Morgunblaðið - 17.02.1984, Blaðsíða 34

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 17. FEBRÚAR 1984
34
Minning:
Daníel Eggerts-
son Hvallátrum
Eitt afskekktasta og fámenn-
asta byggðarlag hérlendis eru
Hvallátrar í Rauðasandshreppi í
Barðastrandarsýslu. Þarna háttar
svo til, eins og víðar a Vestfjörð-
um, að byggðin er sundurskorin og
einangruð af heiðum og múlum,
sem ganga í sjó fram. Þessi byggð
er, ef svo má segja, í skjóli hins
hrikalega Látrabjargs. Þetta er
vestasta byggð hér á landi og þar
með í Evrópu allri.
Ég sem þetta rita dvaldi þarna,
þá sem stálpaður krakki, mikinn
hluta 3ja ára, í kringum 1930. Síð-
an hefur þessi byggð átt rík ítök í
huga mínum, og ég hef, að vissu
leyti, litið á hana sem mína aðra
heimabyggð, enda á ég þangað
ættir að rekja. Að vísu fannst mér
ekki mikið til um fegurð staðarins,
saknaði hinna formfögru og tign-
arlegu snæfellsku fjalla, sem ég er
alin upp við. En þetta átti við um
sjálfa byggðina heima á Látrum.
Hins vegar orkaði landslagið að
baki byggðinni, þar sem leiðin
liggur út á Bjart, sterkt á hugann.
Þessar ávölu, mjúku línur, þessar
hlýju gróðursælu brekkur, og þeg-
ar áfram er haldið er komið á
brún bjargsins. Þarna rís það,
hátt, þverhnýpt, ógnvekjandi —
og þó svo ríkt af lífi þúsunda
flögrandi fugla. Syngjandi hver
með sínu nefi. Framundan hið
volduga úthaf, sem svarrar við
bjargið. Þessa mynd frá hinu nátt-
úrulega umhverfi, hef ég í hugan-
um jafnan tengt Látrum.
Þó er mér önnur mynd frá Látr-
um enn hugstæðari. Það er mann-
lífið, sem ég kynntist og minnist
frá þessum æskuárum. Þetta er,
og var, afskekkt byggð. En á þeim
árum sem ég dvaldi þarna, þ.e.a.s.
í kringum 1930, áttu þarna heima
rúmlega 60 manns. Heimilin voru
9, en fjölskyldurnar eiginlega ekki
nema 4. Jú, þetta var einangruð
byggð. Þarna var ekkert vega-
samband, ekki einu sinni við
næstu byggð, nema troðnir fjall-
vegir. Enginn sími. Engin tök á að
ná til læknis, nema inn á Pat-
reksfirði. Þangað var fullkomin
dagleið. Já, sjálfsagt frekar tvær
en ein, fram og til baka, fyrir
gangandi mann. Og hvernig var þá
mannlífið á þessum einangraða
stað? Menningarsnautt? Frum-
stætt? Já, frumstætt, ef miðað er
við nútímann — en menningar-
snautt — fjarri því. Ég hef raunar
aldrei kynnst hlýrra, mannlegra
og menningarlegra samfélagi en
var í þessari afskekktu byggð. Það
er einkennandi að mig minnir að
alla þessa 3 vetur, sem ég dvaldi
þarna, hafi alltaf verið gott veður.
Blekking — vitaskuld. En sýnir
hugblæ þeirra minninga sem
tengjast þessu tímabili.
Þessar minningar rifjast upp
þegar ég leiði hugann að lífi og
starfi föðurbróður míns, Daníels
Eggertssonar, sem nú er nýlátinn,
93 ára. Hann var einn af síðustu
ábúendum á Hvallátrum. Þó ekki
sá síðasti, því enn er mannlíf á
Látrum, þó fáir séu þar heimilis-
fastir.
Daníel fæddist á Hvallátrum,
sonur hjónanna Halldóru Gísla-
dóttur og Eggerts Eggertssonar og
ólst upp með þeim ásamt systrum
sínum þrem. Faðir minn, sem var
hálfbróðir þeirra systkina og all-
miklu eldri en þau, var farinn að
heiman þegar Daníel var ennþá
barn að aldri.
