Morgunblaðið - 09.12.1983, Síða 41

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 9. DESEMBER 1983
41
Marta Jónasdóttir
— Afmæliskveðja
Marta Jónasdóttir átti 80 ára
afmæli 14. nóvember sl. Hún er
fædd í Miðmörk, en alin upp hjá
foreldrum sínum í Efri-Kvíhólma,
V-Eyjafjöllum. Hún hefur erft
góðar gáfur foreldra sinna, Jónas-
ar Sveinssonar og Guðfinnu Árna-
dóttur. Ýmsir góðir hæfileikar eru
henni gefnir af skaparanum.
Eyjafjöll eru ein af fegurstu sveit-
um landsins og fáir verða ósnortn-
ir af að alast upp í svo fallegu
umhverfi. Marta kann og hefur
reyndar sérstakan hæfileika til að
njóta og skynja náttúrufegurð,
undur vorsins, þegar lífið er kallað
fram að nýju þegar blómin birtast
á ný, túnin grænka, farfuglarnir
koma og egg fara að sjást í hreiðr-
um. Birta vornæturinnar, roði sól-
arlagsins, söngur himbrimans eða
lóunnar, lækurinn, fossinn, móinn,
engið, fjöllin, þetta eru, sem lítil
dæmi, Mörtu andlegir fjársjóðir
og hafa gefið henni mikið, hún
hefur og haft tækifæri og dug til
að nýta sér það að ferðast um
landið og var í mörg sumur mat-
ráðskona á ýmsum stöðum í
óbyggðum. Þessi hæfileiki til að
njóta fegurðar sem birtist í nátt-
úru landsins er dýrmætur og
nauðsynlegur og bætir hvern
mann. Marta er næm á það sem
fallegt er í fleiru, söng ekki síst,
hefur enda fengið að eiga fallega
rödd sjálf, ljóðin hennar ljúfu
bera henni vitni líka. Marta söng
með Samkór Selfoss um árabil og
hafa ljóð hennar m.a. verið á
söngskrá kórsins. Hún hefur verið
heiðruð myndarlega af kórnum,
nú síðast söng hann fyrir hana á
afmælisdaginn. Hún er allstaðar
virk þar sem hún er í félagsstarfi,
í Leikfélagi Selfoss eða í Félagi
aldraðra núna, hennar gleði er að
gleðja aðra og létta lundina. Ég
læt fylgja smá frásögn af Mörtu
sem ungri stúlku á heimili for-
eldra sinna sem lýsir henni dálít-
ið.
Þau systkinin voru 9 og oft var
þröngt í búi eins og algengt var.
Hún er elst þeirra og þar sem
kynntist hún betur þörfum heimil-
isins en þau sem yngri voru. Hún
tók sig til og saumaði fatnað á
systur sínar án þess að þær hefðu
hugmynd um, til þess að koma
þeim á óvart og hressa uppá
hversdagsleikann. Svo birtist hún
í túninu vestan við bæinn, dulbúin
sem förukona og sagðist heita
„Skömm" og vera með smáglaðn-
ing í poka og stór urðu augun í
þeim yngri og brosin breið þegar
flíkurnar birtust. Hún lét sér annt
um yngri systkin sín og ein systir-
in minnist sinnar fyrstu kirkju-
ferðar sem festist í minni, í sam-
fylgd Mörtu systur. Það hefur
fylgt Mörtu að vera barngóð alla
tíð og hefur mörg frænkan og
frændinn notið góðs af. Fyrstu
minningar sumra ættingja hennar
um hana, eru litlar fallegar sögur
úr sveitinni sem hún sagði þeim
gjarnan. Því að þó Marta hafi ekki
gifst eða átt börn sjálf, þá má
segja að hún hafi aldrei verið
barnlaus. Það fólk sem fætt er í
kringum aldamót hefur sannar-
lega lifað tímana tvenna og er
okkur, sem fæddumst seinna,
brunnur af læ'’dómi. Ef við viljum
læra af Mörtu, má læra t.d. nýtni,
virðingu fyrir hverjum hlut sem
Guð gefur, að úr litlu má gera
stóra hluti. Hún hefur alltaf verið
veitandi og ánægð og haft yndi af
að gleðja aðra og það er nokkuð
sem ég er viss um að á mikinn hlut
í að Marta er svo ung í anda sem
raun ber vitni. Það verður ekki
upptalið sem hún hefur vikið að
fólki, en mig langar að minnast á
flíkur sem hún hefur „töfrað"
fram úr litlum efnum, oft úr öðr-
um flíkum sem dæmdar höfðu ver-
ið ónothæfar. Margar fjölskyldur
minnast þess með þakklæti. Það
bjargaði oft barnmörgu fólki að
eiga slíkan „hauk í horni" sem
Marta er. Hér áður fyrr var oft
erfitt um vik, fólk ekki almennt
efnað og ekki alltaf hlaupið eftir
hlutunum í verslun þó að vantaði.
