Morgunblaðið - 24.05.1984, Qupperneq 24
24
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 24. MAÍ 1984
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 24. MAÍ 1984
25
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Að-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 250 kr. á mánuöi innaniands. í lausasölu 20 kr. eintakiö.
Horft um öxl
viö þinglausnir
Alþingi er í senn æðsta
stofnun íslenzka lýðveldis-
ins og elzta löggjafarþing
heims. Þjóðin á að standa trú-
an vörð um veg þess og virð-
ingu — til langrar framtíðar.
Þetta þýðir þó ekki að þing-
menn eða þinghald eigi að vera
hafið yfir málefnalega gagn-
rýni. Þvert á móti. Lýðræðis-
legt aðhald, sem hvarvetna er
nauðsynlegt, á fyrst og síðast
að beinast að þessari stofnun,
sem svo miklu ræður um fram-
vindu mála og almanna hag.
Hún á að vera lifandi í huga
hvers þjóðfélagsþegns.
Þetta var fyrsta þing nýrrar
ríkisstjórnar. Hún tók við þjóð-
arþrotabúi: 130% verðbólgu,
sem sigldi, án mótaðgerða,
hraðbyri upp annað hundraðið;
hættulega miklum viðskipta-
halla við útlönd, sem speglaði
þjóðareyðslu umfram þjóðar-
tekjur; erlendum skuldum, sem
fjármögnuðu þessa umfram-
eyðslu, og kosta í greiðslubyrði
tæpan fjórðung útflutnings-
tekna okkar; hækkandi fjár-
magnskostnaði og viðvarandi
taprekstri undirstöðuatvinnu-
vega, sem stóðu á stöðvunar-
þrepskildi fjölda fyrirtækja;
viðblasandi víðtæku atvinnu-
leysi — og samdrætti í þjóðar-
framleiðslu og þjóðartekjum,
sem rýrðu lífskjör í landinu
umtalsvert.
Ríkisstjórnin greip til fljót-
virkra mótaðgerða, sem skilað
hafa miklum árangri í hjöðnun
verðbólgu, stöðugu gengi og
verðlagi, lækkun viðskipta-
halla, frjálsræði í viðskiptum
og atvinnuöryggi. Hún hefur og
dregið úr ríkisútgjöldum sem
hlutfalli af þjóðartekjum.
Næstu skref þurfa að vera
kerfisbreytingar (stjórnkerfi
og peningamál), nýsköpun at-
vinnulífs til að treysta framtíð-
aratvinnuöryggi og framtíðar-
lífskjör, samhliða lækkun er-
lendra skulda, sem ógna efna-
hagslegu sjálfstæði og rýra
skiptahlut þjóðarinnar —
lífskjör — meir en góðu hófi
gegnir.
Meðal þingmála, sem efst
eru í huga við þinglausnir, eru
stjórnarskrár- og kosningalög,
sem fela í sér áfangajöfnun á
vægi atkvæða. Kosningalögin
verða áfram í endurskoðun
milli þinga og koma til nýrrar
umfjöllunar á haustþingi. —
Þá má nefna samdrátt í ríkis-
umsvifum, en ríkissjóðstekjur
1984 eru 3.500 m.kr. lægri en
orðið hefði að óbreyttum þjóð-
artekjum og skattheimtu árs-
ins 1982. — Sparnaður, sem
fólk vill verja sem áhættufé í
atvinnurekstur, þ.e. til nýrra
starfa og nýrrar verðmæta-
sköpunar, hefur verið gerður
skattalega jafnrétthár og ann-
ar sparnaður. — Viðskipta- og
gjaldeyrismálum hefur verið
þokað í frjálsræðisátt og
stjórnarflokkarnir báðir hafa
undirgengizt í bindandi rök-
semdum fyrir málvísun til rík-
isstjórnar, að afnema einokun í
tiltekinni búvöruverzlun.
