Morgunblaðið - 05.01.1985, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5. JANÚAR 1985
25
Ameríkuflutningar SH:
Útboð ákveðið
SÖLUMIÐSTÖÐ hradfrystihúsanna áformar nú í byrjun árs að bjóóa út
flutninga á frystum fiski til Bandaríkjanna, að því er Ólafur Gunnars-
son, framkvæmdastjóri, sagði í samtali við Mbl.
Áður var ætlunin að útboðið
færi fram fyrir áramótin en tími
til nauðsynlegrar undirbúnings-
vinnu hefur ekki gefist að und-
anförnu. Útboð hafa lækkað
flutningskostnað SH verulega á
leiðinni milli íslands og Evrópu
og fslands og Sovétríkjanna, eins
og fram hefur komið í Mbl. Um
er að ræða flutning á 18—20 þús-
und lestum árlega.
Er gert ráð fyrir að tilboð ber-
ist bæði frá innlendum skipafé-
lögum og jafnvel erlendum fé-
lögum, sem hafa umboðsmenn
hérlendis. Að auki flytur SH ár-
lega 23—24 þúsund. lestir af
frystum fiski til Everett í
Bandaríkjunum með Hofsjökli,
sem er eign skipafélagsins Jökla
hf., en Sölumiðstöðin á rúmlega
90% hlutafjár í Jöklum. Spurður
um farmgjöld Hofsjökuls á
þeirri leið sagði ólafur Gunn-
arsson, að gera yrði ráð fyrir að
farmgjöldin yrðu færð til sam-
ræmis við þann taxta, er kæmi
út úr tilboðum skipafélaganna.
Kennarar fengu
hækkun um tvo
launaflokka
ristjánssonar
huga eru skrif séra Gunnars sjálfs
einmitt ágæt staðfesting þessarar
dapurlegu staðreyndar. Það er
ljóst af greinum séra Gunnars í
Tímanum, sem vikið var að hér að
ofan, að hann er ágætlega að sér
um ýmsa tæknilega þætti vopna-
búra risaveldanna. Það sem van-
tar í skrif séra Gunnars er ekki
þekking, heldur innsæi. Séra
Gunnar virðist vera bergnuminn
af yfirborðinu einu og ekkert skil-
ja af þeim orsakavenzlum, sem
fólgin eru í reynslu annarra landa
og þjóða á liðnum öldum og varð-
veitt eru á spjöldum sögunnar.
Fyrir mér er það hápunktur yfir-
borðsmennsku og grunnfærni að
ímynda sér eins og séra Gunnar
virðist gera, að það sé nóg, að á
kröfuspjöldum „friðargöngum-
anna“ á Vesturlöndum er mót-
mælt bæði fyrirhuguðum eld-
flaugum Vesturveldanna (á þeim
tíma var uppsetning enn ekki haf-
in) og SS-20-eldflaugum Sovét-
ríkjanna, sem þegar höfðu verið
settar upp. Séra Gunnar virðist
halda, að þessi staðreynd, að
hvoru tveggja var mótmælt, hafi
nægt til þess að tryggja bæði
hlutlægni og réttsýni aðgerðanna
og að þær miðuðu raunverulea að
„friði og afvopnun". (Sjá grein
séra Gunnars í Vísi 11.11. '81.) Slík
irding
afstaða lýsir í mínum huga þvíl-
íkri einfeldni, að ég hlýt að ör-
vænta um batahorfur höfundar.
