Morgunblaðið - 08.12.1984, Side 42

42
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 8. DESEMBER 1984
Minning:
Jóhann Pétursson
Svarfdælingur
Fáum mönnum hef ég kynnst
sem verið hafa sannari íslend-
ingar er Jóhann Pétursson,
Svarfdælingur. Hvar sem hann
fór um heiminn var hugur hans
bundinn íslandi og íslendingum.
Þrátt fyrir tæplega hálfrar aldar
búsetu austan hafs og vestan var
Jóhann alia tíð íslenskur ríkis-
borgari og bar stoltur íslenskt
vegabréf. Og íslenskan var svo
sannarlega móðurmál hans alla
tíð, og honum svo töm, að hann
beitti fremur fyrir sig því ylhýra
máli en ensku þegar knúið var
dyra að heimili hans í Riverwiew í
Florida. Sú varð og raunin þegar
sá er þetta ritar heimsótti hann
þar fyrir nokkrum árum. Þegar
Jóhann kom svo í gættina og sá og
heyrði að íslendingur var á ferð
brunnu strax á vörum hans spurn-
ingar um gang mála „heima“: Er
enn sama verðbólgan? Eru þeir
enn að deila Gunnar og Geir í
Sjálfstæðisflokknum? Veistu
hvernig gengur með byggingu elli-
heimilisins á Akureyri?
Fundum okkar Jóhanns Pét-
urssonar bar fyrst saman haustið
1972, er ég átti við hann viðtal
fyrir sjónvarpið. Stærð hans og
vandamál henni samfara voru
honum þá ofarlega í huga sem
endranær. Hann sagðist hafa átt
erfitt með að sætta sig við að geta
ekki stundað sjómennsku frá
Dalvík, eins og hugur hans hefði
staðið til, en í þess stað átt
starfsferil sinn í fjölleikahúsum
víða um heim. 1 fyrstu hafi honum
þótt það heldur lítilmótleg at-
vinna að sýna sig, en eftir því sem
árin liðu hafi hann sætt sig betur
við þetta ævistarf, og haft gaman
af því á köflum.
Undanfarin tvö ár höfðum við
Jóhann átt marga ánægjulega
fundi þar sem hann sagði mér frá

minnisverðum atvikum frá sér-
stæðum lífsferli sínum með það
fyrir augum að ég héldi því til
haga og skráði sögu hans er fram
liðu stundir. Hér er ekki tóm til að
fara náið út í þá sálma, en nokkur
ártöl skulu nefnd.
Jóhann Kristinn Pétursson
fæddist á Akureyri 9. febrúar
1913, sonur hjónanna Péturs
Gunnlaugssonar úr Glerárþorpi
og Sigurjónu Jóhannsdóttur frá
Brekkukoti í Svarfaðardal.
Þegar Jóhann var nokkurra
mánaða fluttist fjölskyldan til
Dalvíkur og síðar upp í Svarfað-
ardal. Á uppvaxtarárunum stund-
aði Jóhann öll almenn sveitastörf
og síðar sjómennsku frá Dalvík og
Litla-Árskógi. Þegar um fermingu
var ljóst að líkamsvöxtur Jóhanns
yrði meiri en annarra manna og
fór svo að hann varð hæstur ís-
lendinga sem sögur fara af, 2
metrar og 34 sentimetrar á hæð.
Sumarið 1935 fór Jóhann til
Danmerkur þar sem ferill hans á
fjölleikasviðinu hófst með sýning-
um á Dyrehavsbakken. Það voru
að hans eigin sögn engir sældar-
dagar. Tveim árum síðar flutti
hann sig um set og starfaði með
stærsta fjölleikaflokki Frakk-
lands. Árið eftir, 1938, hóf hann
störf með sýningarflokki í Þýska-
landi og á árum síðari heimsstyrj-
aldarinnar dvaldist hann í Dan-
mörku við ýmis verkefni. Frá 1945
til 1948 var Jóhann Pétursson á
Islandi, ferðaðist um landið og
sagði frá veru sinni ytra.
Þáttaskil urðu í lífi hans árið
1948 er hann fluttist vestur um
haf. Þar ól hann nær allan sinn
aldur upp frá því. Vestra starfaði
hann um árabil með stærstu og
þekktustu sýningarflokkum og
fjölleikahúsum og ferðaðist með
þeim um Norður- og Suður-
Ameríku. Síðar hóf hann sjálf-
stæðan atvinnurekstur á þessu
sviði og fór víða.
Eftir heimkomuna 1982 dvaldist
Jóhann á Landspítalanum til
lækninga, en síðsumars 1983 var
honum boðin vist á Dalbæ, dval-
arheimili aldraðra á Dalvík. Þang-
að fluttist hann er heilsan leyfði
og naut þess að vera kominn á
fornar slóðir. Jóhann var sem
kunnugt er kenndur við Svarfað-
ardal en endaði feril sinn þar sem
hann hófst, á Akureyri. Þar lést
Jóhann á fjórðungssjúkrahúsinu
27. nóvember síðastliðinn.
Jóhann Pétursson sýndi rækt-
arsemi sína gagnvart íslandi og
æskustöðvunum við Eyjafjörð með
ýmsum hætti, þótt ekki verði það
tíundað hér. Minningarnar frá
barnæsku og unglingsárum í
Svarfaðardal og á Dalvík voru
honum dýrmætastar alls.
Er við spjölluðum saman í íbúð
hans í Dalbæ fyrr á þessu ári var
hugur hans mjög bundinn við
æskuárin og þessi mikilúðlegi
maður fylltist barnslegri einlægni
er hann rifjaði upp atvik og
ánægjuefni frá þessu skeiði lífs
síns.
I þessu sambandi skoðuðum við
myndir og glugguðum í gömul bréf
sem hann hafði sent systkinum
sínum hér heima víðs vegar úr
heiminum. Þar reyndust árin við
Eyjafjörð vera hinn rauði þráður
minninganna.
1 bréfi sem Jóhann skrifaði frá
Bandaríkjunum 1951 segir hann
meðal annars: „Þótt ég eigi í dag
bæði dollara og krónur, þá get ég
ekki veitt mér aðra eins gleði og
mér veittist snauðum í gamla
daga, er ég að róðri loknum settist
upp á hestinn minn og hjólaði
heim með nýtt í soðið á stýrinu.
Ég var boðinn velkominn af þrem-
ur litlum systrum okkar, sem
komu ætíð hlaupandi og fagnandi
á móti mér. Svo biðu mjúkir móð-
urkossar á vanga og munnur og
magi fylltir með skyrhræringi,
sem mér fannst 24 sinnum ljúf-
fengari en bestu kræsingar og
ávextir Ameríku ... “
Jóhann Kristinn Pétursson kom
á ný heim á þessar slóðir minn-
inganna fyrir réttu ári, og verður
nú lagður þar til hinstu hvíldar. I
hugum þeirra sem kveðja hann í
dag munu lifa minningar um
svipmikinn einlægan og elskuleg-
an samferðamann.
Ólafur Ragnarsson