki síst eftir
kvikmyndina um Gandhí; það er
til marks um slíkan áhuga hér
heima að auk endurútgáfu ferða-
sögu Sigurðar A. Magnússonar
kemur út ferðabók frá Indlandi
eftir Kjartan Ólafsson: Undra-
heimur Indíalanda.
Ferðasaga Sigurðar A. Magn-
ússonar hefur sérstöðu að því leyti
að hann er opinber gestur Ind-
verja. Þess vegna er hann varkár í
skrifum og ekki dómharður. En
hann er síður en svo hlutlaus
áhorfandi, gerir sér far um að
skilja Indverja og leggja eigið mat
á samfélag þeirra. Ymsar skarp-
legar athuganir eru gerðar í Við
elda Indlands, en þó er meira vert
um frásagnir af daglegu lífi, lýs-
ingar á því sem ber fyrir augu
ferðalangs og hvað hann heyrir
aðra segja og nemur af þeim.
Dæmi um slíka skemmtilega
lýsingu er frásögn af aðskotadýri í
indverskum helgidómi. Sigurður
er staddur á helgasta baðstað
Hardwar, Har-ki-Pairi, þegar eft-
irfarandi hugrenning á sér stað,
en hún sýnir glöggt muninn á Ind-
verja og Vesturlandabúa:
„Ég var með myndavél og
reyndi að taka myndir af því sem
fyrir augu bar, en æruverðugir
magamiklir Hindúar með allskyns
pírumpár framaní sér voru stöð-
ugt á varðbergi og bönnuðu mér
að snerta myndavélina á þessum
helga bletti. Ég hafði ekki fyrr
Gott tímarit
Bókmenntír
Guðmundur Heiðar
Frímannsson
Það er gefið út mikið af blöðum
og tímaritum í heiminum. Flest
þeirra eru ekki sérlega merkileg
og allt það ótrúlega magn af rit-
uðu máli, sem flæðir yfir heims-
byggðina, myrkvar fremur skiln-
ing manna en lýsir. Mikill hluti
þessa lesmáls mætti mín vegna
vera óskrifaður. Frá þessu eru
gleðilegar undantekningar. Ein
slík er enska tímaritið Encounter,
sem kemur út tíu sinnum á ári og
átti 30 ára afmæli í síðasta mán-
uði. Af því tilefni var útliti og
uppsetningu þess breytt, settur
gianspappír í kápuna og brotið
stækkað, væntanlega í því skyni
að fleiri sæju ástæðu til að kaupa
það en áður. Gamlir lesendur eru
ekki bestu dómararnir um slíkar
breytingar, hafi þeim á annað
borð líkað við ritið. Eini mæli-
kvarðinn, sem mark er á takandi,
er hvort tekst að selja það fleirum,
án Jiess að það fari of mikið í taug-
arnar á gömlum aðdáendum.
í þessu þrjátíu ára afmælisriti
kennir margra grasa, eins og
ævinlega er í Encounter. Megin-
efnið er langt viðtal við Jeane
Kirkpatrick, aðalfulltrúa Banda-
ríkjanna hjá Sameinuðu þjóðun-
um, um utanríkisstefnu Banda-
ríkjanna. Það er komið víða við,
rætt um frið, afvopnun, „nýtt kalt
stríð“, Sovétríkin og slökunar-
stefnu. Kirkpatrick hefur verið
kölluð haukur i samskiptum
Bandaríkjanna og Sovétríkjanna
og hefur haldið fram kenningu um
mun á alræðisstjórnum ogeinræð-
isstjórnum og það væri réttlæt-
anlegt undir sumum kringum-
stæðum að veita einræðisstjórn-
um aðstoð. í þessu hefti er endur-
prentuð grein með viðtalinu, sem
nefnist „Játningar „harðlínu-
manns““. Þar segir hún m.a. þetta
um hugtakið harðlínumaður:
„Staðreyndin er sú, að „harðlínu-
maður“ hefur orðið skammaryrði,
sem nota má í margvíslegum til-
gangi. Það virðist almennt litið
svo á, að harðlínumaður sé glataði
hlekkurinn á milli pólitíska Ne-
andertalsmannsins og nútíma-
mannsins. Það merkir í stuttu
máli heimsku og miskunnarleysi
við mótun opinberrar stefnu." Af
þessu dregur Kirkpatrick þá
ályktun að hugtakið „harðlínu-
maður“ sé gagnslaust í pólitískri
rökræðu.