Framgangur þess samkomu-
lags er mikið hagsmunaatriði
heimilanna í landinu. — Ný lög
hafa verið sett um hollustu-
hætti og heilbrigðiseftirlit og
fleiri þætti heilbrigðismála. —
Stefna hefur verið mörkuð um
sölu ríkisfyrirtækja á verksvið-
um sem betur henta einka-
rekstri. — Á sviði menntamála
vóru sett höfundalög, lög um
kvikmyndamál og lög um nám
fullorðinna í menntaskólum og
fjölbrautaskólum. Þá sam-
þykkti Alþingi stefnumarkandi
þingsályktun um framburðar-
kennslu móðurmáls og mál-
vernd. — Sett var löggjöf um
veiðisókn, vegna stofnstöðu
helztu nytjafiska, einkum
þorsks, og lög um ríkismat
sjávarafurða. — Þá vóru sett
lög um Húsnæðisstofnun ríkis-
ins, erfðafjárskatt, jafna stöðu
kvenna og karla, skógrækt og
m.fl.
106. löggjafarþing íslendinga
var um margt athyglisvert.
Það speglaði einnig, ekkert síð-
ur en áður, ýmsa agnúa í
starfsskipulagi. Fjölgun þing-
flokka hefur heldur ekki létt
starfsróðurinn. Nauðsynlegt er
að jafna störfum mun betur á
þingtímann í heild, þann veg,
að hann nýtist betur og mál
safnist ekki fyrir í hrönnum,
óafgreidd, í þingnefndum, á
síðustu vikum þinghalds. Það
er ekki kappsmál í sjálfu sér að
afgreiða fleiri lög eða þings-
ályktanir, en Alþingi á að hafa
þor og þrek til að taka afstöðu
til mála eftir hæfilega skoðun;
fella þau ef svo ber undir.
Þingskaparlög eru í endur-
skoðun. Það er vel. Setja þarf
umræðum utan dagskrár, fyr-
irspurnum og tillögum til þing-
sályktunar skýrari mörk. Um-
fang þessara þingþátta hefur
vaxið mjög á kostnað löggjafar.
Þingmenn mega og hafa í huga,
að þingdeildarfundir, sem þeir
móta í viðveru, orðum og hegð-
an, eru sýnigluggi Alþingis út í
þjóðfélagið. Og töluð orð verða
ekki tekin aftur.
Lýðræði og þingræði eru
hornsteinar þegnréttinda.
Þessa hornsteina þarf að
styrkja og fegra, bæði af þingi
og þjóð.
„Harma þá skammsýni
sem birtist í ákvörðuninni
segir Gfsli V. Einarsson framkvæmdastjóri
„Ég harma þá skammsýni, sem
birtist í þessari ákvörðun landbúnaö-
arráðuneytisins, en ég bjóst svo sem
ekki við öðru úr þeim hcrbúðum,"
sagði Gísli V. Einarsson, fram-
kvæmdastjóri hjá Eggerti Kristjáns-
syni hf., í samtali við blm. Morgun-
blaðsins, þegar álits hans var leitað á
þeirri ákvörðun landbúnaðarráðu-
neytisins að hafna kröfu innflytjenda
um frjálsan innflutning á kartöflum.
„Það er talað um að veita frjáls-
um innflutningsaðilum leyfi til inn-
flutnings á 150 tonnum af kartöfl-
um til 15. júní nk. Eðlileg neyzla á
kartöflum hér á landi til 15. júní er
varlega áætluð 1300—1500 tonn, ef
neytendur fá ætar kartöflur. Það
sem ráðuneytið ætlar því frjálsum
innflutningsaðilum er um það bil 10
af hundraði af þeirri neyslu.
Ráðuneytið ber fram sem ástæð-
ur að til séu birgðir af kartöflum í
landinu, þ.e. finnskar kartöflur, því
aðrar eru borðaðar jafnóðum og
þær koma á markað. í öðru lagi tel-
ur ráðuneytið sig þurfa að gæta
hagsmuna innlendra kartöflufram-
leiðenda, en islenskar kartöflur í
einhverju magni koma venjulega
ekki á markað fyr en í ágústmán-
uði. í þriðja lagi ber ráðuneytið
fyrir sig að tryggja þurfi vandlega
sjúkdómavarnir, en slíkt er þegar
framkvæmt með prýði í dag að mér
sýnist auk þess sem þær nýju kart-
öflur, sem fluttar eru inn yfir
sumarmánuðina, fara ekki ofan f
jörðina til ræktunar heldur til
neyslu og þar af leiðandi er engin
sýkingarhætta af þeim. Það er því
deginum ljósara að þær ástæður
sem tilgreindar eru í béfi landbún-
aðarráðuneytisins eru hreinar tylli-
ástæður. Hinar raunverulegu
ástæður eru aðrar.
