Morgunblaðið - 08.08.1985, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 8. ÁGÚST 1985
Athugasemd við greinargerð
Félags íslenskra iðnrekenda
um rafmagn til iðnaðar
— eftir Bergstein
Gizurarson
Inngangur
FÍI hefur nýlega sent frá sér
greinargerð um rafmagnsverð til
iðnaðar hér á landi og á hinum
Norðurlöridunum. Þetta hefur ver-
ið auglýst upp í blöðum og sjón-
varpi. Því miður er hér um nokkuð
villandi upplýsingar að ræða, sem
ala á þeim ranghugmyndum um
rafmagnsverð sem haldið hefur
verið að almenningi lengi. Verður
hér vísað til fréttar sem birtist í
Morgunblaðinu 11. júlí 1985 með
greinargerð FÍI.
Verd raforku til heimila
þar skiptir kílówattstundaverðið
ekki sköpum.
Líta verður svo á að þegar talað
er um verð raforku til iðnaðar sé
um að ræða fyrirtæki sem nota
raforku til sinnar framleiðslu, þ.e.
t.d. minnsta kosti 10 sinnum fleiri
kilówattstundir en meðalheimili,
sem notar rafmagn til hitunar og
annarra þarfa. Raforkuverðsnefnd
hefur einmitt látið gera svona
samanburð nýverið og var sagt frá
því í Morgunblaðinu fyrir mánuði.
Þar var miðað við iðnfyrirtæki
með 300.000 kwh ársnotkun og 150
kwh afltopp eða 2.000 stunda nýt-
ingartíma, sem telja verður í
lægra lagi, og hefur því tiltölulega
hátt verð á kílówattstund. Þetta
er sýnt í þessari töflu raforku-
verðsnefndar.
getur breyst snögglega, svo allar
líkur eru á því að okkar raforku-
verð geti lækkað mikið í saman-
burði við verð raforku frá slikum
orkuverum þegar til lengri tíma er
litið.
Eins og sést á töflu raforku-
verðsnefndar eru 40% verðsins
skattar, sem ganga til niður-
greiðslu raforkuverðs til rafhitun-
ar og á þeim hlutum landsins þar
sem dreifing er dýr. Þetta þýðir að
fyrirtæki í iðnaði greiða niður raf-
orkuverð á öðrum sviðum í réttu
hlutfalli við eigin raforkunotkun,
sem er gagnrýnisvert. Fyrirtækj-
um í útflutningsiðnaði er sem sagt
ekki gefinn kostur á raforku á
kostnaðarverði. Forskotið sem við
kynnum að hafa á þessu sviði er
Bergsteinn Gizurarson
„Segja má að greinar-
gerð FÍI hefði varla get-
að verið meira villandi,
þar sem raunar gefur
hún sáralitla eða engar
upplýsingar um það raf-
orkuverð er iðnfyrir-
og iðnaðar hér og á
Norðurlöndum
Verð raforku hér á landi til
neytenda hefur einkennst af því,
að heimilistaxtinn er mjög hár,
miklu hærri en almenni taxtinn á
hinum Norðurlöndunum. Aftur á
móti hefur rafmagn til hitunar
verið verðlagt á mjög lágu verði.
Verði sem er lægra en almenni
taxtinn á hinum Norðurlöndun-
um. Því má ekki gleyma að Norð-
urlöndin önnur en ísland búa við
mikið til afskrifað raforkukerfi og
þar er raforkuverð til neytenda
með því lægsta er þekkist. Á hin-
um Norðurlöndunum er ekki sér-
stakur heimilistaxti eins og hér
svo rafmagnsverð breytist ekki
eftir því hvort rafmagnið er notað
til hitunar eða ljósa- og matseld-
ar. Álmennt má telja að meðal
fjölskylda hér noti um 5.000 kwh á
ári til annars en hitunar. Greitt er
fyrir þessa notkun samkvæmt
heimilistaxta, sem er eins og segir
hér að framan mjög hár í saman-
burði við Norðurlönd. Ef þessi
fjölskylda hitar upp húsnæði sitt
með rafmagni og notar t.d. 40.000
kwh á ári til hitunar og annars, þá
greiðir hún alls ekki hærra meðal-
verð fyrir rafmagnsnotkun en
fjölskylda á hinum Norðurlöndun-
um. Meðalverð fer sem sagt eftir
því hversu stór þáttur rafhitunin
er. Nú er heimilistaxtinn í Reykja-
vík um 150% hærri en í Stokk-
hólmi, sem hefur lægst rafmagns-
verð höfuðborga Norðurlanda.
