Morgunblaðið - 28.12.1984, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FOSTUDAGUR 28. DESEMBER 1984
19
Frá viðbúnaði Rússa á flugvellinum í Kabul skömmu eftir innrásina.
Rússneskur eftirlitsflokkur við þjóðveginn frá Kabul til Jalalabad.
Rússneskir hermenn á verði í Kabul skömmu eftir innrásina.
5,260
Hópar uppreisnarmanna héldu
áfram árásum á vegi og útvirki.
Talsmenn samtaka stjórnarand-
stæðinga í Pakistan lýstu því yfir
að barizt yrði unz allir Rússar
hefðu verið reknir frá Afghanist-
an.
Næsta sumar höfðu fyrrverandi
ráðherrar úr Khalq-arminum ver-
ið teknir af lífi og 80—100.000
rússneskir hermenn og flugmenn
tóku þátt í aðgerðum í Afghanist-
an. Aðeins höfuðborgin Kabul og
borgir eins og Jalabad, Herat og
Kandahar voru örugglega á valdi
stjórnarinnar. Baráttuhugur af-
ghanskra hermanna var í lág-
marki og svo margir hermenn
svikust undan merkjum að stjórn-
arherinn var lamaður.
Þannig snerist borgarastyrjöld-
in, sem geisað hafði í landinu fyrir
innrás Rússa, upp í þjóðarand-
spyrnu. Landið var kjörið til
skæruhernaðar og uppreisnar-
menn réðu lögum og lofum í sveit-
um landsins. Klettar gnæfa yfir
öllum helztu þjóðvegum og helztu
byggðakjarnar eru í grennd við
fjallasvæði, sem veita skæruliðum
gott skjól.
Hvergi kemst kyrrð á fyrr en
Rússar gera út hefndarleiðangra
til tiltekinna svæða. Sovézka her-
liðið, sem hefur aldrei verið skipað
færri en 100.000 mönnum, hefur
óspart beitt þyrlum og brynvögn-
um, en fáir vegir eru í landinu og
það hefur háð hernámsliðinu.
Rússar beittu í upphafi annars
flokks hermönnum frá Asíu, sem
voru illa í stakk búnir til að dvelj-
ast til langframa í landinu og taka
þátt í langvinnum bardögum. Síð-
an hafa þeir verið sendir heim og
við af þeim hafa tekið sérþjálfaðir
hermenn, sem. þekkja landslagið
betur og eru búnir stríðstólum,
sem eru ætluð til baráttu gegn
uppreisnarmönnum í hrjóstrugu
landsvæði.
Aðgerðir Rússa hafa takmark-
azt við svæði í grennd við borgir.
Margar „hreinsunaraðgerðir"
hafa farið fram á tveimur svæðum
skammt frá Kabul, í Panshir-dal
og umhverfis Pagman.
Hins vegar hafa skæruliðar haft
afskekktari svæði algerlega á sínu
valdi, einkum héruðin Bamiyan og
Ghor. Rússar og leifar afghanska
hersins hafa örugg yfirráð yfir
vegakerfinu, en erfitt er að flytja
birgðir út fyrir það.
Flóttamenn hafa streymt yfir
landamærin: um ein milljón fór
inn í Pakistan 1980 og settist að
umhverfis Peshawar. Önnur hálf
milljón fór til írans. Ári síðar
hafði sjöundi hver Afghani flúið
land. Auk þess hafa hundruð þús-
unda manna flúið frá landsbyggð-
inni til Kabul.
Panjshir-dalur
ÞRÁTEFLI
Síðan hefur ríkt þrátefli í stríð-
inu. Sovézku hermennirnir hafa
gert borgirnar óhultar fyrir
stjórnina, en ástandið er ótryggt
eftir að dimma tekur. Staða Rússa
hefur lítið batnað á landsbyggð-
inni. í þessu fjandsamlega and-
rúmslofti hefur Karmal-stjórnin
reynt að koma á þjóðfélagsbreyt-
ingum á grundvelli marxisnia.
Áhrifa stríðsins gætir á öllum
sviðum þjóðlífsins og mikil aftur-
för hefur átt sér stað. Stjórnleysi
ríkir á landsbyggðinni. íbúarnir
ráða málum sínum sjálfir og ef
þeir greiða skatta renna þeir
fremur til skæruliða en stjórnar-
innar í Kabul. Kennslu og heil-
brigðisþjónustu hefur hnignað og
bændur eiga erfitt með að útvega
sér áburð.
Kennsla í afghönskum skólum
er hápólitísk. Samtök „ungherja"
hafa verið skipulögð að sovézkri
fyrirmynd. Sérfræðingar frá Sov-
étríkjunum, Tékkóslóvakiu og
Austur-Þýzkalandi aðstoða við
námskeið, sem tengjast pólitískri
hugmyndafræði.
