Morgunblaðið - 17.02.1984, Blaðsíða 30

30 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 17. FEBRÚAR 1984
Launamál
eftir Guðrúnu
Á. Runólfsdóttur
Nú hefur kjararannsóknarnefnd
birt niðurstöður sínar og vita nú
allir, hverjir það eru sem lægst
launin hafa í landinu. Það varð nú
trúlega fáum bilt við þær niður-
stöður. Menn hafa haft á orði und-
anfarið að allt bendi til þess að
það væru verkakonur, hvar í
verkalýðsfélagi sem þær svo væru,
Sókn, Iðju, eða hvaða nafni það
nefndist. Síðan fylgdu líklega ein-
stæðir foreldrar þar fast á eftir.
Nú, sjálfsagt þótti að rannsaka
málið og fá um þetta óyggjandi
sannanir. Kjararannsóknarnefnd
(ég mæli með að sett verði á lagg-
irnar nefnd sem kannað geti hvort
fslendingar séu ekki allra þjóða
nefndagiaðastir á höfuð, eins og
sagt er) var stofnsett og hefur að
manni skilst unnið mikið verk og
birt niðurstöður, og sjá, útkoman
virðist vera í samræmi við þennan
áðurnefnda grun manna, og fer að
verða hægt að slá föstu að sjaldan
iýgur almannarómur! Þetta er
sem sagt komið svart á hvítt og er
það auðvitað gott og ekki vonum
seinna. Sumum finnst að þetta
hefði mátt liggja í augum uppi eða
með öðrum orðum að það lægi í
hiutarins eðli. En hvað um það,
þetta eru niðurstöðurnar. En nú er
að sjá hvað gera skal í málinu.
Menn eru, heyrir maður, að
semja. Það er að segja það er verið
að ræða um markmið og leiðir. Nú
er greinilega komið í ljós hvar
þörfin á bótum er mest — svo það
virðist sem mönnum geti varla
verið mikið að vanbúnaði með
markmiðin.
-? Það eru þá ef til vill leiðir að
markmiðinu sem svo mjög vefjast
fyrir mönnum og tefja úr hömlu
framkvæmdir. Gárungar hafa á
orði að viljann vanti og allir vita
að ef svo er í pottinn búið er ekki
mikiis að vænta. En getur það ver-
ið rétt? Er ekki öllum vel ljóst að
þeir sem hafa undir kr. 15.000,- á
mánuði í laun hljóta að verða að
hafa forgangsrétt um leiðréttingu
á sínum hlut? Aðrir, betur settir,
verða einfaldlega að bíða þar til
betur árar í landinu. Það heyrist
að launahærri menni þykjast ekk-
ert of vel settir. Þeir ættu þá þess
betur að geta áttað sig á því að
þeir sem hafa ennþá minna hljóta
að vera enn verr settir — og eiga
þeir þá ekki forgangsrétt á bætt-
um hag?
Vinnuveitendur bera gjarnan
fyrir sig það sem þeir hafa alltaf
borið fyrir sig — að þeir geti ekki
greitt hærri laun, því afkoma
fyrirtækjanna þoli það ekki. Gott
og vel, svo hún þolir það ekki. En
hversvegna þola þau að greiða for-
stjóranum og öðrum sem hæstu
laun hafa (næstum alltaf karl-
menn) svo stóran hlut, að lítið sem
ekkert verður afgangs til ann-
arra? Og þegar samið er um
launahækkanir þá fá þeir ætíð
meira í sinn hiut en þeir sem
minna hafa.
Það er kominn tími til að leið-
rétta þetta. Þennan eilífa pró-
sentureikning á laun sem tíðkast
hefur um langan aldur verður að
gera útrækan — hann hefur sann-
að að hann elur af sér óréttlæti, og
er því ómögulegur.