Eitt umræðuefni Kirkpatrick er
ábyrgðarleysi fjölmiðla. Það er
stundum erfitt að henda reiður á,
hvað átt r við, þegar menn ræða
þetta efni. Það er stundum eins og
átt sé við, að fjölmiðlar greini frá
atburðum eða skoðunum, sem eru
í andstöðu við skoðanir þess, sem
talar í það og það skiptið. Ef
ábyrgðarleysi vísar til þessa, er
það náttúrlega kostur við fjöl-
miðla. En það er ekki þetta, sem
Kirkpatrick ræðir um. Hún segir
til að mynda frá litlu atviki. Stór-
blað í Bandaríkjunum hafði fjall-
að um viðkvæmt atriði banda-
rískrar stjórnarstefnu og farið
rangt með. Kirkpatrick skrifaði
blaðinu bréf. „Ég lét einn aðstoð-
armann minn fara með það sér-
stakiega á blaðið og það var komið
kl. 13 þann dag og í tæka tíð til að
komast í blaðið daginn eftir. En
ritstjórarnir neituðu að prenta
það. Þeir sögðu, að það væri of
flókið."
í þessu hefti, sem er eins upp
byggt og áður, eru sjö ljóð, ein
smásaga, ítarlegir ritdómar um
sagnfræðilegar bækur, þar er eitt
innlegg í umræðu um Gandhi, en
eftir að myndin var fyrst sýnd,
hefur skipt mjög í tvö horn með
álit manna á kvikmyndinni. Fastir
dálkahöfundar eru frá meginlandi
Evrópu, sem fjalla um það, sem
efst er á baugi hverju sinni. {
þessu hefti er reynt að svara því,
hvort engin friðarhreyfing sé í
Frakklandi, Joachim Fest fjallar
um fölsunina á dagbókum Hitlers,
Luigi Barzini segir frá því, er
hann hitti Mussolini, Leo Wieland
ræðir um aðalvanda Andrópofs og
segir af skýrslu eftir hagfræðinga
frá Novosibirsk nokkuð róttækar
tillögur um breytta efnahagsskip-
an í Sovétríkjunum. Annar rit-
stjóra Encounter segir frá reynslu
sinni í friðarumræðum og þeim
blekkingum, sem friðarsinnar
svokallaðir eru haldnir.
Það er ævinlega eitthvað í
hverju hefti, sem er j>ess virði að
það sé lesið. Þeir, sem hafa áhuga
á skipulegum umræðum um þjóð-
félags- og menningarmál og ensk-
um skáldskap, gerðu vel í að
kaupa Encounter.
Sigurður A. Magnússon
verið á hindúískum baðstað og var
í fyrstu dálítið undrandi yfir
feimnisleysi fólksins á fljótsbakk-
anum, einkanlega kvenfólksins.
Það baðaði sig í sarí, sem lagðist
þétt að likamanum þegar á þurrt
var komið, og síðan var skipt um
og farið í þurra sarí. Þessi fata-
skipti fóru fram í allra augsýn og
var ekki trútt um að mér brygði í
brún þegar ég sá stinn kvenna-
brjóstin og slapandi kerlingar-
brjóstin, hvaðþá þegar ungar
spengilegar konur beruðu alla sína
líkamlegu leyndardóma án þess að
skenkja því eina hugsun, að þvi er
virtist. Þessi blygðunarlausa at-
höfn var á engan hátt klúr, því það
var einsog fólkið væri sér ekki
meðvitandi um neinar líkamlegar
hvatir á þessum helga stað: allt
var hafið uppí andlegt veldi — og
því vöktu leyndustu partar líkam-
ans hvorki eftirtekt né ósæmi-
legar hugrenningar, nema hjá að-
skotadýrum einsog mér.“
Holdlegar munaðarfullar lýs-
ingar skortir ekki í Við elda Ind-
lands. Það er til dæmis óvænt að
lesa um hve trúarbrögð Indverja
eru gegnsýrð holdlegum kenndum.
Því öllu lýsir Sigurður A. Magn-
ússon samviskusamlega með
undrun og spurn ferðamannsins í
augum. Við elda Indlands sver sig
í ætt ýmissa klassískra ferða-
sagna íslenskra. Það kemur ekki í
veg fyrir að í bokinni er mikill og
gagnlegur fróðleikur um Indland
fyrr og nú.
Enn bregst hún
Benatar
Hljóm-
plotur
Siguröur Sverrisson
Pat Benatar
Live From Earth
Chrysalis/ Steinar
Vinsælu lögin hennar Pat
Benatar eru svo mörg, að tón-
leikaplata með henni hefði átt að
vera mikið tilhlökkunarefni. Nú,
þegar slíkur gripur, Live from
Earth, hefur loksins borist, eru
vonbrigðin jafnvel enn meiri en
með tvær síðustu stúdíóplötur
hennar, sem engan veginn
standast fyrstu tveimur plötum
hennar innan veggja hljóðvers-
ins snúning. Fari kella ekki að
spjara sig og það almennilega, er
ég hræddur um að maður geti
farið að afskrifa hana.
Svo aftur sé vikið að lögunum
hennar Benatar, þá eru þau svo
mörg frábær að nægja hefði átt
á meira en heila tónleikaplötu.
Þess vegna finnst mér það skjóta
skökku við að ljúka þessari
fimmtu plötu skvísunnar með
tveimur nýjum stúdíólögum.