Grýlumyndir
Hugtakið grýlumynd virðist
vera séra Gunnari mjög ofarlega í
huga. Spurningin er; hversu snjöll
er þessi samlíking? Er það alls-
endis raunsætt að líkja áhyggjum
manna af hernaðarumsvifum So-
vétríkjanna við ótta barna við
þjóðsagnaforynju? Mig langar til
að benda á sögulegt dæmi. I apríl
1939 beindi þýzka utanríkisþjón-
ustan þeirri spurningu til margra
Evrópuríkja, hvort þeim fyndist
sér standa á einhvern hátt ógn af
Þýzkalandi. Tilefni þessara spurn-
inga voru nokkrar óþægilegar at-
hugasemdir, sem Roosevelt
Bandaríkjaforseti hafði beint til
Adolfs Hitler ríkiskanzlara. Lang-
flest þeirra 27 landa, sem spurð
voru svöruðu neitandi, og þeirra á
meðal voru Júgóslavía, Belgía,
Danmörk, Noregur, Holland og
Lúxemborg. Mér sýnist það ekki
fjarstætt að ætla, að leiðtogar
þessara landa mundu hafa getaö
notað hugtök áþekk „grýlumynd"
séra Gunnars í viðleitni sinni að
kveða niður þá menn innlenda,
sem haldnir voru þeirri „bölsýnu
nauðhyggju", að til átaka kynni að
draga. Slík hugtök mundu bó lítið
hafa stoðað þá hina sömu leiðtoga
á næsta ári og því þarnæsta (fyrir
Júgóslava) þegar þýzkir bryndrek-
ar hernámu lönd þeirra. Það er
þrátt fyrir allt mikilvægt að
skilja, að „bölsýn nauðhyggja" og
raunsæi eru sitt hvað. Það er eins
og skáldið sagði: Sakleysið/ sízt
má án þess vera/ en of mikið/ af
öllu má nú gera/ já, of mikið.
Ómálefnalegar árásir
Víða í grein sinni beitir séra
Gunnar harla óskemmtilegum
málflutningi. Hann skrifar t.d.:
„Hér er á ferð fasistaofstæki af
verstu gerð“ (um „fjarstýringu”
„Lútherska heimssambandsins"
„af kommúnistum"). Ég get ekki
verið að lengja þessa grein með
því að fara nákvæmlega í saum-
ana á þessari nöturlegu hlið skrifa
séra Gunnars. Þeir sem vilja geta
flett upp grein hans í Morgunblað-
inu og lesið með eigin augum. Um
„fasistaofstækið" læt ég mér
nægja þá athugasemd, að ef sá
málflutningur, sem séra Gunnar
beitir fyrir sig, teldist boðlegur,
mundi engum vandkvæðum bund-
ið að komast að nákvæmlega
hvaða niðurstöðu, sem verkast
vildi. Slíkur málflutningur lýsir
höfundi sínum. Hið makalausa er,
að sami kennimaður heldur því
fram berum orðum, að hann hafi
gert sér far um að iðka málefna-
lega umræðu! í grein séra Gunn-
ars er langur listi af miður
smekklegum glósum, sem ég mun
ekki hafa upp eftir honum. I mín-
um huga lýsa slík skrif innræti
höfundar síns, og séra Gunnari er
fullkomlega frjálst að velta sér
upp úr slíku óáreittur af mér.
grein sinni segir Arnór .Ekki orð
um SS-20,“ rétt eins og hann viti
ekki, aö friðarhreyfingin hefur
ekki siður mótmælt uppsetningu
Varsjárbandalagsins á SS-20-eld-
flaugum en Evrópuflaugum Atl-
antshafsbandalagsins. Vilji hann
halda sér við greinar undirritaðs
ætti hann að lesa betur greinar,
sem birtust í Vísi 11.11 ’81 ogTím-
anum 15. og 16. júlí ’82.
Málflutningur svipaðs eðlis
kemur fram er hann vitnar til
bókarinnar .Kirkja og kjarnorku-
vigbúnaður“, sem er eitt grund-
vallarrit friöarhreyfingarinnar og
er fáanlegt á íslenzku i flestum
bókabúðum, þá segir dósentinn:
„ekki orð um Gúlagið“. Slikur
málflutningur er ekki svara verð-
ur. Útúrsnúningar og frjáls með-
ferð á staðreyndum er málstað
hans ekki til framdráttar.
