Morgunblaðið - 30.03.1984, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. MARZ 1984
39
íbúum heims hefur fjölgað
um 700 milljónir frá 1974
I fjölmörgum löndum hefur tek-
ist vel til um gerð fjölskylduáætl-
ana og takmörkun barneigna, og
þess vegna m.a. fjölgar íbúum
heimsins nú ekki eins ört og áður.
Þetta kemur fram í skýrslu frá
Sameinuðu þjóðunum, sem birt
hefur verið í tilefni þess, að í
sumar halda samtökin alþjóðlega
mannfjöldaráðstefnu í Mexíkó.
íbúum heimsins hefur samt fjölg-
að um 770 millj. frá því að fyrsta
mannfjöldaráðstefnan var haldin
fyrir áratug. Það er hins vegar
engan veginn öruggt, að mann-
fjölgun fari áfram minnkandi.
Þvert á móti telja ýmsir hættu á
að fjölgun verði örari nú á næstu
árum.
Það kemur fram í gögnum frá
vísindamönnum, sem starfa á veg-
um Sameinuðu þjóðanna, að konur
í dag eiga yfirleitt færri börn en
áður og að meðalfjölskyldan í
flestum þróunarlöndunum er
minni en áður var.
Indland er eitt af þeim löndum
þar sem miðað hefur vel í þessum
efnum. 23% giftra kvenna, á aldr-
inum 15—44 ára, nota nú getnað-
arvarnir, en fyrir 10 árum var
sambærileg tala aðeins 8%. Að því
er Malaysíu varðar voru hliðstæð-
ar tölur 6% árið 1974 og 36% árið
1984, í Thailandi 10% og 39%. í
Mexíkó, þar sem áðurgreind ráð-
stefna verður haldin í höfuðborg
landsins dagana 6.—13. ágúst,
fóru þessi mál fremur seint af
stað. En nýlega var þar frá því
greint, að notkun getnaðarvarna
hefði aukist verulega á undan-
förnum árum, nú noti 40% íbú-
anna getnaðarvarnir, en fyrir 5
árum hefði hliðstæð tala verið
13%.
Það er m.a. af þessum ástæðum,
að íbúum heimsins fjölgar nú um
1,7% á ári, en árið 1974, þegar
fyrsta mannfjöldaráðstefnan var
haldið í Búkarest í Rúmeníu, þá
var árleg fjölgun mannkyns 2%.
Allt tekur þetta
langan tíma
Ekki má með neinum hætti líta
svo á, að mannfjölgunarvanda-
málin í veröldinni séu leyst. Sam-
kvæmt spádómum sérfræðinga
Sameinuðu þjóðanna kunna að
líða meira en 100 ár þangað til
tekist hefur að stöðva mannfjölg-
un í veröldinni. Standist þessi spá-
dómur, munu árið 2095 búa 10,2
milljarðar manna á jörðinni. í dag
eru jarðarbúar 4,7 milljarðar. Það
verður fyrst og fremst í þeim
heimshlutum, sem við köllum nú
þróunarlönd, sem fjölgunin verður
og í þeim löndum munu 85% íbúa
veraldarinnar búa við lok næstu
aldar. Forsenda þessara spádóma
er, að gerð fjölskylduáætlana
verði beitt í jafn ríkum mæli og
nú. Verði það hins vegar ekki, má
við því búast, að jarðarbúar geti
orðið 14 milljarðar talsins. Sú
SÞ kalla sam-
an nýja mann-
fjöldaráðstefnu
í ágústmánuði
staðreynd, að ekki verður unnt að
draga jafnmikið úr mannfjölgun-
inni það sem lifir þessarar aldar
eins og tekist hefur nú á undan-
förnum 10 árum og að á næstunni
verði jafnvel um enn meiri fjölgun
að ræða, á rætur að rekja til
margvíslegra ástæðna:
— Það verður æ erfiðara að ná
fram fækkun í Austur-Asíu,
þar sem gífurlegur mannfjöldi
býr. Þar hefur þegar verið
dregið verulega úr fæðingar-
tíðni og aldursskiptingin er þar
að auki óhagstæð.
— Búist er við því að fæðingar-
tíðni í iðnþróuðu löndunum
verði áfram lág.
— I Afríku mun mannfjölgun
aukast í einhverjum mæli.
Fæðingartíðni er þar há og
meðalaldur fer stöðugt hækk-
andi.
Mannfjöldi og þróun
Á Búkarestráðstefnunni 1974
var lögð mikil áhersla á samheng-
ið milli mannfjölgunarvandamála
og hinnar almennu efnahagslegu
og félagslegu þróunar.