Hugsanlega eru hinar raunveru-
legu ástæður þær að landbúnaðar-
ráðuneytið vilji fyrir hvern mun
vernda einokunarfyrirtækið Græn-
metisverslun Landbúnaðarins og
allt það apparat, sem i kringum þá
stofnun hefur skipað sér, og jafn-
framt því að þær tfttnefndu og ill-
ræmdu finnsku kartöflur, sem til
eru í birgðum hjá fyrirtækinu,
Stjómstöð Almannavarna:
Örugg í 14 daga frá
kjarnorkusprengingu
BÚNAÐUR hinnar nýju stjórnstöðv-
ar Almannavarna í lögreglustöðinni
við Hverfisgötu mun gera mönnum
kleift að dveljast þar í um 14 daga
eftir kjarnorkusprengingu í ákveð-
inni fjarlægð, þegar endanlegum
frágangi verður lokið.
Að sögn Guðjóns Petersen,
framkvæmdastjóra Almanna-
varna, á hreinsibúnaður stjórn-
stöðvarinnar að ráða við geisla-
virkt ryk og eiturgas vegna hern-
aðar. Stjórnstöðin hefur tæplega
tvö þúsundfalda skýlingu gegn
geislavirku útfalli utan dyra og er
styrkt þannig, að hún á að þola, að
byggingin hrynji yfir hana.
Guðjón sagði ennfremur, að
þegar stjórnstöðin yrði endanlega
frágengin ættu menn að geta
hafzt við i henni í 14 daga eftir
kjarnorkusprengingu f ákveðinm
fjarlægð. Hún væri byggð til að
standa af sér eins megatonns
sprengju f 3 til 4 kilómetra fjar-
lægð og langtimaafleiðingar slfkr-
ar sprengingar. Nú væri aðeins
eftir að ganga frá vatnstanki og
matvælageymslu stjórnstöðvar-
innar, allur annar búnaður væri
til staðar.
Ráðuneytið svarar kartöfluinnflytjendum:
„Ekki tök á að gefa
innflutning frjálsan"
Landbúnaðarráðuneytið hefur með bréfi til 9 umsækjenda um innflutn-
ingsleyfi á kartöflum hafnað kröfu sex þeirra um að innflutningur verði
gefinn frjáls. Segir ráðuneytið að nýir innflytjendur megi búast við að geta
fengið leyfi fyrir 150 tonna innflutningi fyrir 14. júní og að heimild þurfi að
vera fengin fyrir innflutningi áður en varan er keypt erlendis.
Umdeilda svæðið
við Jan Mayen
Gísli V. Einarsson
skulu ofan f landsmenn með góðu
eða illu.
Ég tel að með þessari ákvörðun sé
landbúnaðarráðherra að gefa þeim
neytendum, sem tóku þátt í undir-
skriftasöfnun Neytendasamtak-
anna á dögunum, svo og öðrum,
langt nef og ætli sér að virða rétt-
mætar óskir þeirra í þessu efni að
vettugi.
Ég vænti þess að þeir aðilar sem
sótt hafa um heimild til frjáls inn-
flutnings á kartöflum og grænmeti
muni ræða þessi sfðustu tíðindi í
kartöflumálinu, en ég vil taka það
mjög skýrt fram, að þessi ákvörðun |
snýr ekki að okkur nema að mjög
litlu leyti. Hún snýr fyrst og siðast
að öllum neytendum i landinu og
mér sýnist að það séu neytendur og
fyrir þeirra hönd ef til vill Neyt-
endasamtökin, sem eigi vantalað
við ráðherra í þessum efnum en
ekki frjálsir innflytjendur og dreif-
ingaraðilar.