Eg vil leggja til að ekki verði nú
samið um neinar aimennar launa-
hækkanir í landinu. Þess í stað
komi vinnuveitendur, verkalýðs-
félögin og stjórnin sér saman um
lágmarkslaun. Lægstu laun skulu
nú vera kr. 15.000,- á mánuði til
einstakiings. Þeir sem eru nú und-
ir því marki fái nauðsynlega bót
til að ná þessu marki. Aðrir þar
fyrir ofan fá engar bætur. Þetta
má semja um að gildi í einhvern
ákveðinn tíma — og verði þá
endurskoðað. Ég vil vona og ætla
raunar að fyrirtæki, almennt, og
BSRB hafi efni á þessu. Rökin
fyrir þessu eru þau helst að fólk
með tekjur undir þessu marki er
að verða undir í þjóðfélaginu, ann-
ars flokks þegnar einhverskonar,
og það er slæmt þar sem við höf-
um löngum stært okkur af stétt-
skiptingarlausu landi. Núverandi
ástand er á góðri leið með að
mynda geigvænlega stéttaskipt-
ingu á (slandi. Það er staðreynd að
miklir peningar eru til, en jafn
augljós staðreynd er það, að að-
eins fáir hafa þá peninga. Komið
hafa fram tillögur um að til að ná
„Menn eru, heyrir mað-
ur, að semja. Það er að
segja það er verið að
ræða um markmið og
leiðir. Nú er greinilega
komið í Ijós hvar þörfin
á bótum er mest — svo
það virðist sem
mönnum geti varla ver-
ið mikið að vanbúnaði
með markmiðin."
þessu markmiði með sem mestum
jöfnuði eða réttlæti, verði notast
við tryggingakerfi landsins og/eða
skattkerfi. Ég verð að vera þessu
sammála. Nú er vitað nokkuð vel
hvar þörfin er. Það á að vera hægt
að komast að samkomulagi um
hvernig best sé að sinna henni.
Launagreiðendur vita best sjálfir
hverjir það eru af þeirra mönnum
sem leiðréttingu þurfa. Trygg-
ingastofnun ríkisins getur eflaust
best komið til skila til hvers og
eins því sem honum ber.
Og þá í beinu framhaldi af
þessu kem ég að þeim aðilum í
landinu sem verst eru settir, án
nokkurs vafa. Það eru ellilífeyris-
þegar svonefndir. Það er stað-
reynd a þeim er ætlað að lifa af kr.
8.300,- á mánuði, trúi því hver sem
vill. Þetta eru þeir peningar sem
þeir fá í ellilífeyri og tekjutrygg-
ingu og heimilisuppbót, sem sagt,
allt og sumt til lífsviðurværis
fyrir margt gamalt fólk. Þeir fá
engar lífeyrissjóðagreiðslur, ein-
faldlega vegna þess að þegar þeir
létu af störufm við 67 ára aldur,
voru þeir ekki í neinum lífeyris-
sjóði. Það er nefnilega ekki svo
langt síðan að lífeyrissjóðir,
margir hverjir, voru stofnaðir.
Margt aldrað fólk hefur aldrei,
eða þá aðeins í stuttan tíma, verið
í lífeyrissjóði, og fær því engar
slíkar greiðslur. Ég vil til dæmis
nefna margt aldrað bændafólk.
Málið er að þarna eru margir sem
verða að lifa við það mesta órétt-
læti í þessu þjóðfélagi í launamál-
um sem hugsast getur, og raunar
mörgu fleiru, og við látum það við-
gangast.
Þetta gamla fólk hefur flest
unnið alveg óheyrilega um langa
ævi, við kjör sem okkur í dag fynd-
ist ómöguleg. Og það sem meira
er, þetta fólk kvartar ekki og rífst
ekki og þrýstir ekki á um eitt eða
neitt, eins og við sem betra höfum
það. Það hefur ekki vanist því og
hefur vart hugsað sér að taka upp
á því á gamals aldri. Það er vant
að sætta sig við orðinn hlut. Við
heyrum því ekki mikið um aðstöðu
þeirra, og á meðan ekkert heyrist
er ósköp gott að látast ekki vita
neitt. Maður heyrir að þetta sé
bara þeim sjálfum að kenna og
best sé að gamla fólkið taki sig
sjálft saman og geri eitthvað
raunhæft í sínum málum. Ég segi
að það á ekki að þurfa að gera neitt
í málinu. Það erum við, unga fólkið
í fullu fjöri, sem eigum að gera
hlutina. Hinir eru búnir að því.