Á ráðstefnunni var samþykkt
framkvæmdaáætlun, þar sem við-
urkenndur var réttur allra full-
valda ríkja til að móta eigin
stefnu í þessum efnum, sem hæfði
ástæðum heima fyrir. Samkvæmt
þessari áætlun átti að veita þeim
löndum alþjóðlega aðstoð, sem
þess óskuðu. Lögð var mikil
áhersla á að hækka meðalaldur og
einkum þó að draga úr ungbarna-
dauða.
Ennfremur sagði í þessari áætl-
un, að í þeim löndum þar sem talið
væri að mikil mannfjölgun stæði í
vegi framfara, ætti að reyna að
draga úr fjölguninni fyrir 1985.
Fólk ætti þó sjálft að eiga þann
rétt að ákveða, hversu mörg börn
það vildi eignast og hversu langt
yrði á milli þeirra. Lögð var
áhersla á, að allir ættu að eiga
möguleika á nauðsynlegri fræðslu
og til reiðu skyldu getnaðarvarnir.
Það verður m.a. verkefni mann-
fjöldaráðstefnunnar nú í ár að
kanna, hvernig einstökum löndum
hefur tekist að ná þeim markmið-
um, sem sett voru 1974.
Ný vandamál
Megintilgangurinn með ráð-
stefnunni í Mexíkó er að hvetja til
frekari aðgerða um víða veröld á
sviði þeirra vandamála, er tengj-
ast vaxandi mannfjölgun í heim-
inum. Þar við bætist, að Samein-
uðu þjóðirnar vilja gjarnan að það
komi fram skýrt og greinilega hjá
þátttökulöndum, hvaða ný vanda-
mál á þessum sviðum krefjist
sameiginlegra átaka. Reynslan í
þeim löndum, þar sem gerð fjöl-
skylduáætlana er talin hafa gefið
góðan árangur, er að merkjanleg
lækkun fæðingartíðni sé einnig
háð samspili ýmissa annarra
þátta. Þeirra á meðal má nefna
betri stöðu konunnar, góða heil-
brigðisþjónustu, minni ungbarna-
dauða, réttlátari tekjuskiptingu
og bætta menntun.
Meðal þeirra vandamála sem
einnig verða rædd í Mexíkó er sú
staðreynd, hversu fólk í ríkum
mæli flyst frá sveitahéruðum til
borga og gífurlegur vöxtur stór-
borga. Einnig afleiðingar hinna
alþjóðlegu flóttamannastrauma,
bæði fyrir löndin þaðan sem fólkið
kemur og þangað sem það fer og
þau vandamál, sem skapast í lönd-
um, þar sem æ stærri hluti íbú-
anna er aldurhniginn.
Enn er það svo, að ekki einu
sinni helmingur mannkyns fær
fullnægt frumþörfum að því er
varðar mat, heilbrigðisþjónustu
og menntun. Efnahagskreppan í
heiminum og minnkandi aðstoð
við þróunarlöndin hefur aukið fá-
tækt bæði í iðnvæddu löndunum
og þróunarlöndunum. Verst hefur
orðið úti fólkið í þróunarlöndun-
um, þar sem lífskjör eru lökust og
mannfjölgun mest.
Svo lengi sem fátækt er út-
breidd, fæðuskortur er til staðar
og vöntun er á heilbrigðisþjón-
ustu, þá mun þrýstingurinn á
efnahags- og félagskerfið vegna
mannfjölgunarvandamálanna
fara sívaxandi.
(Frá I pplýsinga-skrifstofu Sameinuóu
þjóóanna, Kaupmannahöfn.)
Frá Afengisvarnarráði:
Enn veldur ölið böli
Gunnar Ágren í Stokkhólmi,
doktor í félagslækningum, segir
nýlega í blaðaviðtali, að hörmu-
legar afleiðingar barna- og ungl-
ingadrykkjunnar á milliölsára-
tugnum séu nú að koma í ljós.
Eins og margir muna, leyfðu
Svíar framleiðslu og sölu
svonefnds milliöls á árunum
1965—1977. Á þeim árum jókst
drykkja barna og unglinga gíf-
urlega og meðalaldur þeirra sem
byrjuðu áfengisneyslu fór sí-
lækkandi. Sænska þingið, sem
leyft hafði framleiðslu og sölu
þessa varnings 1965, bannaði
hvort tveggja 1977 að fenginni
dapurlegri reynslu og þurfti ekki
þjóðaratkvæði til. Síðan hefur
drykkja unglinga minnkað með
ári hverju og meðalaldur þeirra
sem hefja að neyta áfengis
hækkað verulega.
