Morgunblaðið - 15.02.1985, Síða 17

MORGUNBLADIÐ, FÖSTUDAGUR 15. FEBRÚAR 1985
Leið til að draga úr
greiðslubyrði lána
— eftir Jóhönnu
Sigurðardóttur
Á Alþingi 1982 fluttu þingmenn
Alþýðuflokksins frumvarp til laga
um breytingu á lögum um stjórn
efnahagsmála, sem fól i sér frest-
un á greiðslu á þeim hluta verð-
tryggingarþátta og vaxta, sem er
umfram almennar launahækkanir
í landinu.
Sá hluti greiðslunnar sem yrði
umfram almennar launahækkanir
í landinu yrði greiddur á fram-
lengdum lánstíma, sem fyrst byrj-
ar að gjaldfalla er upphaflegum
lánstíma lýkur. Þannig yrði tryggt
að hækkun árlegrar greiðslubyrði
yrði ekki meiri en nemur hækkun
almennra launa á sama tímabili.
Þegar mælt var fyrir frumvarp-
inu á Alþingi 1982 urðu engar um-
ræður um málið og það hlaut ekki
afgreiðslu Alþingis.
Sem betur fer er að vakna mikill
skilningur á þessu máli, vegna
þess að nú þegar frumvarpið var
lagt fram í annað sinn á yfir-
standandi Alþingi urðu mjög
miklar umræður um málið og fékk
það undirtektir þingmanna úr öll-
um flokkum.
Lánskjörin og launin
Það hefur orðið (búðakaupend-
um og húsbyggjendum dýrkeypt
að Alþingi bar ekki gæfu til að
taka á þessu máli og samþykkja
þetta frumvarp, þegar það var til
umfjöllunar á Alþingi 1982.
Skulu nú færð fyrir því nokkur
rök.
Frá því að verðtryggingar-
ákvæði voru tekin upp 1979 hefur
þróun lánskjaravísitölu, bygg-
ingarvísitölu og meðalvísitölu
launa orðið með eftirfarandi hætti
frá 1. júní 1979 til 1. janúar 1985:
Byggingarvísitala .......... 820%
Lánskjaravísitala .......... 906%
Meðalvísitala launa ........ 606%
Greiðslubyrði tengd lánskjara-
vísitölu hefur því aukist um 42,5%
miðað við meðallaun frá útreikn-
ingi lánskjaravísitölu frá 1. júní
1979 til 1. janúar 1985. Miðað við
byggingarvísitölu hefur greiðslu-
byrðin aukist um 30,3%.
Hver hafa áhrifin af þessari
þróun orðið fyrir þá sem ráðast í
að koma sér þaki yfir höfuðið?
Dæmi skal hér tekið úr greinar-
gerð með því frumvarpi sem þing-
menn Alþýðuflokksins hafa lagt
fram um þetta mál.
Greiðslubyrðin
8,6 mánaðarlaun
Ung hjón kaupa sér íbúð 1. júní
1979. íbúðarverð var 180 þús. kr.
og sjálf áttu þau þriðjung kaup-
verðs, þ.e. 60 þús. kr., sem jafn-
giltu þá rúmlega 2,5 árslaunum
skv. 8. flokki Verkamannasam-
bands íslands, en mánaðarlaun
voru þá 1.955 kr. samkvæmt þess-
um launaflokki. Afganginn, 120
þús. kr., urðu þau að taka að láni.
Gert er ráð fyrir að þessi lán séu
verðtryggð með lánskjaravísitölu
til 20 ára og beri breyítilega vexti
samkvæmt ákvörðun Seðlabank-
ans.
Niðurstaðan í þessu dæmi er
eftirfarandi:
1. júní 1979 er 120 þús. kr. lán
jafngilt 61,38 mánaðarlaunum sam-
kvæmt 8. launaflokki Verkamann-
asambands íslands eða 3,06 mán-
aðarlaun á ári. Með vöxtum er
þetta 4,3 mánaðarlaun fyrsta árið.
Á gjalddaga 1984 skulda þau
ennþá 796,500 kr. eftir að hafa
greitt fimm sinnum af láninu en
sú upphæð er uppfærðar
eftirstöðvar lánsins með
lánskjaravísitölu og er það ígildi
63,6 mánaðarlauna.
Á þessu má sjá að ungu hjónin
skulda á 5. gjalddaga eða 5 árum
eftir töku lánsins meira að raun-
gildi en þegar lánið er tekið.
Greiðslubyrðin sem nam árið 1979
4,3 mánaðarlaunum nam 6,6 mánað-
arlaunum 1984 og ef gert er ráð fyrir
að þessi þróun haldi áfram á þessu
ári mun greiðslubyrði þeirra á árinu
1985 samsvara 8,6 mánaðarlaunum.