Ekki neitar Arnór sér um þenn-
an munað ofstækismanna að snúa
út úr málflutningi manna öðru
sinni er hann gerir ummæli mín
um hlut hugsjónaágreinings risa-
veldanna i vigbúnaðarkapphlaup-
inu aö umfjöllun. Þar hélt ég fram
þvi sjónarmiði, að drifkrafturinn
að vigbúnaðarkapphlaupi risa-
Um spennu í alþjóðleg-
um stjórnmálum
Spumingu dr. Arnórs til séra
Gunnars og skoðanabræðra hans,
hvort þeir geti samþykkt það, að
hernaðarumsvif Sovétríkjanna
séu höfuðuppspretta þenslu í al-
þjóðastjórnmálum í dag, svarar
séra Gunnar á eftirfarandi hátt:
„Ætli spenna í alþjóðlegum
stjórnmálum eigi sér ekki margar
orsakir. Hvað um hungur, mis-
rétti, styrjaldir víða um heim? En
meginorsökin er vafalaust sú, að
risaveldin hafa skipt þessum
heimi í tvö áhrifasvæði, sem þau
viðhalda og eru áreiðanlega ekkert
á móti því að stækka; og hvað að-
ferðir snertir, virðist þeim þar
flest í léttu rúmi liggja og líkjast
ótrúlega náið hvort öðru.“ Þetta
þykja mér í meira lagi lumpin
svör. Séra Gunnari Kristjánssyni
dettur kannski i hug, að slik skrif
séu vitnisburður um „víðsýni",
þann margrómaða eiginleika?
Fyrir mér eru slík skrif flatneskj-
an einber. Ef séra Gunnar Krist-
jánsson er með þessum orðum að
tjá okkur, að Paradís á jörð sé
hvorki að finna i Bandaríkjunum
né Sovétríkjunum, þá munum við
að vísu öll vera honum sammála,
en við þörfnumst ekki spámanns
frá Reynivöllum til að upplýsa
okkur um staðreyndir þeirrar teg-
undar.
Ég geri ráð fyrir, að allir sæmi-
lega vel upplýstir og skynsamir
menn viti, að hitt mun nær sanni,
að fá dæmi munu vera um tvö ríki,
sem eru jafnalgerar andstæður í
flestum greinum og þessi tvö eru.
Annars vegar er lýðræðisríki með
fullt funda- og félagafrelsi, þar
sem ekki aðeins forsetinn, heldur
fjöldi annarra embættismanna
einnig er kosinn í leynilegri at-
kvæðagreiðslu á fjögurra ára
fresti. Dómstólar eru sjálfstæðir
og fjölmiðlun er frjáls. Hagkerfið
byggir á markaðsaðferðum og
einkaframtaki, en því fylgir að
sjálfsögðu valddreifing. Hins veg-
ar er alræðisríki, þar sem aðeins
eitt stjórnmálaafl er leyfilegt —
Flokkurinn. Öll önnur viðhorf
flokkast undir andsovézkan áróð-
ur eða undirróðurstarfsemi og
varða geðveikrahæla- eða fanga-
búðavist. Réttarfar er fellt að
hagsmunum Flokksins, sem að
sögn falla samkvæmt eðlisnauð-
syn nákvæmlega að hagsmunum
alþýðunnar, og er þess vegna
æðsta tegund réttlætis, sem dauð-
legum mönnum hefur nokkru
sinni hlotnazt. Miðstýring Flokks-
ins á hagkerfinu öllu ofurselur
hvern einasta þegn ægivaldi þessa
sama Flokks. Fyrir þá, sem villast
út af línunni bíður KGB og
GULAG-ið. „Kosningar" innan
þessa kerfis sýna venjulega, að
rúm 99% kjósa Flokkinn sinn í
fölskvalausum fögnuði.
Fyrr í grein sinni hafði séra
Gunnar skrifað: „Það þarf engan
sérfræðing í málefnum austan-
tjaldslandanna á borð við Arnór
Hannibalsson til þess að segja
fólki, að Sovétríkin séu einræðis-
ríki. Hvaða ný sannindi eru það,
að mannréttindi séu þar fótum
troðin? Heldur hann, að íslenzk-
um prestum sé það ekki fullljóst,
að kirkjan í austurblokkinni býr
við frelsisskerðingu?" Afbragð!