Við eigum ekki að sætta okkur við
að koma svona fram við gamla
fólkið. Það er til skammar og
verður að vera liðin tíð. Okkur
kemur líka ef til vill undarlega
fyrir sjónir að þessu fólki skuli
finnast það minnkun við sig að
þurfa að taka við þessum launa-
greiðslum. Það hefur aldrei viljað
nein lán og neina styrki og gerir
vissulega ekkert til að reka á eftir
aukningu í þeim málum. En þessi
smánarlega upphæð sem okkur
finnst tilhlýðilegt að láta af hendi
við gamla fólkið okkar getur
auðveldlega orðið til þess að því
finnist það vera einhverskonar
baggi á þjóðfélaginu en það er
auðvitað fjarri sanni — það eru
aðrir sem því hlutverki gegna.
Sannleikurinn er nefnilega sá
að miklir peningar eru í landinu
en skiptingin þarf að vera miklu
réttlátari en nú er. Ef einkennis-
orð okkar gæti orðið nægjusemi,
þá yrði nóg til handa öllum.
Guðrún Á. Hunólísdóttir vinnur
skriístoíustörf í Reykjavík.
V egabréfið
„Án vegabréfs vors hjarta
er leiðin töpurt,"
segir skáldspekingurinn mikli
Éinar Benediktsson. Fáir efast
um framsýni hans og speki.
Aldrei erum við fremur minnt á
það daglega, hve hin rétta braut
er mikilsvirði en einmitt á þorr-
anum i myrkrum skammdegis-
nætur, þegar allar leiðir eru lok-
aðar sköflum og hríðum og byljir
miðsvetrarins gera daginn að
nótt.
Hvað er það þá, sem skáldið
hefur í huga, með orðinu vega-
bréf í þessu ljóði? Eitthvað hið
innra í eigin vitund, sem vísar
veg og opnar allar dyr á öllum
landamærum.
„Vegabréf hjartans", tilfinn-
ing, verður honum þar skynsem-
inni æðri, að minnsta kosti í
sumum tilfellum.
Og þá er í huga haft það, sem
skapað gæti heill og hamingju.
Þess erum við einmitt öll að
leita.
Þekkingin ein, köld, vísindaleg
eins og sú, sem fann og skýrði
orku atómsins, sem allir telja nú
ógna tilveru jarðlífs, en talin er
þó hin æðsta uppgötvun mann-
Iegrar vísdómsleitar, verður þá
hinn mesti voði, sjálf glötun lífs-
ins, jafnvel þótt hún gæti verið
sðsta leið til lífs og vaxtar með
vegabréfi hjartans. Við teljum á
táknmáli andlegra fræða, að
hjartað sé uppspretta elskunnar.
Köld vísindaleg hugsun, sem
ekki gætir þess að geyma vega-
bréf hjartans, dropa úr dýrðar-
hafi kærleikans veitir ekki sælu-
kennd gleði og heilla.
Én takist elsku hjartans og
víðsýni hugsunar að vinna sam-
an, þá skapast líf. Eitthvað, sem
getur vaxið og dvínað á víxl,
hrifið til gráts eða gleði, átaks
eða uppgjafar.
Og hjartað á fleira en ást. Það
á líka trú. Tilfinningu, sem
hærra bendir, skapar þrá eftir
hinu eilífa, heilaga, fagra og
góða.
Þar er átt við sjálft vegabréf
mannsvitundar til hærra lífs til
ódauðlegra óma frá hjartslætti
sólar föður orkulind hina æðstu,
sem tilveran öll sækir kraft sinn
til.
Þar er ekki átt við trúarlær-
dóma, játningar, fordóma og
skoðanir, sem oft verða byljir
vetrar, sem byrgja sól og skafl-
ar, sem loka öllum vegum.
Við gætum kunnað hinn feg-
ursta sálm allra sálma, þulið
heitustu bænina, útskýrt lögmál
og fagnaðarboðskap biblíunnar
eftir öllum stafkrókum, án þess
að vera og verða hrifinn og
gagntekinn af öllum undrum og
allri dýrð og sannleika þessa
efnis. Þá gæti það orðið til einsk-
is í mannlegri leit að hamingju,
leitinni að Guði sjálfum. Það
gæti orðið verra en það. Gæti
orðið andleg atómsprengja, sem
lokaði leið til lífsins. Þar eru
dæmin deginum ljósari í trú-
arstyrjöldum og hryðjuverkum
grimmda á vegum einstaklings,
jafnt sem heilla þjóða.