Áhrif frumvarpsins
Ef gert er ráð fyrir því að
ákvæði frumvarpsins sem Álþýðu-
flokkurinn leggur til hefði gilt frá
töku lánsins árið 1979 kemur eftir-
farandi í ljós.
Frumvarpið gerir ráð fyrir að
sú upphæð sem samsvarar mis-
mun lánskjaravísitölu og meðal-
launa myndi sérstakan viðauka-
höfuðstól sem byrji fyrst að gjald-
falla er upphaflegum lánstima
lýkur eða lengingu lánstímans
sem því nemur.
Uppsafnað og uppfært viðauka-
lán hjá þessum ungu hjónum hefði
á gjalddaga 1984 verið komið í
71.832 kr. og verður í 156.738 kr.
eftir greiðslu 1985, ef að likum
lætur. Hér er um talsverða fjár-
hæð að ræða. Hún jafngildir 5,7
mánaðarlaunum árið 1984 og eftir
gjalddaga 1985 jafngildir viðauka-
lánið 10,5 mánaðarlaunum sem
ungu hjónin hefðu fengið frestun á
og ekki þurft að byrja að greiða af
fyrr en upphaflegum lánstíma lýkur,
og þá á fraralengdum lánstíma.
Af ofangreindu má glöggt sjá að
það ákvæði sem þingmenn Alþýðu-
flokksins hafa barist fyrir að ná
fram á undanförnum árum hefði
haft mikla þýðingu til þess að létta
greiðslubyrði íbúðakaupenda og hús-
byggjenda.
„Það mikilvægasta við
ákvæöi þessa frumvarps
er aÖ þeir sem tekiö
hafa á sig fjárhagslegar
skuldbindingar geta
treyst því að hækkun
árlegrar greiðslubyröi
lána á hverjum tíma
veröi ekki meiri en sem
nemur hækkun al-
mennra launa.“
Hvert stefnir
Það mikilvægasta við ákvæði
þessa frumvarps er að þeir sem
tekið hafa á sig fjárhagslegar
skuldbindingar geta treyst þvi að
hækkun árlegrar greiðslubyrði
lána á hverjum tíma verði ekki
meiri en sem nemur hækkun al-
mennra launa.'Það veitir lántak-
endum það öryggi að geta gert
fjárhagsáætlanir um skuldbind-
ingar sínar fram i tímann, sem
hægt er að byggja á.
Sú breyting, sem frumvarpið
gerir ráð fyrir, er því mjög mikil-
væg fyrir lántakendur, ekki síst
þegar launin halda engan veginn i
við lánskjaraviðmiðun eins og
gerst hefur á undanförnum árum.
iL
Sú þróun sem varð eftir að verð-
bætur á laun voru afnumdar í maí
1983 er þar órækast vitni, eins og
sjá má á eftirfarandi dæmi:
Á tímabilinu frá 1. maí 1983, en
það er síðasti útreikningur verðbóta
á laun, fram til janúar 1985 hefur
greiðslubyrði vegna afborgana lána
þyngst um 28% á þessu tímabili um-
fram almennar launahækkanir. Að
auki hafa vextir hækkað verulega,
sem enn hefur aukið á þessa
óhagstæðu þróun.
Ef reynt er að gera sér grein
fyrir þróuninni frá upphafi til
loka árs 1985 miðað við þá spá um
þróun lánskjaravísitölu og kaup-
taxta sem fyrir liggur kemur eft-
irfarandi í ljós:
Lánskjaravisitala hækkar frá
upphafi til loka árs um 25%.
Kauptaxtar hækka á sama
tímabili um 7,4%.
Þetta þýðir að greiðslubyrði m.v.
laun mun þyngjast um 17% á yfir-
standandi ári.
Þegar litið er á spá um þessa
þróun og þá þróun sem orðið hefur
undanfarin ár segir það sig sjálft
hvaða þýðingu frumvarp Aiþýðu-
flokksins mun hafa fyrir hag íbúð-
arkaupenda og húsbyggjenda, en
þar er gengið útfrá þeirri grund-
vallarforsendu að greiðslubyrði
lána hverju sinni hækki ekki
meira en nemur hækkun launa
hverju sinni.
Afleiðingin blasir viö
Það sem hér hefur verið lýst er
einn þáttur af mörgum, sem þegar
þarf að taka á til að létta á þeim
drápsklyfjum sem eru að sliga
fjölda heimila í landinu. —
Ábyrgð stjórnvalda er mikil ef
ekkert verður að gert. — Afleið-
ingin blasir við, fjárhagslegt hrun
fjölda heimila í landinu — upp-
lausn fjölskyldna og stóraukin fé-
lagsleg vandamál.
