Morgunblaðið - 20.06.1985, Blaðsíða 44

44
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. JÚNÍ1985
Fræðsluþættir frá Geðhjálp:
ATVINNUMÁL
— eftir Sigurrós
Sigurðardóttur
Hvers vegna vinna?
í nútíma þjóðfélagi þar sem
mikil áhersla er lögð á afköst og
efnahagslega afkomu er vinnan
bæði eftirsótt og nauðsyn fyrir
okkur flest. Hún er svo snar þátt-
ur í lífi okkar að við tökum hana
sem gefinn hlut. Vinnan veitir
- okkur einnig ákveðna stöðu í sam-
félaginu. Við könnumst sennilega
öll við spurningar eins og: Hvað
ætlar þú að verða þegar þú ert
orðinn stór? Hvað gerir pabbi
þinn? Hvað gerir þú? Ut frá svar-
inu skiptum við fólki í ákveðna
hópa. Það getur vafist fyrir þeim
sem lengi hefur verið á geðsjúkra-
húsi að svara síðastnefndu spurn-
ingunni. Við það hef ég orðið vör í
starfi mínu. í mörgum tilvikum
vita fáir utan þeirra nánustu um
dvöl þeirra á stofnuninni og þeir
vonast til að „sleppa" án þess að af
því fréttist. Ef viðkomandi kemst
út á almennan vinnumarkað er í
flestum tilfellum þagað yfir dvöl-
•Jiinni en undir blundar kvíðinn um
að upp komist og hvað muni þá
gerast. Þessi kvíði er ekki að öllu
ástæðulaus þó breyting hafi orðið
á viðhorfum til geðsjúkra á síð-
ustu árum.
í könnun sem gerð var á vinnu-
getu og atvinnumöguleikum ör-
yrkja í Reykjavík (1980) kom fram
að mikilvægi vinnunnar fyrir
manninn felst í fleiru en tekjunum
einum. Það kemur til dæmis fram
— eftir Halvard
Iversen
Á vorum dögum er farið með
mannskepnuna eins og einskis-
virðan hlut. Hún hefur verið
brennd í ofnum eins og viðarbútur
(Auschitz), henni hefur verið út-
rýmt eins og skordýraplágu á ökr-
jni (Afganistan), hún hefur verið
neyddur til að fylgja ákveðinn
hugmyndastefnu, eins og hún væri
skynlaus skepna (Soviet). Lífið
hefur verið murkað úr hennni án
réttarhalda (Kambódía). Flugrán,
mannrán og önnur hryðjuverka-
starfsemi er orðin virkur þáttur í
að fá menn til að fylgja ákveðnum
skoðunum. Þess vegna getur þessi
öld okkar kallast öld glæpa. Okkur
berast fréttir af því næstum dag-
lega hversu lítils virði mannlegt
líf er orðið. Maðurinn vill taka sér
í hönd hlutverk almættis um það,
hver skal lifa og hver skal deyja.
Misþyrming barna er orðin næsta
daglegt brauð. Ekkert virðist leng-
_,UT vera heilagt. Maðurinn á að
finna fullnægju í sínum holdlegu
fýsnum, og í þeim efnum hagar
hann sér verr en nokkur skepna.
Tæknilegar framfarir breyta hér
engu um.
Við vitum hvernig unnt er að
koma manni til tunglsins, en við
höfum ekki hugmynd um hvernig
á að gera hann hamingjusaman.
Engin trygging er fyrir því að
hjónabönd séu trygg, og að börnin,
er til verða, verði góðir þegnar.
Þetta ástand er samfara Guðsaf-
neitun nútímans. Þar sem Guði er
„ofneitað, er manninum einnig af-
neitað. Ástandið í dag er þannig
að Guð er að hverfa úr lífi manns-
ins. Þegar Guðsafneitunin er orðin
grundvöllurinn fyrir hugsun
mannsins, þá leiðir það til þess, að
algjört virðingarleysi fyrir mann-
legu lífi verður ráðandi. Maðurinn
ber ekki, að því er virðist, ábyrgð
gagnvart neinu eða neinum. Og
lögmál mannlegs lífs verður þann-
að tilfinningin um að vera til
gagns, samvera við annað fólk og
að vera sjálfstæður og öðrum
óháður er ekki síður þýðingarmik-
ið.
Það má segja að um leið og við
lítum á vinnu sem eðlilegan þátt í
því samfélagi sem við búum í hafi
hún einnig gildi sem meðferð. Hún
eflir vitund einstaklingsins um að
hann sé einhvers virði. Það er því
mikilvægt að vel takist til um
starfsval og starfsþjálfun.