Hundruð sovézkra kennara hafa
tekið við störfum afghanskra og
vestrænna kennara í háskólanum
í Kabul. A.m.k. 10.000 Afghanir
stunda nám í Sovétríkjunum og
Austur-Evrópu.
Fátt veldur Kabulstjórninni
meiri áhyggjum en afghanski her-
inn. Baráttuhugur stjórnarher-
manna hefur aldrei verið eins
deigur og nú. Hermenn svíkjast
stöðugt undan merkjum og stöð-
ugur straumur liðhlaupa er til
stöðva skæruliða í Panjshirdal.
Flestir þeirra hafa verið í hernum
í innan við sex mánuði.
Um leið er ekkert lát á illdeilum
liðsforingja úr Khalq- og Parch-
am-örmum stjórnarflokksins.
Pólitísk sundrung ríkir einnig í
röðum skæruliða, þótt það sé sam-
eiginlegt markmið þeirra allra að
reka Rússa úr landi. Flokkar hóf-
samra stjórnarandstæðinga í Pak-
istan mynduðu bandalag í des-
ember 1981 og flokkar strangtrú-
armanna í maí 1982. Meirihluti
skæruliða virðist styðja þessa
Karmal
flokka, sem eru sjö talsins og taka
við allri hernaðarlegri og efna-
hagslegri aðstoð sem þeir fá og sér
um málefni afghanskra flótta-
manna.
Skæruliðar hafa háð hefðbund-
inn skæruhernað og það hefur
komið sér vel fyrir þá að landa-
mæri Afghanistans og Pakistans
eru löng og að pakistönsk stjórn-
völd hafa sýnt þeim umburðar-
lyndi.
VOPNASMYGL
Hergögnum og útbúnaði er
smyglað frá bækistöðvum skæru-
liða í Pakistan og Rússum gengur
illa að stöðva þetta smygl. Vopn
sín fá skæruliðar frá Bandaríkj-
unum, Kína, löndunum við Persa-
flóa, íran og liklega Bretlandi og
Vestur-Þýzkalandi.
' Skæruliðar hafa einnig náð
miklu magni vopna og útbúnaðar
af rússneskum og afghönskum
hermönnum. Algengt er að skæru-
liðar fái hergögn frá liðsforingjum
í stjórnarhernum, sem hafa sam-
starf við þá. Þetta er talin ein
helzta ástæða þess að Rússar neiti
að útvega hernum beztu fáanleg
vopn.
Aðalskotmark skæruliða hefur
verið aðalþjóðvegurinn, lífæð
samgangna Rússa, sem auðvelt er
að rjúfa. Skæruliðar geta ekki
valdið Rússum stórfelldum áföll-
um, en manntjón Rússa á fyrstu
þremur árum stríðs þeirra í Af-
ghanistan er talsvert og var álíka
mikið og í herliði Bandaríkja-
manna í Víetnam á sex árum.
Baráttuaðferðum skæruliða
hefur verið áfátt. Reyndur sér-
fræðingur hefur sagt að ekkert
land sé eins kjörið til skæruhern-
aðar og Afghanistan, en af-
ghönsku skæruliðarnir kunni ekki
að færa sér það í nyt.
Yfirleitt hafa skæruliðar fengið
litla þjálfun, en nokkrar góðar æf-
ingastöðvar eru starfræktar í Af-
ghanistan, einkum tvær í Panjsh-
irdal. Nokkrar æfingabúðir eru í
Pakistan.
Leiðtogar stjórnarandstæðinga
hafa stöðugt beðið vestræn ríki
um vopn og aðstoð við að þjálfa
skæruliða. Yfirmenn skæruliða
segja að þeir verði að fá loftvarna-
flaugar af gerðinni SAM 7 til að
geta varizt flugvélum Rússa, en
þrátt fyrir skort á þeim hafa
skæruliðar fundið upp góðar að-
ferðir til að forðast sovézku flug-
vélarnar og verjast þeim.
Mikil beiskja ríkir í garð Banda-
ríkjamanna, sem hafa ekki viljað
senda fullkomin vopn til svæðis
svo nærri Sovétríkjunum. Banda-
ríkjamenn telja að ef þeir gerðu
það mundu Rússar taka upp her-
skárri stefnu í Mið-Ameríku.
Auk þess munu Pakistanar hafa
tekið nákvæmlega fram hvers
konar aðstoð þeir heimili að Af-
ghanir fái og útilokað SAM
7-flaugar. Þeir óttast afleið-
ingarnar, sem slík stigmögnun
stríðsins mundi hafa á landamær-
um þeirra.
Blað eins og „The Times" hefur
SJÁ NÆSTU SÍÐU