Þó að ég hafi hér að framan
nefnt hinar ljúfu hliðar á mannlíf-
inu á Látrum, eins og ég kynntist
því og naut þess sem barn, þá var
þarna vitanlega háð hörð barátta
fyrir og um brauðið — brauðið til
lífsviðurværisins. Og sú barátta
var raunar harðsótt þarna. Fiski-
mið voru að vísu tiltölulega nærri
og þau voru fengsæl. En á þeim
tímum sem Daníel var að alast
upp og lengur þó, þurfti að sækja
á miðin á árabátum — engar vélar
til að létta störfin. Sækja þurfti út
á opið haf, og það var ekki gerlegt
nema að vor- og sumarlagi. Lend-
ing var erfið á Látrum. Alltaf
þurfti að brimlenda — fiskinn
þurfti að seyla og draga að landi
áður en báturinn kenndi grunns —
var það gert til að létta bátinn. Þá
var það ekki heyglum hent að síga
í Látrabjarg, bæði til fugla- og
eggjatöku, við frumstæðan útbún-
að og erfiðar aðstæður. En hlunn-
indi bjargsins og sjávarnytjarnar
var það sem gerði búskap að Látr-
um fjárhagslega lífvænlegan.
Venjulegur sveitabúskapur stóð
ekki undir mikið meiru en að
skaffa heimilinu mjólk og kjöt-
meti.
Þegar þetta er athugað er ekki
að undra að Daníel taki þá ákvörð-
un, sem ungur, en þó fullþroska
maður, að afla sér menntunar til
annarra starfa, en þeirra sem
hann hafði alist upp við. Hann
hélt því til Reykjavíkur, hóf nám í
Verslunarskólanum og lauk þar
námi. Það lá örugglega beint við
fyrir Daníel að snúa sér að versl-
unarnámi. Hann var glöggur
reikningsmaður, bókhaldsvinna
féll honum vel í geð, og hann skrif-
aði afburða fallega og læsilega rit-
hönd. Þessir hæfileikar voru einna
þýðingarmestir góðum skrifstofu-
manni á þeim tíma. Daníel var
auk þess alla tíð hið mesta snyrti-
menni og reglusamur, bæði í störf-
um sínum og persónulegum lífs-
háttum. Að loknu skólanámi hóf
hann síðan störf á skrifstofu í
Reykjavík, og virtist una hag sín-
um vel. Þó fór svo að hann sneri
aftur heim til föðurhúsanna og
settist þar að ásamt eiginkonu
sinni. Þau byggðu sér lítið hús og
bjuggu þar fram á elliár.
Hvað hefur valdið þessu breytta
viðhorfi er mér ekki kunnugt.
Vafalaust hafa óskir foreldranna
vegið þar þungt. En vel má vera að
hinn sterki seiður landslags og
lífshátta í ættarbyggð hans hafi
einnig komið þar við sögu. Það er
mín skoðun að þau störf og starfs-
skilyrði sem sveitin hans gat veitt
honum hafi hvorki hentað honum,
eða nýtt starfskrafta hans til
fulls. En þetta valdi hann, og
hvort hann hefði fundið meiri
lífsfyllingu á öðrum stað, skal
ósagt látið. Það eitt er víst að þau
hjón settust að á Látrum og Daní-
el tók upp þau störf sem búskapur
á Látrum krafðist. Hann rak land-
búskapinn ásamt einum mága
sinna. Hann stundaði útræðið með
þeim mágum sínum öllum þrem og
bátarnir, þrír að tölu, voru sam-
eign þeirra allra. Hann seig í
bjargið og aflaði fanga á þann
hátt. Hann lét hins vegar granna
sína og sveitunga yfirleitt njóta
þeirrar kunnáttu sem hann hafði
aflað sér í námi og starfi, og tók
virkan þátt í sveitarstjórn og í
þeim félögum þar sem hann taldi
sig geta orðið að liði. Hann var frá
upphafi félagi í Slysavamadeild
hreppsins og formaður í mörg ár,
og það var hann þegar þessi litla
Slysavarnadeild hafði forystu um
hina giftusamlegu björgun skip-
brotsmannanna af enska togaran-
um Doon, sem strandaði við
Látrabjarg í desember 1947. Hann
var heiðursfélagi í Slysavarnafé-
lagi íslands. Annað félagslegt
verkefni, sem ég veit að var hon-
um mjög hugstætt, og hann lagði
sig fram um að vinna að, var
endurbygging kirkjunnar í
Breiðuvík, en það var hans sókn-
arkirkja. Kirkjan var honum kær,
enda var hann einlægur trúmaður.