Starfsval/ þjálfun
Starfsval og þjálfun verður æ
erfiðari fyrir hvern þann sem er
að hefja störf í fyrsta sinn eða
hefur verið fjarverandi frá vinnu-
markaði lengi. Örar tæknibreyt-
ingar leiða oft til þess að störf
leggjast niður eða aðstæður á
vinnustað breytast. Það krefst
þjálfunar til nýrra starfa og/eða
aðlögunar að breyttum aðstæðum.
Þetta reynist flestum erfitt en
vandamál og hindranir eru enn
meiri fyrir þá sem átt hafa við
langvarandi geðrænan vanda að
stríða. Ef starfsþjálfun á að bera
árangur fyrir þá einstaklinga sem
hafa búið við slíkar aðstæður,
verður að vanda vel til undirbún-
ings.
Hugmyndafræðin að baki end-
urhæfingu/ hæfingu er að þjálfa á
ný hæfni einstaklingsins og gera
honum kleift að beita henni til
hins ýtrasta. Nákvæm greining á
þeirri hæfni er lykillinn að því
prógrammi sem starfsþjálfun
byggir á. Mikilvægt er að litið sé á
ig, að sá fær að lifa, sem hæfastur
er talinn.
Meðal alvarlegustu vandamála,
sem mannkynið horfist í augu við
á tuttugustu öldinni, er hinn
óbilgjarni kommúnismi. Hann
hefur aðeins verið við lýði í eina
öld, samt hefur hann hneppt í
þrældóm fleira fólk en nú er krist-
ið. Karl Marx og Friedrich Engels
sömdu kommúnistaávarpið árið
1848. Á tímabili þessu, sem er lítið
meira en hálf öld, hafa Marxismi
og Leninismi gleypt í sig meira en
eina og hálfa billjón manns, gleypt
hverja þjóðina á fætur annarri.
Hvar sem kommúnisminn nær
undirtökum, þar eru mannleg
réttindi algerlega fótum troðin.
Það fólk sem áður lifði af hvers-
konar þrengingar og ofsóknir án
þess að yfirgefa ættjörð sína, flýr
nú í dauðans ofboði og leggur
jafnvel líf sitt í hættu til þess að
komast burt úr kommúniskri
ánauð.
Guð eða ekki Guð
Baráttan í dag milli kommún-
ismans og hins frjálsa heims er í
raun og veru barátta um skoðana-
viðhorf. Um er að ræða grundvall-
arspurningu: Guð eða engin Guð.
Ef Guð er ekki til, þá hefur komm-
únisminn hinar heillegustu skýr-
ingar á mannlegu lífi. Ef Guð er
til, þá er kommúnisminn rangur.
(Jr því að tvær andstæðar skoðan-
ir geta ekki báðar verið sannar, þá
hlýtur að koma að lokauppgjöri.
En það verður hvorki kommún-
isminn né hinn frjálsi heimur sem
ber sigur úr býtum. Sannleikurinn
sigrar.
Kommúnisminn er
hugmyndafræði
Hvernig stendur á því að komm-
únisminn virðist vinna á þátt fyrir
öll hans fólskuverk? í hverju er
máttur hans fólginn? Kommún-
isminn er meira en stjórnmála-
starfsþjálfun og aðstoð við
starfsval sem hluta af endurhæf-
ingarkeðjunni.
Sú starfsþjálfun sem fram fer á
geðdeildum Ríkisspítalanna miðar
fyrst og fremst að því að þjálfa
almennar vinnuvenjur (t.d. mæt-
ingar, úthald og samskipti við
vinnufélaga) en ekki að því að
þjálfa viðkomandi í ákveðið starf.
Margir geðsjúklingar hafa aldrei
náð að þróa vinnuvenjur og aðrir
þurfa að þjálfa þær að nýju. Slík
þjálfun er því mjög nauðsynleg
fyrir þá til að geta stundað vinnu
reglulega.
Leggja þarf mikla áherslu á að-
stoð við starfsval því frumskilyrði
þess að skjólstæðingur nái fót-
festu á almennum vinnumarkaði
er að hann hafi áhuga á því starfi
sem hann fær og getu til að leysa
það af hendi. Mikilvægt er að þessi
stuðningur komi sem fyrst til þess
að starfsþjálfunin nýtist sem best.