Ég held að íslendingar þurfi núna
að temja sér í ríkara mæli þann
hugsunarhátt að nýta betur hlut-
ina og hugsa áður en hent er. Það
má segja að hagur Mörtu hefur
blómstrað og ég veit að hún þakk-
ar skapara sínum það. Hún unir
nú í góðri eigin íbúð og á fallegt
heimili, þar sem alltaf er tekið á
móti manni af gestrisni og oft hef-
ur hún komið fólki á óvart með
rausnarskap og framtaksemi, nú
síðast á afmæli sínu hélt hún 3
daga veislu, með aðstoð góðs fólks.
Var þar allt með myndarbrag og
fyrir stuttu færði hún að gjöf pí-
anó þegar nýtt félagsheimili var
tekin í notkun í heimasveitinni.
Þegar það er haft í huga að hún
hefur aldrei þegið há laun þá er
þetta umtalsvert. Hún hefur lagt
hönd á margt um ævina, en aðal-
störfin hafa verið: húshjálp, mat-
ráðskona, saumakona, áhugamál-
in eru mörg, enda er Marta óvenju
lifandi og frjó í hugsun og minnug
og fróð um liðna tíma. Ég hef haft
ánægju af að minnast Mörtu með
þakklæti á þessum tímamótum í
ævi hennar. Guð blessi hana.
_______________________ Frænka
Sjálfskipaðir dómarar
Yfirlýsing frá nemendum í Lögregluskólanum
Eins og flestum blaðalesendum
er kunnugt hafa að undanförnu
birst á síðum dagblaðanna fréttir,
frásagnir og önnur skrif um meint
harðræði nokkurra lögreglu-
manna við handtöku eins af borg-
urum þessa lands. Hafa skrif þessi
verið mjög á einn veg og flest bor-
ið að sama brunni, þ.e.a.s. dómur
er felldur í málinu án þess að
niðurstöður rannsóknar þess liggi
fyrir, lögreglumenn í heild stimpl-
aðir misindismenn og þeir gerðir
tortryggilegir í augum almenn-
ings á margvíslegan hátt. Minna
sum þessara skrifa óneitanlega á
sögusmettuna Gróu á LeitL sem
ætíð hafði sínar fréttir frá ólygn-
um mönnum. Að sjálfsögðu er
hverjum og einum frjálst að tjá
hugsanir sínar í landi prentfrelsis
og frjálsra skoðanaskipta en það
ber þó að gera þannig að leikregl-
ur lýðræðisins séu í heiðri hafðar
Námslán
verði tryggð
FÉLAG bókasafnsfræðinema
ályktar?
Við skorum á forráðamenn
þjóðarinnar að fara í hvívetna að
lögum í málefnum Lánasjóðs ís-
lenskra námsmanna svo full lán
til námsmanna verði tryggð, jafnt
í desember sem á næsta ári.
Námslán eru grundvöllur þeirra
dýrmætu mannréttinda sem
tryggja jafnrétti til náms.
(Fréttatilkynning)
og gildandi lög og reglur þjóðfé-
lagsins virtar.
I leiðara DV 6. desember sl.
geysist hinn „landskunni" rit-
stjóri, Jónas Kristjánsson, fram á
ritvöllinn og hefur í frammi að-
dróttanir og fullyrðingar um störf
íslenskra lögreglumanna. Hvað
liggur að baki slíkum skrifum skal
ósagt látið; þau eru eflaust í anda
„frjálsrar og óháðrar" blaða-
mennsku. í leiðaranum vitnar rit-
stjórinn í erlenda rannsóknar-
skýrslu um atferli lögreglunnar í
Lundúnum þar sem margt miður
fagurt kemur fram í dagsljósið.