Að lokum vil ég láta í ljós vonir
um að landbúnaðarráðherra sjái sr
fært að endurskoða ákvörðun sina í
þessu máli og breyta henni f sam-
ræmi við mjög ákveðnar óskir frá
öllum þorra neytenda," sagði Gísli
V. Einarsson.
Orðrétt segir svo í bréfinu sem
Guðmundur Sigþórsson skrif-
stofustjóri skrifar fyrir hönd ráð-
herra: „Fara verður með mál þetta
innan þeirra marka, sem lög
ákveða og tök eru ekki á að gefa
innflutning frjálsan að því marki,
sem óskað er í bréfi yðar. Nauðsyn
ber til, vegna sjúkdómavarna og
hagsmuna innlendra framleið-
enda, að hafa yfirsýn yfir innflutt
magn á hverjum tíma og hvaðan
það kemur. Innflutningur þarf að
vera með sem jöfnustu millibili,
þannig að góðar kartöflur séu
jafnan fáanlegar fyrir neytendur,
en án þess að birgðir hlaðist upp.
Með tilliti til birgða kartaflna i
landinu og innflutningsbeiðna,
virðist mega reikna með 150 tonna
BÆJARÚTGERÐ Reykjavíkur hef-
ur nú ákveðið, að undirbúa breyt-
ingu á einum af „Spánartogurum"
sínum í rækjutogara með fullvinnslu
um borð. Ennfremur er unnið að þvi,
að leigja Snorra Sturluson, einn tog-
ara BÚR, fram á næsta haust.
Að sögn Brynjólfs Bjarnasonar,
framkvæmdastjóra Baejarútgerð-
arinnar, verður unnið að því í
sumar, að kanna nákvæmlega þá
möguleika, sem eru á þvi að
innflutningi fyrir 14. júní, sem ný-
ir kartöfluinnflytjendur annast.
Ráðuneytið telur við núverandi
aðstæður að innflutningi verði að
haga á þann hátt, sem að framan
greinir, og samvinnu við innflytj-
endur nauðsynlega. Vitneskja um
áformað innflutningsmagn þyrfti
því að berast ráðuneytinu hið
allra fyrsta og heimild að vera
fengin fyrir innflutningi, áður en
varan er keypt erlendis, þar sem
leyfi umfram það magn, sem að
framan greinir, verður ekki gefið
að óbreyttum aðstæðum."
Þá kom fram í bréfi ráðuneytis-
ins að umsækjendur eru orðnir
níu talsins, við hafa bæst: Mat-
kaup hf. og SÍS, innflutningsdeild.
breyta einum „Spánartogaranna"
í rækjutogara. Sagði hann, að
að mörgu þyrfti að hyggja og yrði
tíminn til hausts notaður til að
reikna dæmið til hlítar. Bjarni
Benediktsson væri nú í leigu til
hausts og stefnt væri að því að
leigja Snorra Sturluson til svipaðs
tíma. Að leigutíma loknum yrði
svo hafizt handa við breytingarn-
ar, ef endanleg niðurstaða yrði að
svo skyldi gert.
Efnahagsbandalagið hefur fyrir
nokkru lýst því yfir, að það hyggist
senda skip til loðnuveiða á hafsvæð-
ið norður af íslandi í sumar. Full-
trúar EBE telja bandalagið eiga
veiðirétt á umdeildu svæði milli
Grænlands og Jan Mayen og munu
veiðar þeirra væntanlega fara þar
fram svo og Grænlandsmegin við
miðlínuna milli íslands og Græn-
lands, verði af þeim.
Á meðfylgjandi korti sést skipt-
ing lögsöguTslands, Grænlands og
Jan Mayen og er umdeilda svæðið
skyggt. Að sögn Hjálmars Vil-
hjálmssonar, fiskifræðings, er
ekki á vísan að róa hvað varðar
loðnuveiði Grænlandsmegin mið-
línunnar, mjög misjafnt sé hvern-
ig loðnugöngum á þessum svæðum
sé háttað og þá hafi ís einnig mik-
ið að segja um það, hvort veiðar
þarna séu mögulegar. Taldar eru
meiri líkur á loðnu á umdeilda
svæðinu, en loðnan gengur gjarn-
an norður að Jan Mayen og jafnvel
norður og austur fyrir eyjuna.