Daníel var systkinum sínum öll-
um og börnum þeirra haukur í
horni. Það þekkti ég vel til í sam-
bandi við framkomu hans við
mína fjölskyldu. Eftir að faðir
minn dó skrifaði hann móður
minni reglulega og fylgdist með
högum okkar. Hann heimsótti
okkur og bauð okkur systkinunum
að dvelja á heimili sínu, ef við
hefðum aðstöðu til þess, sömuleið-
is að nýta okkur þá tilsögn í námi,
sem þau hjónin gátu veitt. Þessu
var tekið og þess var notið. Þrjú
okkar systkinanna dvöldu á heim-
ili þeirra hjóna svo mánuðum
skipti, ég langlengst, eins og hér
hefur komið fram. Fyrir þá ljúfu
dvöl, sem ég átti á heimili þeirra
hjóna, fæ ég aldrei fullþakkað.
Þegar ég minnist frænda míns
og reyni að átta mig á hvað mér
fannst ríkast í fari hans, verður
mér þetta skýrast í huga: Hann
var prúðmenni í framgöngu, rór í
skapi, óhlutdeilinn, en ráðhollur,
og hjálpsamur þegar þess þurfti
við; hann var léttur í máli og
kunni vel spaugi í viðræðum; hann
var umtalsfrómur maður og ég
varð ekki vör við að hann bæri
kala til nokkurs manns.
Eftirlifandi kona Daníels er
Anna Jónsdóttir. Þau giftust árið
1919. Þau voru reyndar náskyld —
feður þeirra hálfbræður. En for-
eldrar önnu höfðu búið vestur í
Haukadal í Dýrafirði, og því höfðu
þau ekki hist fyrr en hjá sameig-
inlegum ættingjum í Reykjavík,
þar sem bæði stunduðu nám, hann
í Verslunarskólanum, en hún í
Kvennaskólanum. Það vissu allir
sem til þekktu og Daníel sjálfur
best, að með giftingu sinni steig
hann mesta hamingjuspor lífs
síns. Svo einstök kona er Anna,
bæði að myndarskap og mann-
kostum.
Þeim hjónum varð ekki barna
auðið. Og var það vissulega
harmsefni, því heppilegra heimili
en þeirra til athvarfs barni, get ég
vart hugsað mér. En sem betur fór
tóku þau fljótlega í fóstur lítinn
dreng á öðru ári, sem vinkona
Önnu hafði eignast, en gat ekki
fyrir erfiðar ytri aðstæður haft
hjá sér. Drengurinn hét Guð-
mundur Óskarsson og hann ólst
upp hjá þeim hjónum, sem þeirra
eigið barn væri. Var mikið ástríki
milli þeirra og drengsins, enda var
Guðmundur hinn elskulegasti
drengur og mikill manndómsmað-
ur á fullorðins árum sínum. Hann
varð loftskeytamaður og sigldi öll
stríðsárin, þar til á árinu 1944 að
hann fór í sína síðustu för. Brjál-
æði stríðsins klippti á lífsþráð
hans, og allra skipsfélaga hans.
Um líf þessa unga manns, Guð-
mundar Óskarssonar, mátti segja
að það væri fósturforeldrum hans
þeirra dýpsta sæla, en fráfall hans
einnig þeirra þyngsta sorg.