Iðnfyrirtæki hér, sem nota litla
raforku, hafa keypt raforkuna á
heimilistaxta og hafa þess vegna
greitt mjög hátt verð á kílówatt-
stund miðað við samskonar fyrir-
tæki á hinum Norðurlöndunum.
Það er samt aukaatriði sem ekki
sannar regluna. Því annaðhvort er
hér um bílskúrsfyrirtæki að ræða
eða iðnað, sem ekki byggir fram-
leiðslu sína á raforkunotkun og
Raforkuverð til iðnfyrirtækja á Norðurlöndum með 0,3 GWh ársnotkun 1.
febrúar 1985.
ísl.kr/kWh Reykjmvík Stokkbólmur Helslnki Osló Kmupmmnnmh.
Með Nköttum SJ5 1,55 2,07 142 2,77
Án HkatU 242 141 1,92 149 2,21
Hhitfall skatta 40% 18% 74% 9% 25%
Síðan þetta var reiknað hefur
gengisþróun valdið því að munur-
inn er minni á verði raforku í
Reykjavík og á hinum Norður-
löndunum. Eins og sést á töflunni
er verðið hæst í Reykjavík og 17%
hærra en í Kaupmannahöfn en
rúmlega helmingi hærra en i Osló
og Stokkhólmi þar sem það er
lægst. Það er ansi mikill munur en
það er ekki 150% hærra en á hin-
um Norðurlöndunum eins og sagt
var í fyrirsögn fréttar um greinar-
gerð FÍI. Skattlagning er mest á
Islandi, þ.e. verðjöfnunargjald og
söluskattur. Líta verður samt til
þess að þessir fjármunir skila sér
ekki í ríkissjóð heldur fara þeir til
niðurgreiðslu raforku til annarra
nota og dreifingar raforku um
landsbyggðina. Ekki stenst því sú
fullyrðing að hér sé innlend orka
sköttuð, þegar litið er á málið í
heild. Þegar Iitið er á töflu raf-
orkuverðsnefndar sést, að í
Reykjavík er nær sama verð án
skatta og í Kaupmannahöfn á raf-
orku til iðnaðar. Raunar er það
alls ekki slæmur árangur þar sem
Danir hafa alls ekki þurft að
leggja út í eins mikla stækkun á
sínu raforkukerfi að undanförnu
og við og þurfa því ekki að krefjast
eins hárra vaxta af sinni fjárfest-
ingu. Raforkan er að mestu fram-
leidd með kolastöðvum sem selja
einnig orku til fjarhitunar. Raf-
orka sem fæst við slíka nýtingu
varmans er ekki dýrari en frá
okkar vatnsvirkjunum. Kolin eru
einnig nú á mjög lágu verði á
heimsmarkaði sem er töluvert
undir framleiðslukostnaði. Þetta
aðallega notað til lækkunar hús-
hitunarkostnaðar á rafhitunar-
svæðum.
Greinargerð FÍI
Með greinargerð FÍI var birt
þessi tafla:
tækjum gefst kostur á
með skynsamlegri nýt-
ingu á möguleikum afl-
taxta. Ástæðan fyrir því
hversu stór hluti iðnfyr-
irtækja hér kaupir raf-
orku samkvæmt heimil-
istaxta er hve fyrirtækin
eru lítil og raforkunotk-
un þeirra einnig.“
Samanburður á raforkuverði
til iðnaðar á Norðurlöndum
Notknn 500kWh (orkutaxti) 23000 kWhíorkutaxtí1) 14 GWh (mfltmxti2)
1,0 MW
% skattar oggjöld3 %skattar % skmttmr
ísland kr/kWh kr/kWh og gjold kr/kWh og (ýold
3,46 42 3,46 42 3417 42
Sríþjóð 1,44 13 1,12 17 1,24 11
Noregur 1,40 22 1,12 24 1,50 7
Finnland 1,67 8 1,22 10 1,32 9
Danmörk 2,18 39 1,92 42 2,39 37
1) Samkvæmt orkutaxta er greitt eingöngu fyrir noUð orkumagn.