BÚR-togara breytt?
Forsætisráðherra á EFTA-fundi í Visby:
Tollurinn gengur gegn hug-
myndum um frjáls viðskipti
Fyrirmenn EFTA-ríkjanna að kvöldi fundar þeirra í Visby á Gotlandi í gærkvöldi. Á myndinni eru (f.v.) hans Brunhart,
forsætisráðherra Liechtenstein, Kurt Furgler sem fer með embætti forsætisráðherra Sviss, Fred Sinowatz, forsætisráðherra
Austurríkis, Olof Palme, forsætisráðherra Svíþjóðar, Svenn Stray, utanríkisráðherra Noregs, Steingrímur Hermannsson,
forsætisráðherra, Kalevi Sorsa, forsætisráðherra Finnlands, Per Kleppe, framkvæmdastjóri EFTA, og Mario Soares, forsætis-
ráðherra Portúgals. AP-sfmamrnd.
STEINGRÍMUR Hermannsson for-
sætisráðherra, sem nú situr EFTA-
fund í Visby á Gotlandi flutti ræðu á
fundinum í gær, þar sem hann m.a.
gerði að umtalsefni 12% innflutnings-
toll á óverkaðan saltfisk til Portúgal.
Ræða forsætisráðherra fer hér á eftir:
Herra fundarstjóri.
Leyfist mér í upphafi máls míns
að þakka yður að hafa stofnað til
þessa fundar. Þótt víða um lönd
megi nú sjá velkomin batamerki, er
efnahagsbatinn enn heldur hæg-
fara. Mér virðist þessvegna vel til
fundið, ef ekki beinlínis nauðsyn-
legt, að EFTA-ríkin komi saman til
þess að meta þróun og horfur í
hverju aðildarríki, og móta sameig-
inlega stefnu, sem komið geti i veg
fyrir annan afturkipp í efnahags-
málum og stuðlað geti að varanleg-
um hagvexti.
Það er ljóst, að markmiðin, sem
sett voru í Stokkhólmssáttmálanum
um stofnun EFTA fyrir 24 árum —
og endurtekinn í þeim drögum að
ályktun, sem liggja fyrir þessum
fundi — eru enn jafnmikilvæg og
þau voru þá. Hagvöxtur, full at-
vinna, aukin framleiðni og skyn-
samleg nýting auðlinda, stöðugleiki
í fjármálum, efling alþjóðaviðskipta
og markvisst afnám viðskiptatálm-
ana eru enn grundvallaratriði fyrir
traustan efnahag og forsenda
bættra lífskjara. öll EFTA-ríkin
ættu að stefna að þessum markmið-
um, hvert fyrir sig og í sameiningu.
Éfling frjálsra viðskipta milli ríkja
er sameiginlegt áhugamál okkar
enda forsenda varanlegs efnahags-
bata í heiminum.
Einn jákvæðasti þáttur hag-
þróunarinnar að undanförnu er, að
veruleg lækkun verðbólgu hefur
fylgt efnahagsbatanum. Jafnvel i
ríkjum, sem hingað til hafa átt við
mikla og þráláta verðbólgu að etja,
hefur tekist að draga úr henni. Is-
land er í þessum hópi. Tekist hefur
að lækka verðbólguna á íslandi úr
rúmum 130% á fyrri helmingi árs-
ins 1983 niður í um 10—15%. Sam-
tímis hefur tekist að minnka hall-
ann á viðskiptajöfnuði úr 10% af
þjóðarframleiðslu í 2% samkvæmt
spám fyrir 1984. Þessi mikilvæga
breyting í átt til betra jafnvægis á
íslenska þjóðarbúinu hefur orðið án
þess að atvinnuleysi hafi aukist að
marki, en það er nú um 1% af
mannafla. Þessi árangur í efna-
hagsmálum hefur hins vegar ekki
náðst án fórna. Lífskjör hafa rýrnað
verulega. Hjá því varð ekki komist,
þar sem þjóðarframleiðsla minnk-
aði mjög mikið í kjölfar aflabrests,
en íslenska þjóðarbúið er mjög háð
aflabrögðum. Talið er að þjóðar-
framleiðslan muni dragast saman á
árinu 1984, sem yrði þá þriðja sam-
dráttarárið í röð. Ýmislegt bendir
þó til að botni hagsveiflunnar sé nú
náð. Útflutningsframleiðslan fer nú
vaxandi eftir tvö mikil erfiðleikaár i
sjávarútvegi og ný iðnaðarverkefni
eru í bígerð.