Afleiðingar öldrykkjunnar,
sem dr. Gunnar Ágren minnist
á, eru einkum heilaskemmdir.
Þær gerast nú miklu tíðari með-
al fólks á þrítugsaldri en verið
hefur, einkum þó meðal þeirra
sem komnir eru undir þrítugt.
Einkennin eru minnisleysi og
ýmsar taugatruflanir. Lifrar-
mein (skorpulifur) og flogaveiki
koma nú oftar fyrir í þessum
aldursflokkum en fyrr.
Svíar sjá þó fram á betri tíð,
að áliti dr. Gunnars. Eins og fyrr
segir, drekka unglingar nú æ
minna og byrja seinna en áður
var og munu þessar hörmungar
væntanlega ganga yfir á álíka
mörgum árum og milljölsdrykkj-
an stóð. Dr. Gunnar Ágren telur
að til að draga svo um muni úr
tjóni af völdum drykkju, þurfi að
koma til auknar hömlur á dreif-
ingu þessa vímuefnis og jafnvel
skráning áfengiskaupa á nafn.
(Accent, 24. febr. 1984.)
Fágaður, kurteis og yfirvegaður,
menntaður í þess orðs bestu
merkingu suður í Sorbonne. Þar
hefur hann bókstaflega drukkið í
sig menninguna. í hinu suðræna,
bóhemíska andrúmslofti allra
þjóða menningarkvikinda hefur
veröldin birst honum á nýjan leik,
frostbitnum íslenskum embættis-
manninum. í sætri angan vín-
yrkjulandsins, umvafinn örgeðja
listamannssálum og svellandi ást-
arbríma franskrar æsku. Hann
hefur á þessum árum sjálfsagt
ósjaldan setið til borðs með ung-
um andríkum heimspekingum sem
tæmt hafa eitt staup eftir hverja
velheppnaða setningu. Það þarf
minna til að hafa áhrif á ungan
mann frá jafn helköldu landi. Æ
síðan þegar dr. Gunnlaugur hefur
fengið sér einn laufléttan á góðra
vina fundi, hefur hann svo hvarfl-
að huganum til þessa dýrðlega
tíma og hugsað sem svo: „Suður í
France eru menningin og vínið
eitt, skál fyrir því.“
En það sem doktorinn hefur
hent er að glepjast af hinni ytri
dýrð hlutanna. „Stuðið" heldur
ekki áfram þegar samkvæmismað-
urinn skemmtilegi stofnar til
einkafundar með Bakkusi á
drungamorgni timburmannanna.
Doktorinn veit ekki nema ein-
hverjir af ærslabelgjum Sor-
Kristinn Jón Guðmundsson.
bonne-áranna, taki nú út toll hins
andríka skálaglamurs. Unga fólk-
ið hefur alltaf verið á höttunum
eftir sameiginlegri stuðkennd til
að svala lífsþorstanum og hefur
Bakkus gamli löngum verið þar
helsta hjálparhellan. En tímarnir
breytast og tískan með. Ef doktor-
inn hefði verið ungur suður í Sor-
bonne árið 1968 er ekki gott að
vita hvaða menningaraflvaka
hann hefði kynnst ... En Guð
minn góður, ég er ekki að bera
honum neitt á brýn núna, aðeins
að tala í víddinni — ef.
Þetta er nú orðið svo málefna-
legt að doktorinn fer að efast um
að komi sér við. En nei, nei, þetta
er svargrein ætluð honum til heið-
urs. Og nú er hann hættur því,
„námshrokans nauma geð“ ofbýð-
ur honum, sú smán að afurð
grunnskólakerfisins íslenska skuli
dirfast að yrða á son svarta skóla.
Það er ný og frumleg kenning að
námshrokinn komi að neðan og
fyndist skáldinu í Herdísarvík
ábyggilega mikið til um. En það er
ekki ofmælt að engum er dr.
Gunnlaugur líkur.
Og ég kveð ritvin minn með
fyrirvara, allra síðasta greinin
gæti komið fyrr en varði, því eins
og höfuðskepnurnar er hann óút-
reiknanlegur.
Með þökk fyrir allar gömlu góðu
greinarnar.
Kristinn Jón Guðmundsson sem
gjörði í nágrenni Reykjavíkur
þann 28. mars 1984.
Kristinn Jón (iudmundsson er
nemandi i Menntaskóla Kópavogs
og sölumaóur hjá Sölusamtökun-
um hf.