Erfitt er, að vel athuguðu máli, að
sjá tilganginn með birtingu þeirra
niðurstaðna skýrslunnar sem
mestan áhuga vekja hjá ritstjór-
anum. Orðrétt segir i leiðaranum:
„Skýrsla þessi sýndi að meðal
lögregluþjóna var útbreitt hatur á
minnihlutahópum, konum og yfir-
leitt öllu þeim sem eru minnimátt-
ar í þjóðfélaginu. Þetta er hugar-
far valdshyggjumanna, sem sumir
eru ofbeldismenn." (Tilvitnun lýk-
ur.)
Ekki er auðvelt að koma auga á
samhengið milli þessara orða og
þess sem kemur fram síðar í leið-
aranum um atferli íslenskra lög-
reglumanna, eða er ritstjórinn
óbeint að gefa í skyn að þessu sé
líkt farið hér á landi? Dómgreind
og reynsla almennings (þ.á m.
„minnihlutahópar", konur og
„minnimáttar") ætti að geta skor-
ið úr um það.
En nú kemur að kjarna málsins.
í íslensku réttarfari gildir sú meg-
inregla að sérhver maður teljist
saklaus uns sekt hans hefur verið
sönnuð. Þarna bregst ritstjóranum
illilega bogalistin, hverju svo sem
kenna má, og sest í sjálfskipað
dómarasæti. Úrskurður „dómar-
ans“ lætur ekki á sér standa: lög-
reglan hefur gerst sek um mis-
þyrmingar og ofbeldisárás á hand-
járnaðan borgara og tími til kom-
inn að vernda borgarana gegn
lögreglunni. Þetta er einkar at-
hyglisverð niðurstaða þegar á það
er litið að rannsókn málsins var
ekki lokið þegar „dómurinn" var
kveðinn upp! Er ekki laust við að
gamli málshátturinn „oft er sá
dómharður sem dómsvald ei ber“
eigi vel við um yður, herra rit-
stjóri, og fleiri sem um áðurnefnt
mál hafa fjallað, meira af kappi
en forsjá.
Er ekki tími til kominn að
sjálfskipaðir dómarar slíðri sverð-
in og láti vera að þeysa um síður
dagblaðanna vegandi að saklaus-
um mönnum? Þegar niðurstöður
málsins liggja ljósar fyrir er fyrst
tímabært að reyna vopnin, ef
menn sjá ástæðu til. Óvægilegar
árásir og gífuryrði þjóna engum
tilgangi og eru einungis til þess
fallin að skapa úlfúð og tortryggni
og bitna oftast á þeim er síst
skyldi.
Öðrum furðuskrifum í fyrr-
nefndum leiðara DV verður ekki
svarað á þessum vettvangi; þau
eru léttvæg og lítt rökum studd.
Nemendur í Lögregluskóla
ríkisins, seinni önn 1983—’84.
F.h. nemenda,
Gylfi Dýrmundsson,
Jón Leifsson.
„Minningar“ og „Skoðanir“
Einars Jónssonar í nýrri útgáfu
Bókaútgáfan Skuggsjá, Hafnar-
firði, hefur gefið út bókina Minn-
ingar/Skoðanir eftir Einar Jónsson
myndhöggvara. Þetta er ævisaga
listamannsins og var áður gefin út
í tveimur bindum árið 1944, en
kemur nú fyrir sjónir lesenda í
einni bók.
1 frétt frá útgefanda segir m.a.:
„í fyrri hluta bókarinnar, Minn-
ingar, rekur Einar æviferil sin allt
frá bernsku og þar til hann aldr-
aður maður er farinn að huga að
leiðarlokum. Hann lýsir þar hin-
um sterku áhrifum bernskustöðv-
anna, sem fylgdu honum ávallt
síðan. Þegar í æsku tekur hann þá
örlagalíku ákvörðum að gerast
listamaður og hvikar aldrei frá
því marki. Hann greinir frá dvöl
sinni í Kaupmannahöfn og öðrum
heimsborgum, kynnum af fjölda
fólks og erfiðri baráttu fyrstu árin
á listabrautinni. Þá er lýst að-
draganda að stofnun listasafnsins
og starfsævi hans hér heima eftir
áratuga dvöl erlendis.