Fyrsti áfangi þeirrar efnahags-
stefnu, sem stuðlaði að þessum góða
árangri, var mjög hörð tekjustefna,
sem m.a. fólst í afnámi vísitölubind-
ingar launa, hámarki á launahækk-
unum, gengisfellingu krónunnar f
maí en gengisfestu eftir það. Hin
harða tekjustefna rann sitt skeið
um siðustu áramót og í öðrum
áfanga er áherslan lögð á að skapa
stöðuga umgjörð fyrir efnahags-
ákvarðanir fyrirtækja, einstaklinga
og aðila vinnumarkaðarins með að-
haldi í ríkisfjármálum og pen-
ingamálum og festu í gengismálum.
Þessi stefna hefur hingað til
reynst árangursrík. Kjarasamn-
ingar fyrir árið 1984 og fyrsta árs-
fjórðung 1985 eru fremur hóflegir
og ættu að geta samrýmst þeirri
stefnu ríkisstjórnarinnar að koma
verðbólgunni niður fyrir 10% á
næsta ári.
Enn er þó við vanda að glfma í
ríkisfjármálum og peningamálum.
Halli myndaðist á fjárlögum á sam-
dráttarskeiðinu og þrátt fyrir all-
mikla hækkun raunvaxta, er enn
skortur á jafnvægi á lánamarkaði.
Þetta eru aðlögunarvandamál, sem
ríkisstjórnin reynir um þessar
mundir að leysa með aðgerðum á
sviði rfkisfjármála og peningamála.
Frumskilyrði þess að takast megi að
staðfesta þann árangur, sem náðst
hefur á undanförnum tólf mánuð-
um, er að jafnvægi náist í ríkis-
fjármálum og innlendur sparnaður
glæðist. Að þessu er stefnt í þriðja
áfanga efnahagsstefnunnar, en hann
miðar að því að leggja grunninn að
varanlegum og jöfnum hagvexti á
næstu árum. Nauðsyn ber til að
skapa stöðugri efnahagsskilyrði og
koma á sveigjanlegra og traustara
skipulagi í efnahagsmálum, til að
fást við þær breytingar sem hag-
vöxtur felur í sér.
Frumforsenda stöðugra efna-
hagsskilyrða er að verðbólgu sé
haldið í skefjum. Markmið efna-
hagsstefnunnar hlýtur því að vera
að miða að stöðugum og fyrirsjáan-
legum breytingum peningatekna frá
ári til árs innan raunhæfra marka.
Raunhæf gengisstefna, sem felur f
sér ákveðna festu, er lykilatriði
efnahagsstefnunnar f litlum, opnum
hagkerfum. Slfkri gengisstefnu
verður jafnframt að fylgja eftir með
jafnvægisstefnu í peninga- og ríkis-
fjármálum. Meðal mikilvægra að-
gerða má nefna aukna samkeppni f
atvinnulífinu, bætt starfsskilyrði
atvinnuveganna og meira frjálsræði
í verslun og viðskiptum innanlands
og utan.
Það er ennfremur afar mikilvægt
fyrir íslendinga að unnt verði að
glæða hagvöxt með þróun nýrra at-
vinnugreina, einungis þannig verð-
ur bjartsýni vakin á ný. Ég tek því
mjög undir það sem þér sögðuð um
mikilvægi samvinnu Evrópuríkja á
sviði rannsókna og þróunar. Þetta
er vitaskuld frumskilyrði hagvaxt-
ar.