En til þess að raunhæfur árang-
ur náist er ekki nægjanlegt að
þjálfa hæfni einstaklingsins, auk-
inn stuðningur samfélagsins þarf
einnig að koma til. Úrræði utan
stofnunar þurfa að vera fleiri svo
skrefin þaðan styttist, en með því
aukast líkurnar á að endurhæfing-
in nýtist viðkomandi og dvölin út
á vinnumarkaðnum lengist. Þeir
sem búa við skerta starfsorku,
hvort sem hún er af geðrænum
eða líkamlegum orsökum, þurfa
annars vegar að hafa aðgang að
fjölbreyttum störfum á almennum
vinnumarkaði og hins vegar
verndaðri vinnu, því fyrir hluta
þeirra er það eina lausnin.
kerfi eða hagstjórnarkerfi. Hann
er hugmyndafræði. Jafnskjótt og
hugmyndafræði þessi nær til
hjarta manns, gerir það hann að
viljalausu verkfæri í þágu hinnar
kommúnísku baráttu. Enda þótt
„trú“ þessi sé reist á lygum og
blekkingum, þá er hann fær náð
tilfinningum manna, mun hann
sigra huga mannsins að því marki
að maðurinn er reiðubúinn að
fórna Iífi sínu fyrir málstaðinn.
Þannig er hinn sanni máttur
kommúnismans. Ef við viljum
hefta frekari útbreiðslu, verðum
við að ráðast á hann frá hinni
hugmyndafræðilegu hlið. Aðeins
æðri hugsjón fær vakið menn til
umhugsunar í þessu efni. Ljósið
eitt lýsir upp myrkur. Hinn frjálsi
heimur hefur enga hugsjón, sem
getur blásið manni dug í brjóst.
Hvað er það sem getur bugað
kommúnismann?
Vissulega höfum við trúarbrögð
í heiminum. Þessi trúarbrögð eru
þau öfl sem rísa upp gegn hinum
Guðsafneitandi öflum. En við
verðum að horfast í augu við þá
myrku staðreynd að þessum öflum
hefur ekki tekist að hefta út-
breiðslu hans. Stæsti þátturinn
sem stendur hinum kristna heimi
fyrir þrifum í dag er skilnings-
skortur á raunveruleika Guðs.
Staðreyndin er sú, að margt trúað
fólk er alls ekki öruggt um tilvist
Guðs. Afleiðing þess er sú að sumt
fólk telur sig jafnvel kristna
marxista. Þeir þykjast geta skap-
að frið á jörðu með ofbeldi. Hið
himneska ríki er kommúnískt
sæluríki, og Kristur er orðinn að
byltingaleiðtoga. Maðurinn er að
leitast við að setjast I hásæti
Guðs, því að Guð sé annað hvort
dauður eða aflvana.
HeimsskoÖun CAUSA
CAUSA er stofnun, sem sett var
á laggir, vegna þessarar ringul-
reiðar, sem ríkir í heiminum nú.
Þessi stofnun miðar að því að
Sigurrós Sigurðardóttir
„Leggja þarf mikla
áherslu á aðstoö við
starfsval því frumskil-
yrði þess aö skjólstæö-
ingur nái fótfestu á al-
mennum vinnumarkaöi
er aö hann hafi áhuga á
því starfi sem hann fær
og getu til aö leysa þaö
af hendi.“
Fræðsla og atvinnuleit
Margt er og hefur verið gert vel
í þjálfun og atvinnumálum fólks
með skerta starfsgetu, en betur
má ef duga skal, þar sem vinnan
er jafn stór hluti af lífi hvers ein-
staklings og raun ber vitni.
„CAUSA leitast við aö
ná til allra manna er
viöurkenna tilvist Guös,
óháö trúflokkum og
kennisetningum til aö
skapa eitt sameinaö
afl.“
leysa vandamál heimsins með því
að koma með nýtt heimsviðhorf,
sem hefur sýnt fram á að það hef-
ur mátt til að uppörva fólk. Það
byggist á þeirri viðurkenningu að
til sé æðri máttur. CAUSA gefur
hugmyndafræðilegt lífsviðhorf
sem glímir við vandamálið um
raunveruleika Guðs. Heimsskoðun
CAUSA er hugmyndafræði sem
gerir tvennt: Hún afhjúpar lygar
og blekkingar kommúnismans og í
öðru lagi gefur hún skýra útskýr-
ingu á hvernig byggja á betri
heim. CAUSA kemur með ákveðna
gagntillögu á móti viðhorfi komm-
únista. Heimsmynd CAUSA hefur
endanlega lausn á kommúnisman-
um.
kyrrlát bylting
Með því að viðurkenna hinn al-
máttka höfund lífsins áttum við
Síðastliðið vor var ég á ferð um
England á vegum Evrópuráðsins
til að kynna mér atvinnumál fatl-
aðs fólks og þá þjónustu sem það á
rétt á þar. Mjög fróðlegt var að
heyra og sjá hvernig Bretar vinna
að þessum málum. Lögin sem þeir
byggja þjónustu sína á, hafa verið
óbreytt frá því 1944.