Séra Gunnari er þetta ljóst, en
hann dregur engar ályktanir af
þessari vitneskju sinni. Hvort
þessara tveggja stórvelda ætli sé
líklegra til að reynast öðrum lönd-
um og þjóðum þungt i skauti? Það
þjóðfélag, sem býr við lýðræðis-
lega stjórnarhætti, þar sem leið-
togarnir eru alltaf undir aga
hinna frjálsu fjölmiðla opins þjóð-
félags og verða auk þess reglulega
að lúta þeim viðbótaraga, sem
felst í almennum kosningum, eða
það samfélag, sem beitir sína eigin
þegna grímulausri kúgun og þar
sem réttmæti fjölmiðla helgast af
nytsemi þeirra sem tækis í þágu
stjórnvalda og Flokksins? Ég vil
sizt af öllu hafa á móti því að víð-
sýni í þeirri merkingu að reyna að
skoða málin frá sem flestum sjón-
arhornum áður en afstaða er tekin
sé meðal hinna ágætustu dyggða.
Það er mjög lofsvert að neita að
taka afstöðu til flókinna málefna,
sem fólk e.t.v. hefur takmarkaðar
upplýsingar um. Það er hins vegar
mín skoðun, að fyrri helmingurinn
einn og sér, eilíf hlaup eftir fleiri
og fleiri sjónarhornum án þess að
nokkur afstaða sé nokkru sinni
tekin, geti ekki fallið undir hug-
takið víðsýni. í þeim tilvikum, þar
sem gildar ástæður liggja þegar
fyrir og eru öllum tiltækar, get ég
ekki séð að unnt sé að gera mark-
tækan mun á þessari síðari tegund
„víðsýnis" og siðferðilegu hug-
leysi.
Það reynist þá vera skoðun séra
Gunnars, að meginorsök spennu í
alþjóðlegum stjórnmálum sé
skipting heimsins i áhrifasvæði,
sem risaveldin vilji stækka og
hvað aðferðir snertir líkist þau
„ótrúlega náið hvort öðru“. í mín-
um huga er það dómur reynslunn-
ar, að þetta sé beinlínis rangt. Sú
niðurstaða verður rædd frekar í
annarri grein hér í blaðinu.
Dr. Sigurdur H. Fridjónsson er
lektor í lífeðlisfrKdi við læknadeild
Hískóla íslands.
Sérkjarasamningur milli Kennara-
sambands Islands og fjármilariðu-
neytisins var undirritaður síðastliðinn
fimmtudag og eru helstu ikvæði hans
þau, að laun hækka sem nemur tveim-
ur launaflokkum og hskkun verður i
greiðslum fyrir leiðréttingu verkefna
og undirbúning kennslu. Talsmenn
kcnnara, sem Morgunblaðið ræddi
við eftir að samningarnir höfðu verið
undirritaðir, lögðu i það iherslu, að
hér værí um að ræða ifangasamninga,
enda fælu þeir í sér sérikvæði um
viðræður um breytingar þegar nefnd,
sem vinnur að endurmati i störfum
kennara, hefur lokið störfum.
Hinir nýgerðu sérkjarasamn-
ingar taka til kennara og skóla-
stjórnenda á grunnskólastigi og
fela þeir í sér eins og áður segir
hækkun um tvo launaflokka að
meðaltali, með þeirri launaflokks-
hækkun sem tryggð var í aðalkjara-
samningi. Þá felur samningurinn í
sér ákvæði um greiðslur fyrir leið-
réttingu skriflegra verkefna og ým-
is störf tengd kennslu, umfram
vinnuskyldu kennara. Nær greiðsla
þessi nú til allra kennara, en áður
fór það eftir námsgreinum hverjir
fengu greidda þessa „stílapeninga“
svokölluðu. Fyrir þá sem ekki fengu
þessa greiðslu áður nemur greiðsl-
an sem svarar einni yfirvinnustund
á viku sem lágmark og samsvarandi
hækkun hjá öðrum. Þá eru einnig í
samningunum sérákvæði um að að-
ilar samningsins taki upp viðræður
sín á milli um hvort breyta eigi
ákvæðum hans um röðun í launa-
flokka, þegar nefnd sú, sem nú
vinnur að endurmati á störfum
kennara, hefur skilað álit^i, sem
stefnt er að fyrir 1. mars 1985.