Sá árangur sem náðst hefur á ís-
landi er þó unninn fyrir gíg ef ekki
tekst að ná þjóðarsátt um efna-
hagsstefnuna. Skilyrði þess er að
kostnaðinum, sem oft er samfara
breytingum sé skipt á réttlátan
hátt. Ég er sannfærður um, að sá
árangur sem náðst hefur á fslandi á
síðasta ári, sérstaklega hjöðnun
verðbólgu samfara fullri atvinnu,
náðist vegna þess að þjóðin sætti sig
fremur við almenna lækkun lífs-
kjara en víðtækt atvinnuleysi. Til
þess að þetta haldist þarf að glæða
bjartsýni með því að endurvekja
hagvöxt og bætt lffskjör á traustum
grunni.
Sveigjanleiki raunlauna og aðlög-
un einstakra ríkja að breyttum ytri
skilyrðum eru ákaflega mikilvæg
atriði, en ein sér eru þau ekki nægj-
anleg. Ef efnahagsleg aðlögun á að
skila árangri verða að vera fyrir
hendi skilyrði f heimsbúskapnum
fyrir vexti útflutnings. Afnám
þeirra viðskiptatálmana, sem komið
hefur verið á undanfarin ár, er
ákaflega brýnt verkefni í þessu
sambandi. Aukin tollvernd og ófyr-
irsjáanlegar ráðstafanir einstakra
ríkja í viðskiptamálum kunna að
hafa orðið þrándur f götu nýfjár-
festingar í þeim atvinnugreinum,
sem byggja á útflutningi. Af þess-
um sökum ættu EFTA-ríkin að
veita öllum tilraunum til að afnema
verndaraðgerðir fullan stuðning. Þá
er einnig mikilvægt, að þær breyt-
ingar á aðild að Efnahagsbandalagi
Evrópu, sem nú eiga sér stað, eða
standa fyrir dyrum, hafi ekki í för
með sér neikvæð áhrif á fríverslun.
Þann aðgang, sem aðildarrfki EFTA
hafa að öllum mörkuðum í Vestur-
Evrópu, verður að varðveita og auka
á komandi árum.
Sú röskun á alþjóðaviðskiptum,
sem leitt hefur af atvinnustefnu
innan ríkja, svo sem styrkjum til
víkjandi atvinnugreina eða byggð-
arlaga, er ef til vill mikilvægasta
milliríkjaviðskiptamálið um þessar
mundir. Lftil, opin hagkerfi eiga
undir högg að sækja í samkeppni á
útflutningsmarkaði við ríki, sem
beita framleiðslustyrkjum, útflutn-
ingsstyrkjum og öðrum aðgerðum,
sem gjörbreyta samkeppnisstöðu.
Þá má á það benda, að óbein áhrif
stuðningsaðgerða á markaði í þriðja
landi eru oft sérstaklega skaðleg
hagsmunum þróunarríkja, sem
EFTA-ríkin lýsa þó einatt réttilega
stuðningi við. Vegna stærðar þeirra
og mikilla áhrifa á heimaverslun
hlýtur ábyrgðin á að viðhalda og
efla fríverslun á grundvelli heil-
brigðrar samkeppni að hvíla þyngst
á ríkjum Efnahagsbandalags Evr-
ópu, Norður-Ameríkuríkjunum og
Japan. En þessi ábyrgð hvílir vita-
skuld á öllum ríkjum, þar á meðal
EFTA-ríkjunum. Þvf miður verður
það að segjast eins og er, að styrk-
veitingar og önnur ríkisafskipti af
sjávarútvegi hafa haft í för með sér
verulega röskun á mörkuðum, sem
eru geysilega mikilvægir fyrir ís-
land. Þótt skiljanlegar ástæður séu
fyrir því, að aðstoð er veitt til
byggðarlaga og atvinnuvega, sem
standa höllum fæti í þessum lönd-
um, verður að veita hana þannig, að
ekki hafi alvarleg áhrif á millirfkja-
viðskipti. Það er ákaflega mikil-
vægt, að sá mikli kostnaður, sem
fylgir hvers konar verndarstefnu,
bæöi fyrir innflutnings- og útflutn-
ingsríki, verði almennt viðurkennd-
ur.