2) Samkvæmt afltaxU er greitt lægra veró á orkueiningu, en samkvæmt orkuUxta. Hins vegar
er greitt til viðbóUr fyrir mestu aflnotkun.
3) Rétt er að benda á að hluti skatU og gjalda af raforku er víðast endurgreiddur nema
hérlendis. Þannig má segja, að ef tekið væri tillit til þessa þátUr yrði samanburðurinn
tslenakum iðnaði enn óhagstæðari.
Hér mun vera um að ræða árs
gamall samanburður. í fyrsta
dálki er miðað við 5.000 kwh
stunda ársnotkun sem er eins og
meðalfjölskylda notar til annarra
nota en hitunar. Fyrirtæki sem
notar svo litla orku á ári getur
ekki talist nota raforku til iðnaðar
og á því alls ekki við í þessum
samanburði. Enda er hér um að
ræða heimilistaxtann. Sama má
segja um annan dálkinn, þ.e.
23.000 kwh á ári. Hér er einnig um
að ræða heimilistaxta og ársnotk-
un sem er ekki nema um helming-
ur af þeirri raforku sem mörg
heimili nota, sem nota raforku til
hitunar. Þriðji dálkurinn er aftur
á móti miðaður við afltaxta og 1,5
milljón kílówattstunda notkun á
ári, sem er notkun sem hægt væri
að telja af þeirri stærð, sem iðn-
fyrirtæki hefði, sem nýtti raforku
til framleiðslu sinnar. Við nánari
athugun kemur samt í ljós, að þar
hefur verið miðað við einungis
1.500 klukkustunda nýtingartíma
á ári, sem gefur miklu hærra verð
á kílówattstund en ella. Ef miðað
hefði verið við 2.000 stundir eins
og í töflu raforkuverðsnefndar
hefði verðið á kílówattstund orðið
2,47 og 1,85 kr. ef nýtingartíminn
hefði verið 4.000 stundir.
Augljóst er að tafla FÍI segir
alls ekki hálfa söguna og er mjög
villandi fyrir alla aðra en þá sem
hafa kynnt sér þessi mál sérstak-
lega.
Samanburðurinn sýnir raunar
einungis tvö notendadæmi sem
eiga alls ekki við. Þriðja dæmið er
það óhagstætt fyrir seljanda
orkunnar að það nýtir alls ekki þá
möguleika sem afltaxtinn gefur.
Hvergi kemur fram það raforku-
verð sem afltaxtinn getur gefið
iðnfyrirtæki möguleika á.
Lokaorð
Segja má að greinargerð FÍI
hefði varla getað verið meira vill-
andi, þar sem raunar gefur hún
sáralitla eða engar upplýsingar
um það raforkuverð er iðnfyrir-
tækjum gefst kostur á með skyn-
samlegri nýtingu á möguleikum
afltaxta. Ástæðan fyrir því hversu
stór hluti iðnfyrirtækja hér kaup-
ir raforku samkvæmt heimilis-
taxta er hve fyrirtækin eru lítil og
raforkunotkun þeirra einnig.
í greinargerð FÍI virðist vera
miðað við meðalverð raforku til
fyrirtækja, það er miðað við fjölda
fyrirtækja en ekki fjölda kíló-
wattstunda. Þess vegna virðist í
samanburði FÍI vera lagt að jöfnu
fyrirtæki sem notar raforku ein-
ungis til ljósa- og skrifstofuhalds
og annað er notar raforku til
framleiðslu sinnar.
Benda má á, að þó heimilistaxti
hér á landi sé um þrisvar sinnum
hærri en í Svíþjóð, þá virðist hann
vera álíka hár hér og í Þýzkalandi,
og taxtar til iðnaðar einnig. Þar er
þó ekki til sér taxti til rafhitunar
á miklu lægra verði eins og hér.
Allir hljóta samt að gera sér grein
fyrir því að þar hlýtur dreifing
raforku að vera ódýrari vegna
miklu þéttari byggðar.