Grunnurinn að launaflokka-
hækkuninni samkvæmt hinum
nýgerða sérkjarasamningi er að
byrjunarlaun kennara með
kennarapróf hækka úr 15. í 17.
launaflokk og gengur samsvarandi
hækkun upp i gegnum efri flokk-
ana. Þeir sem kenna án kennslu-
réttinda hækka um einn til tvo
flokka, eftir því hvaða menntun
þeir hafa. Samningurinn gildir að-
eins fyrir grunnskólakennara, en
enn standa yfir samningaviðræður
milli framhaldsskólakennara í
Kennarasambandi fslands og fjár-
málaráðuneytisins.
Áfangasamning-
ur sem leysir ekki
launamál kennara
- segja forystumenn Kennarasambandsins
um sérkjarasamninginn
„ÞESSI samningur leysir engan veg-
inn launamil kennarastéttarinnar,
fjarri því,“ sagði Valgeir Gestsson,
formaður Kennarasambands íslands f
samtali við Morgunblaðið eltir að
sérkjarasamningar kennara og fjir-
milariðuneytisins höfðu verið undir-
ritaðir. „Þetta er ifangasamningur og
það verður bara að koma í Ijós hvað
kemur út úr viðræðunum í mars,“
sagði Valgeir og vitnaði þar í ikvæði
samningsins um viðræður um breyt-
ingar i launastiganum eftir að nefnd,
sem vinnur að endurmati i störfum
kennara, hefur skilað iliti.
Valgeir Gestsson sagði að sjálf-
sagt hefði verið að gera þennan
áfangasamning frekar en að leggja
málið í úrskurð Kjaranefndar.
„Eins og oft áður er þetta mat á því,
hvort eigi að semja eða láta sér-
samninga í úrskurð Kjaranefndar,
sem hefur endanlegan úrskurðar-
rétt. Og með því að ná fram þessu
ákvæði um endurskoðunarréttinn
töldum við þetta skárri kost,“ sagði
Valgeir.
„Ég er alls ekki ánægður með
þennan samning, en ég er kannski
ekki rétti maðurinn til að tjá mig
um þetta þar sem ég á aðeins eftir
mánuð i starfi,“ sagði Gisli Bald-
vinsson, formaður Kennarafélags
Reykjavíkur, er hann var inntur
álits á sérkjarasamningi kennara.
Eins og greint hefur verið frá í
Morgunblaðinu hefur Gísli sagt
starfi sinu lausu og mun hætta
storfum í næsta mánuði eftir 13 ára
starf við kennslu. Ástæðuna sagði
Gísli vera eingöngu vegna laun-
anna. „En ég held að óhætt sé að
fullyrða, að það er enginn kennari
ánægður með þetta, og þvi síður
forystumenn Kennarasambandsins.
Meginröksemdin fyrir því að skrifa
undir þetta var sú, að þetta er
skárri kostur en að leggja málið
undir Kjaranefnd. Með þessu var þó
hægt að opna fyrir sérkjaraviðræð-
ur í mars. En þetta er engin 10
flokka hækkun eins og meirihluti
samninganefndarinnar vildi ná á
sinum tíma,“ sagði Gísli Baldvins-
son og bætti því við að þessi lausn
myndi tæpast koma í veg fyrir
fyrirsjáanlegan flótta úr kennara-
stétt í næstu framtíð.
irlíkun
isetnin^in ætti því aft-
a sér ataö, skv. ákvörd-
’ afvopnunarvidræður,
& eiga áér stad á undan,
urslausar. Hann, ásamt
m öðrum, vill meina, aö
aeður hafi í raun aldrei
öru. Og því fór sem fór,
eru nú sem óöast aö fá
nlegu staósetningu og
idalagið sem óðast að
ýrri kynslóð eldflauga í
> sinum
þvi ekki að koma Arn-
rt, að þessi ákvörðun
i sætt mikilli gagnrýni I
indalagsins og þá ekki
m, sem voru víðsfjarri
andstæðingar Atlants-
„í öllum sínum hams-
íausa ofstækisvaðli
leynir dósentinn ekki
fyrirlitningu sinni á
kristinni kirkju og
boðskap hennar. En for-
dómar hans á kirkjunni
reynast honum slíkur
fjötur um fót, að honum
er með öllu fyrirmunað
að ræða málstað hennar
á málefnalegum
grundvelli."