Leiðin til lífsins töpuð ár eftir
ár öld eftir öld, án vegabréfs
hjartans.
Það er að þessu athuguðu mest
um vert að varðveita tilfinningu
hins góða, gera hana að vega-
bréfi hjarta síns, líkt og móðir,
sem öllu fórnar fyrir heill barns
síns, eða þjóðhetja, sem gengur á
hólm, með sannleika á vörum og
bænarstaf i höndum til að vinna
þjóð sinni vel.
Sé þetta athugað einnig á
hversdagsvegum okkar hvers-
dagsfólks, á hversdagsvegum
þorrans og góunnar á Islandi,
verður hið sama upp á teningum
gæfunnar.
Það er hjartað f þessum skiln-
ingi, sem skapar hvort heldur
valmenni eða varmenni, gæfu eða
ógsfu á vegum starfs og náms,
eftir því hvað elskað er og i er
trúað.
Án þess að tilfinning sé með í
leiknum eða starfinu, verður
mannsandinn ekki þjálfaður til
vaxtar og fullkomnunar á neinu
sviði.
Leiðin til hins æðsta takmarks
er þá töpuð eins og skáldspek-
ingurinn segir, og lind lífsham-
ingjunnar runnin út f sandinn.
Einkum eru það auðvitað ósk og
trú hjartans, sem eru megin-
þættir þess vegabréfs, sem hér
um ræðir.
Allir kannast við einhver
dæmi þess, að án ástar og ekki
sízt á vegum glataðrar ástar
verður höllin að rústum haturs og
harma, þótt kotið gæti þar hins
vegar, ef hið rétta vegabréf ekki
væri glatað, verið öllum höllum
yndislegra.
Og margir eignast þá reynslu,
að jafnvel sorgir, sjúkdómar og
neyð geta veitt hjarta guðstrúar
meiri unað, en munaður, með-
læti og allsnægtir veita þeim,
sem ekki er tengdur því vega-
bréfi hjartans, sem leiðir að
þeirri lind svölunar og sælu, sem
við nefnum kraft Guðs í hörðum
heimi.
Því má vafalaust fullyrða, að
skortur á þroskaðri trúartilfinn-
ingu er ein helzta orsök þess
hamingjuleysis, sem nú virðist
þjá svo marga á vegum alls-
nægta og skapa þar leið örbirgð-
ar og ama.
„Vor hulda greind var oss
til skilnings sköpuð,
því skerðir trúlaust líf
vorn sálarfarnað,"
segir snillingurinn, sem áður var
hér vitnað til.
Það er því lexía, sem ekki má
gleymast á menningarbraut
þjóðar, hvernig rækta skuli
blómstur guðstrúar elskunnar i
hjörtum hinna ungu, sem eru að
leggja út á lifsins brautir. Það er
oft talið lftilsvirði að kenna
börnum stafróf þessa vegabréfs
með versum og bænum, söng og
sögum.
Undarlegt mætti teljast, ef
svo lítilsvirt starf, sem ömmurn-
ar önnuðust bezt f gamla daga,
væri samt vegabréfið að hamingju
og framtíð mannkyns á jörðu, Iffi
manns bókstaflega.
Vegabréf, sem gæti leitt orku
atómsprengjunnar úr öndvegi
dauðans og óttans á konungsstól
kraft til að skapa gróandi þjóðlíf
með þverrandi tár, í stað þján-
inga og hungurs. Breytt eyði-
mörkum f aldingarða.
Vegabréf, sem opnaði veg ástar
og vináttu f anda og krafti orð-
anna: „Élskið hver annan,“ án
fordóma og heimsku. Bægt
þannig annarri mestu hættu af
vegi mannkyns. Hún nefnist
offjölgun. Gæti vegabréf hjart-
ans orðið þannig leiðin til lffsins,
lykillinn að paradfs kærleikans,
með Krist í hásæti f landi vors-
ins, Ljósalandi æðstu heilla?
Reykjavfk, 7. febr. 1984.