Undanfarið hafa verið miklar
umræður um þessa þjónustu og á
síðastliðnu ári voru gerðar breyt-
ingar innan ramma þessara laga
og eru þær margar mjög athyglis-
verðar.
í Englandi, eins og hér, er sér-
stök deild innan almennrar vinnu-
miðlunar, sem fæst við atvinnum-
ál fatlaðra. Hlutverk þess fulltrúa
sem fer með þau mál þar, hefur
verið mjög víðfeðmt, en því er nú
verið að breyta. Eitt af því sem
hann hefur haft með höndum er
atvinnuleit. Frá því á síðastliðnu
ári hefur það hlutverk verið í
höndum starfshópa og hafa sextíu
slíkir þegar verið myndaðir. Hlut-
verk þessara starfshópa er at-
vinnuleit, en þó fyrst og fremst að
fræða atvinnurekendur og annað
starfsfólk stofnana. Miklar vonir
eru bundnar við starf þessara
hópa.
Þá er og mikilvægt að koma á
námskeiðum fyrir þá sem lengi
hafa verið án vinnu (bæði þá sem
eru með skerta starfsorku og
aðra). Slík fræðsla gæti verið í
tengslum við almenna vinnumiðl-
un sem þarf að efla.
Vernduö vinna
Bretar hafa gert sérstakar áætl-
anir til að auðvelda fólki með
skerta starfsgetu leið út á almenn-
an vinnumarkað. Ein þeirra, sem
gefið hefur góða raun, felst í því
að atvinnurekendum er greitt
fyrir að veita fötluðum einstakl-
ingi tækifæri til að prófa getu sína
við starf, sem fulltrúi fatlaðra tel-
okkur á að til er algilt lífsgildi.
Frá þeim sjónarhól getum við tek-
ið ákvarðanir sem leiða til stór-
stígra framfara. Þegar maður öðl-
ast slíkt lífsviðhorf, breytist
hjartalag hans. Og þegar maður-
inn breytist í hjarta sínu breytist
allt. En að þvinga fram breytingu
þessa er ekki unnt. Það er þögul
bylting, en öflug og róttæk. Rót-
tæk þjóðfélagsbreyting verður að
koma frá „grasrótinni", sérhverj-
um einstakling, þar er undirstað-
an. Og það er þar sem CAUSA
tekur á vandamálinu.
Guö og rökfræöi tuttug-
ustu aldar
Það er ekki í tísku að tala um
Guð. Það stafar af sérstakri til-
hneigingu hjá fólki í menningar-
þjóðfélögum nútímans. Hjá all-
mörgum hafa vísindi og tækni-
framfarir tekið sess Guðs. Tals-
verð tilhneiging hefur verið hjá
fólki að líta á markmið mannsins
frá efnislegum sjónarhól. Margt
skynsamt fólk fór að trúa því að
unnt væri að útiloka Guð í lausn
vandamála heimsins.
Augljóst er að CAUSA er ekki í
samhljóm við þetta viðhorf. Þar er
oft talað um Guð en ekki af veik-
leika eða skyldu. Að baki býr
hugmyndafræðileg hugsjón sem er
byggð á vísindum 20. aldar. Tilvist
og eðli Guðs er athugað og út-
skýrt.
Sá Guð er CAUSA talar um er
Guð allra trúarbragða. Ætlunar-
verkið er ekki að fara út í guð-
fræðilegar deilur, heldur að viður-
kenna þá þætti trúarbragða sem
sameiginlegir eru, og geta skapað
samræmi milli okkar og samfé-
lagsmanna okkar. CAUSA leitast
við að ná til allra manna er viður-
kenna tilvist Guðs, óháð trúflokk-
um og kennisetningum til að
skapa eitt sameinað afl. Þetta afl
mun verða fært um að spyrna
gegn óguðlegri hugmyndafræði
kommúnismans og vinna að því að
setja stoðir undir nýjan og betri
heim.
Höíundur er lílTrædingur að
mennt.
Guð eða ekki Guð