Þá er þess enn að gæta, að út-
flutningsstyrkir og annar rfkis-
stuðningur við atvinnurekstur valda
ekki aðeins röskun í milliríkjavið-
skiptum, heldur eru slfkar ráðstaf-
anir einnig víða um lönd þung fjár-
hagsbyrði fyrir ríkissjóð og veldur
oft fjárlagahalla, sem stofnað getur
efnahagsbatanum f hættu.
Árangursrfkra aðgerða er því
þörf til að stuðla að afnámi eða
minnkun útflutningsstyrkja og
stuðnings við atvinnuvegina, sem
raska eðlilegum alþjóðaviðskipta-
háttum. Aðildarríki EFTA ættu í
sameiningu að vinna að þessu innan
sinna vébanda, f samskiptum sfnum
við EBE og annars staðar á alþjóða-
vettvangi.
Slíkar verndarráðstafanir fela í
sér alvarlegt brot á grundvallar-
hugsjónum EFTA og varða því
okkur alla.
Hr. fundarstjóri.
Áður en ég lýk máli mínu vil ég
skýra frá því, að rétt áður en ég kom
til þessa fundar, bárust mér þær
fregnir, að ríkisstjórn Portúgals
áformaði að leggja 12% innflutn-
ingstoll á óverkaðan saltfisk frá
þeim löndum, sem ekki hafa veitt
Portúgölum fiskveiðiheimildir,
samanborið við 3% toll á saltfisk
frá löndum, sem hafa veitt þeim
fiskveiðiheimildir, ef fiskinum er
landað úr portúgölskum veiðiskip-
um. Af íslands hálfu kemur ekki til
greina að veita erlendum þjóðum
fiskveiðiréttindi. Slíkar heimildir
græfu beinlínis undan tilveru-
grundvelli okkar.
íslendingar hljóta að mótmæla
þeirri mismunun, sem felst í hinum
fyrirhugaða saltfisktolli í Portúgal.
Þessi tollur er í andstöðu við sam-
þykktina, sem liggur fyrir þessum
fundi. Þar segir í þriðju grein:
„Barist skal gegn verndarstefnu á
öllum stigum. Engar nýjar vernd-
arráðstafanir ætti að taka upp.“
Saltfisktollurinn fer að sjálfsögðu
einnig í bága við 19. grein í drögum
að fundarsamþykkt, þar sem sér-
staða íslendinga hvað varðar sam-
setningu útflutnings er viðurkennd.
Saltfiskútflutningur íslendinga til
Portúgals hefur að undanförnu ver-
ið nálægt 50% af heildarútflutningi
íslands til EFTA-ríkja. Öllum, sem
hér eru staddir, hlýtur að vera ljóst,
hversu alvarlegur hinn ráðgerði
tollur er fyrir íslendinga og sú mis-
munun, sem í honum felst.
Ég vil einnig minna á 8. kaflann i
verkefnaskrá EFTA, sem viðskipta-
ráðherrarnir samþykktu í gær, og
sem viðskiptaráðherra lslands,
Matthias Á. Mathiesen, lagði sér-
staka áherslu á, á þeim fundi.
Mönnum hlýtur að koma í hug,
hvort yfirlýsingar okkar um frí-
verslun, séu aðeins orðin tóm. Mér
þykir það mjög miður að þurfa að
vekja athygli á þessu máli, sem
snertir gott viðskiptaland okkar,
sem við höfum lengi mikils metið.
Ég hlýt að hvetja Portúgali til þess
að endurskoða þessi áform, sem
ganga gegn hugsjónum okkar um
frjáls viðskipti. Hr. fundarstjóri, ég
endurtek þakkir mínar til yðar,
fyrir að hafa haft frumkvæði að
þessum fundi. Ég vona að hann
verði árangursríkur.