En atvikin höguðu því svo að sú
eina líkn sem gat komist næst þvi
að græða sárið kom til þeirra í líki
lítillar stúlku, kornabarns, sem
þurfti athvarfs og umönnunar við
vegna veikinda móður sinnar.
Þetta barn, Gyða Guðmundsdótt-
ir, ílengdist hjá þeim Daníel og
Önnu. Og sagan endurtók sig. Eins
og verið hafði með fóstursoninn óx
fósturdóttirin að þroska á alla
grein og hin gagnkvæma ástúð og
umhyggja sem einkenndi samband
þeirra hjóna og Guðmundar virð-
ist hafa verið sú sama milli Gyðu
og þeirra.
Ér ellin færðist yfir þau Daníel
og Önnu og örðugt var að búa ein
fyrir vestan fluttu þau til Reykja-
víkur. Það var fyrir 10 árum, eða
þar um bil. Síðan þá bjuggu þau
með Gyðu fósturdóttur sinni, eig-
inmanni hennar og tveim börnum
að Langhoitsvegi 132.
Daníel átti því láni að fagna að
lifa lengst af við góða heilsu. En
svo fór sjóninni verulega að hraka
— hann hætti að geta tekið sína
daglegu göngutúra og lífsþróttur-
inn þvarr. A síðasta ári fór að
bera á veilu í hjarta og var þá
fljótlega ljóst að hverju dró. Hann
andaðist á Landspítalanum, eftir
stutta dvöl þar. Eg hef það fyrir
satt að hann hafi fengið hægt and-
lát. Til þess er gott að vita. Hann
dó eins og hann hafði lifað — sátt-
ur við Guð og menn.
Margrét Sigurðardóttir
Unnur Brynjólfs-
dóttir — Minning
Fædd 22. mars 1913
Dáin 18. febrúar 1984
Minn Jesús, andlátsorðið þitt
í mínu hjarta ég geymi,
sé það og líka síðast mitt,
þá sofna ég burt úr heimi.
H. Pétursson (Ps. 44)
Nokkur kveðjuorð til góðs sam-
starfsmanns og vinar, Unnar
Brynjólfsdóttur. Unnur hóf störf
hjá Sindra 1954 og hafði því starf-
að með okkur í hartnær 30 ár.
Þetta voru ár umróts og breyt-
inga, það var ekki alltaf logn, en
traustur gjaldkeri var eitt af akk-
erum fyrirtækisins. Reglusemin
var siík á öllum sviðum, að hægt
var að stilla klukku sína eftir
nákvæmni Unnar.
Sjaldan er slikt starf metið sem
skyldi þó held ég að Unnur hafi
orðið vör við traust föður míns og
okkar yfirleitt.
Vinátta hennar við foreldra
mína og fjölskyldu var mikils met-
in. Þrátt fyrir mörg áföll í eigin
fjölskyldu urðum við aldrei vör við
að hún haggaðist í starfi.
Þegar mest reið á reyndist hún
sínum best.
Ekki gleymi ég hlýjunni og um-
hugsuninni þegar litlu frænd-
systkinin komu í heimsókn. Að
lokum:
Þakkar orðin þiggðu mín
það veit ég þú getur,
þó að margur minnist þín
meira og langtum betur.
(B.Ó.)
Blessuð sé minning góðrar og
starfsamrar konu. Hvíli hún í
friði.
Asgeir Einarsson
Enn einu sinni hefur dauðinn
knúið dyra á Barónsstíg og ekki
gerði hann boð á undan sér þegar
hann nú tók Unni burtu frá okkur.
Fregnin um andlát hennar kom
eins og reiðarslag og vakti sáran
söknuð í hjarta mínu.
Að sjá Unni aldrei aftur er erf-
itt að sætta sig við, en við örlögin
fær maður ekki ráðið. Maður verð-
ur einungis að sætta sig við orðinn
hlut.
Ég kynntist Unni lítið þar til
fyrir sjö árum að ég kom til henn-
ar með pabba að biðja hana leyfa
mér að skýra barnið mitt í höfuðið
á henni, þessari góðu og sterk-
byggðu konu. Og mikið var gaman
hvað hún gladdist. Já, það er gam-
an að gleðja þá sem allt sitt líf
hafa verið að gleðja aðra.