Hvorugt þeirra finnst mér neitt
sérstakt, en annað þeirra, Love
Is a Battlefield, hefur þegar náð
miklum vinsældum. Eiginlega
finnst mér þessi vinnubrögð á
Live from Earth, þ.e. tvö stúdíó-
lög á tónleikaplötu, vera besta
merki þess að útgáfufyrirtækið
sjálft hefur ekki verið alltof
ánægt með upptökurnar af tón-
leikunum.
Það er ég ekki heldur. Þrátt
fyrir mikla stemmningu á meðal
áhorfenda, finnst mér mikið
vanta á að flutningur Benatar og
félaga hennar fjögurra sé nægi-
lega góður. Þá er upptakan held-
ur ekki nógu góð. Þegar maður
hefur til samanburðar nokkrar
tónleikaplötur, sem hafa allt það
er til þarf til að gera slíka gripi
vel heppnaða, stenst Live from
Earth engan veginn samanburð.
Á þessari skífu er að finna 10
lög, þar af tvö ný, og tekin upp í
hljóðveri. Best finnst mér Benat-
ar takast upp í We Live for Love
og Promises in the Dark. Stuðlög
eins og Heartbreaker og Hit Me
with Your Best Shot fölna í sam-
anburði við frumútgáfurnar.
Benatar-fríkin munu vafalítið
stökkva á þessa plötu, en ég
mæli ekki með henni.
Pat Benatar
Börnin syngja jólalög
Bókmenntír
Siguröur Haukur Guðjónsson
Börnin syngja jólalög
Efnisval: Ólafur Gaukur
Teikningar: Gisela Gottschlich
Prentun framkvæmd í Þýzkalandi
Útgefandi: Setberg
Þetta er bók sem foreldrar ættu
að veita athygli á jólaaðventu,
rétta börnum sínum, og hjálpa
þeim þannig að búa sig undir þá
hátíð sem í vændum er. Enginn
sem barnið lifir sig inní þann
fögnuð sem fer um foldu á jólum,
og á engan hátt er því auðveldar
að tjá það en í söng og leik. Sé
hægt að tala um að himinn lúti að
jörðu, þá endurspeglar það barns-
augað, sem í hrifni horfir inná
Betlehemsvöllu.
ólafur Gaukur hefir valið 18 al-
l»að bua lltlir dvergar

to t t ‘j • ■ <
V *n * am ** nr-s tro* v Xr «
þekkt lög, sálma, leiki, þjóðlög og
lagsett þau þannig að flestu for-
eldri ætti að vera auðvelt að
syngja þau með barni sínu, hjálpa
því þannig að vera fært um að ger-
ast rödd í þeirri einu friðar-
hreyfingu sem nokkurs er megnug
hér á jörðu. Hér er Heims um ból,
I Betlehem, Göngum við í kring-
um, í skóginum, og margt, margt
fleira.
Litmyndir eru á hverri síðu,
snilldarvel gerðar, einar sér eru
þær þess virði að rétta þær börn-
um. Hitt er augljóst, að Gottsch-
lich þekkir ekki kvæðin, en allar
tjá myndirnar hrifnæman fögnuð
barna yfir því sem skeður á jólum.
Prentun er vel unnin, mjög vel.
Hafi útgáfan innilega þökk fyrir
frábæra bók, bók sem ætti að vera
til þar sem börn eru að vaxa úr
grasi.
Loksins kom litli bróðir
LOKSINS KOM LITLI BRÓÐIR
Höfundur: Guðjón Sveinsson
Myndir: Sigrún Eldjárn.
Prentverk: Prentsmiðja Björns
Jónssonar.
Útgefandi: Bókaútgáfan Skjaldborg.
Tvær litlar hnátur, Ösp og Alda,
eru aðalpersónur þessarar sögu,
líflegar, elskulegar telpur, sem
gaman er að kynnast. Sögusviðið
er sjávarþorp, þar sem sjómaður-
inn faðir þeirra og móðir eru að
reisa sér hús, Höll, og þangað
flytja þau ásamt dætrum sinum
fjórum og ömmu telpnanna. Að
Hamri, inn með firðinum, búa svo
afi og amma. Þar komast telpurn-
ar í samband við það líf sem í
sveitinni er lifað. Sögunni lýkur á
því að sonur bætist þeim hjónum í
hópinn.
Höfundi tekst mjög vel að halda
athygli lesandans vakandi, og
hann dregur upp þá mynd af telp-
unum litlu, að þær standa ljóslif-
andi fyrir framan þann er les,
verða vinir hans. Já, höfundur
kann vel til verka, stíll hans oft
listrænn, eins og til dæmis á upp-
hafskaflanum, en svo finnst mér á
stundum, að hann slái af og gerist
þá allt lausara í böndum. Mér
kemur í hug gæðingsfoli sem fer
lengstum á kostum, en missir
áhugann milli sprettanna. Sem
heild er sagan góð, og ætti að
verða vinsæl meðal barna. Myndir
mjög vel gerðar og falla prýðilega
að efni. Prentverk ágætlega unnið,
en próförk ótrúlega illa lesin af
bók frá Sjaldborg að vera.