Þarf frekar vitnanna við um hve
málið er brýnt, þegar upplýst var
nýlega að á árinu 1983 sendi veðd-
eild Landsbanka fslands frá sér
yfir 20 þúsund beiðnir um nauð-
ungaruppboð vegna vangoldinna
húsnæðislána.
Jóhanna Sigurðardóttir er rarafor-
maður Alþýðuflokks.
hefur orðið, að notkunaraukningin
væri hætt að vaxa, í Gwh talin. Ég
get því ekki betur séð en strax í
árslok 1979, ef ekki fyrr, hefði átt
að breyta grundvallarforsendum
orkuspárinnar og reikna með um
það bil 75 Gwh aukningu hvert ár
framundan, eins og meðaltalið
hafði þá bent til í mörg ár. Það
þýddi að spáð hefði verið um 1740
Gwh fyrir árið 1984, sem var mjög
nærri lagi, en rúmlega 2900 Gwh
árið 2000. Með punktalínu hef ég
bætt þessari spá inn á línuritið
sem nefndin sendi frá sér, 2.
mynd. Spá um nærri 4000 Gwh um
aldamót, eins og sú sem enn er við
lýði, er augljóslega löngu úrelt
samkvæmt þeim gögnum, sem
nefndin hefur sjálf notað. Enn
meiri ástæða hefði verið að gera
þessa leiðréttingu á orkuspánni
fyrir mörgum árum vegna þeirrar
þróunar í orkunotkun, sem var þá
orðin augljós i nágrannalöndum
okkar.
Sumir kasta allri sök af mistök-
um í orkumálum á stjórnmála-
menn. Þetta dæmi sýnir að það er
varla réttmætt. (Innan sviga má
nefna, að Landsvirkjun sjálf hefur
átt fulltrúa í orkuspárnefnd og er
því samábyrg um þær niðurstöður
sem hún hefur hagað framkvæmd-
um sínum eftir og bætt þar ríflega
við.
Pill Bergþórsson er veðurfræðing-
ur.
Inn á þetta línurit frá orkuspár
nefnd hefur verið bætt (með punkta-
línu) orkuspá, sem er byggð á reynsl-
unni árin 1971—1979, og sýnir al-
'• ménna raforkunotkun.
Notkunaraukning raforku til almennings hvert ár 1971—1984, talin í Gwh á
ári. Slitrótta línan sýnir meðaltalið.
Alþjóðlegu skákdómararnir, frá vinstri: Ólafur H. Ólafsson, Ólafur Ásgríms-
son og Arni Jakobsson.
Þrír nýir alþjóð-
legir skákdómarar
ÞRÍR íslendingar voru útnefndir al-
þjóðlegir skákdómarar á þingi Al-
þjóðaskáksambandins, FIDE, í
Grikklandi í lok síðastliðins árs.
Þeir eru Ólafur H. Ólafsson, Ólafur
Asgrímsson og Árni Jakobsson. Átta
íslcndingar hafa því réttindi sem al-
þjóðlegir dómarar, Guðmundur Arn-
laugsson, Þorsteinn Þorsteinsson,
Jóhann Þórir Jónsson, Gunnar
Gunnarsson og Guðbjartur Guð-
mundsson.
Til að hljóta útnefningu þurfa
menn víðtæka reynslu sem dómar-
ar á skákmótum. og auk þess að
hafa dæmt á að minnsta kosti
tveimur alþjóðlegum mótum.
Skáksámband -íslands fyrfrhugar
•,að. halda ’á næstunnr nímskeið
fyrir skákdómara. Þess má geta að
á FIDE-þinginu í Saloniki í Grikk-
landi voru samþykktar breytingar
á reglum. Skákmönnum ber ekki
skylda að skrá leiki jafnóðum ef
innan við 5 mínútur eru eftir að
umhugsunartíma þeirra og eru
auknar skyldur lagðar á skákdóm-
ara að fylgjast með leikjum. Þá
voru samþykktar nýjar reglur
varðandi hrókun. Ef menn snerta
hrók fyrst þegar þeir hyggjast
hrókera getur andstæðingur kraf-
ist þess að aðeins hrókur verði
færður, en skákmanni ber að
snerta kóng fyrst þegar hann
hyggst hrókera. Þetta var iausara
í reipunum áður, þannig að dóm-
ari gatánjinnt keppanda ef hrók-
ur var fyrst sner-tur. .