Unnur var sérstök kona, það var
eins og hún hefði verið gerð úr
betra efni en við hin. Hún hafði
kynnst sorginni og einmanaleik-
anum meira en margur annar, en
ætíð staðið sig með eindæmum
vel. Hefði ég gefið henni meiri
tíma væri ég nú eflaust vandanum
vaxnari.
En þegar tímar líða, veit ég, að
ég á eftir að minnast hennar, sem
manneskju sem gædd var -í ríkum
mæli hugrekki, óserhlífni og síð-
ast en ekki síst sérstakri hlýju,
sem ég held að allir sem kynntust
henni hafi orðið aðnjótandi.
Ég og fjölskylda mín munum
geyma minningu um Unni í hjart-
anu, eins og ég sagði litlu nöfnu
hennar þegar hún bað í sinni
barnslegu einlægni hvort við gæt-
um ekki bara geymt hana heima
hjá okkur.
Ég og fjölskylda mín sendum
Eddu Grétu og fjölskyldu, sem
hafa stytt Unni einmana ævidaga,
okkar dýpstu samúðarkveðjur.
Að lokum langar mig að þakka
Unni þá vinátt.u og tryggð, sem
hún sýndi mér og fjölskyldu
minni. Unnur var vinur sem
ánægjulegt var að þekkja, við
söknum hennar sárt.
Hvíl í friði. Hafðu þökk fyrir
allt og allt.
„Þegar æviröðull rennur,
rökkvar fyrir sjónum þér,
hræðstu eigi, hel er fortjald,
hinum megin birtan er.
Höndin, sem þig hingað leiddi,
himins til þig aftur ber.
Drottinn elskar, — Drottinn vakir
daga og nætur yfir þér.“
(Sigurður K. Pétursson)
Kristín Brynja
Kveðja frá starfsfélögum
Unnur Brynjólfsdóttir er látin,
og kom lát hennar okkur á óvart,
þar sem hún virtist hin hressasta
fyrir aðeins nokkrum dögum.
Unnur starfaði í Sindra um 30
ára skeið sem gjaldkeri fyrirtæk-
isins, en hætti störfum fyrir ári.
Unnur var með afbrigðum
stundvís og samviskusöm í starfi
og vel verki farin. Fyrirtækin, sem
hún átti leið fram hjá á leið til
vinnu frá Barónsstíg 13 að Hverf-
isgötu 42, gátu stillt klukkuna eft-
ir henni, og það var ekki bara
stundum eða i stuttan tíma heldur
öll þau ár, sem hún starfaði hjá
Einari í Sindra. Unnur var mjög
prúð í framkomu og snyrtileg í
klæðaburði. Hún var orðvör og
orðheldin, en gat verið þykkju-
þung ef á hana var hallað.
í tilveru sem byggist svo mjög á
sýndarmennsku er slíkt fólk sem
Unnur fastur punktur í tilverunni.
Það var lærdómsríkt að fylgjast
með samstarfi hennar og kemp-
unnar Einars i Sindra. Þar talaði
maður við mann i fullu trausti og
virðingu með vöxt og viðgang vax-
andi fyrirtækis í huga. Persónu-
legir hagsmunir voru ekki látnir
vega þungt á metaskálum hvers-
dagsins.
Únnur var ógift og eignaðist
ekki börn. Eigi að síður var hún
frábær uppalandi og fékk margur
óharðnaður unglingurinn fyrstu
leiðsögn hjá henni í byrjunarörð-
ugleikum í sínu fyrsta starfi.
Að leiðarlokum þökkum við
Unni alla leiðsögn og velvild, hlýju
hennar og festu og kveðjum hana
með söknuði. Samfylgdin við hana
hefur verið okkur ómetanleg.
Við biðjum henni góðrar heim-
komu, þar sem örugglega bíða vin-
ir í varpa.
Starfsfélagar í Sindra.