í seinni hlutanum, Skoðanir,
fjallar Einar fyrst og fremst um
list- og trúarviðhorf sín og eru
þær merkileg heimild um hug-
myndaheim hans og varpa ljósi á
þau viðfangsefni, sem hann fjall-
aði um í verkum sínum."
Minningar Skoðanir er 348 bls.
að stærð. í bókinni eru margar
myndir og aftast er skrá yfir
mannanöfn.
íslandsmetabók Arnar
og Örlygs komin út
BÓKAÚTGÁFAN Örn og Örlygur hef-
ur sent frá sér „íslandsmetabók Arn-
ar og Örlygs" eftir Steinar J. Lúð-
víksson, en í bókinni er svarað spurn-
ingum um hvað sé eða hafi verið fyrst,
síðast, stserst, minnst, hæst, lægst,
breiðast, mjóst, elzt, yngst, bezt,
verst, dýpzt, grynnzt, lengst, stytzt
o.s.frv..
1 bókinni er mikill fjöldi mynda
af mönnum, dýrum, mun’im, jurt-
um og landslagi. Bókin er hliðstæða
við Heimsmetabók Guinnes, en ein-
göngu helguð íslenzku efni. í frétta-
tilkynningu frá bókaútgáfunni seg-
ir m.a. um bókina:
„Eins og áður segir er að finna í
íslandsmetabókinni ýmislegt til
fróðleiks og skemmtunar um land
og þjóð. Fjallað er um ýmislegt sem
telja má íslandsmet á mörgum
sviðum, bæði í mannlífinu, dýra- og
jurtaríkinu íslenska og einnig er
fjallað um landið sjálft. f bókinni er
að finna svör við ýmsu því sem
kemur upp í hugann og gaman er að
fást við: Landnám og búseta; Há-
vöxnustu Islendingar; Aldur og
langlífi; Frjósemi og fæðingar; Hjú-
skapur; Blóðflokkar; Sjúkrahús;
Læknar og lækningar; Kaupstaðir
og kauptún; Býli og jarðir; Þjóð-
höfðingjar og tignarfólk; Löggjöf og
þing; Ráðherrar og stjórnir; Bæjar-
og sveitarstjórnir; Bardagar og
óeirðir; Lög og réttur; Sakamál;
Fjármál og peningar; Verkalýðs-
mál; Póstur og sími; Skóla- og
menningarmál; Trúarbrögð og mál-
efni kirkjunnar; Slysfarir, óáran og
bjarganir; Draugar og skrímsli;
Stærð landsins; Veðurfar; Jarð-
skjálftar; Eldstöðvar og eldfjöll;
Jaðrhiti og hverir; Flóar og firðir;
Eyjar; Hellar; Fjöll og jöklar; Ár;
Fossar; Vötn; Gljúfur; Fáni og
skjaldarmerki; Landhelgi; Spendýr;
Selir og hvalir; Fuglar; Fiskar;
Skordýr og ormar; Jurtaríkið."
Rétt er að geta þess að meinleg
villa hefur slæðst á kápusiðu bókar-
innar. Þar er mynd af Halldóru
Bjarnadóttur, en hún er sá íslend-
ingur sem náð hefur hæstum aldri,
108 árum og 48 dögum, en undir
myndinni á kápusíðunni hefur 108
orðið að 106. Aldurinn er hinsvegar
rétt tilgreindur í sjálfri bókinni.
íslandsmetabók Arnar og Örlygs
er 200 bls. í stóru broti og eins og
áður segir með gífurlegum fjölda
ljósmynda.
Bókin er unnin að öllu leyti í
Prentstofu G. Benediktssonar,
nema bókbandið þar er unnið í Arn-
arfelli hf. Káputeikningu gerði Sig-
urþór Jakobsson."
29670
10024
Jólaböll
og hverskonar^
jólafagnaðir
VEISLUSALUR
Viö bjóöum ykkur upp á stór-
glæsileg salakynni fyrir hvers-
konar veislur og fundarhöld.
SJÁUM UM ALLAR VEITINGAR
PANTIÐ TÍMANLEGA
—. . -