Þó hér á landi séu möguleikar
til hagkvæmra vatnsvirkjana þýð-
ir það ekki að raforkan verði á
sambærilegu verði til hins al-
menna notanda við það sem ódýr-
ast gerist í öðrum löndum. Hér
hefur einnig áhrif einangrun
landsins, dreifing byggðar og
stærð markaðar, og ekki síst að
vextir hafa haldist háir á alþjóð-
legum lánamarkaði, þó olíuverð
fari lækkandi og kol séu seld undir
kostnaðarverði.
Höíundur er rerkíræóingur og i
sætí í orkurerdsnefnd.
Aths. Nýtingartími er mesta afl-
þörf notanda á árinu í kílówöttum
deilt upp í árs notkun hans í kíló-
wattstundum. Notandi sem þarf
mikið afl í kílówöttum í stuttan
tíma á ári og notar tiltölulega fáar
kílówattstundir getur verið mjög
óhagstæður viðskiptavinur raf-
orkusala. Líkja mætti því við
mann sem leigði sér bíl, keyrði
hann einungis fáa kílómetra á ári
og greiddi notkun hans eftir kíló-
metrataxta, sem væri miðaður við
miklu meiri notkun.
Heimsókn skrælingja
— eftir Tryggva
Helgason
Fregnir berast nú hingað norð-
ur í Dumbshaf að flokkur Skræl-
ingja stefni nú sjóleiðis til lands-
ins og hyggist efna til illinda við
íslenzka sjómenn.
Munu þeir hafa í hyggju að
ryðjast inn í ráðuneyti, taka ráð-
herra í karphúsið og skamma þá
og setja íslendingum úrslitakosti.
Græningjalýður þessi ber fyrir
sig náttúrufriðun, sem er tómur
fyrirsláttur, en að baki er harður
„business" sem borgar brúsann.
Menn ættu að muna þegar syk-
urframleiðendur báru fé á konu
eina sem þóttist finria út að ákveð-
ið sætuefni gæti valdið krabba-
meini í notkun, ef magnið sam-
svaraði því að maður drykki 10.000
flöskur af gosdrykk árlega í 40 ár.
Þetta varð til þess að efnið var
bannað og sykursala stórjókst á
ný-
Það er vitað að Japanir flytja
inn allt það hvalkjöt sem fáanlegt
er frá íslandi og fleiri löndum, en
sáralítið nautakjöt þrátt fyrir
mikinn þrýsting af hálfu sölu-
manna nautakjöts á heimsmark-
aðinum. Er því áleitinn sá grunur
að tengsl séu á milli þeirra sem
selja nautakjöt á heimsmarkaði
og þeirra sem kosta ferðir þessara
græningja til íslands.
Tilvera íslendinga byggist að
verulegu leyti á fiskveiðum jafnt
hvalfiska sem annarra tegunda, og
ber þjóðinni og ríkisstjórninni
skylda til að verja sinn rétt.
Islendingar eiga ekki að þurfa
að óttast ruglið úr þessum græn-
ingjum, þeirra réttur er enginn, og
lagalegan grunn hafa þeir engan,
en þeirra vopn eru hávaði, kok-
„Islendingar eiga ekki
aö þurfa að óttast ruglið
úr þessum græningjum,
þeirra réttur er enginn,
og lagalegan grunn hafa
þeir engan, en þeirra
vopn eru hávaði, kok-
hreysti, blaður og bull
við fréttamenn blaða og
sjónvarps.“
hreysti, blaður og bull við frétta-
menn blaða og sjónvarps. Og það
er greinilegt að þeir vonast til að
lenda í átökum við íslendinga,
með einhverjum hætti svo sem að
bátar rekist saman eða sökkvi, eða
að þeir lendi í slagsmálum við ís-
lenzka sjómenn í landi. Þá verða
allar myndavélar tiltækar, til þess
að þeir geti dreift ruglinu úr sér
til heimspressunnar.
Hótanir þessara græningja um
að þeir geti haft áhrif á fiskikaup
bandarískra húsmæðra eru létt-
vægar. Bandarískur almenningur
er orðinn langþreyttur á sjálfskip-
uðum náttúruspekingum sem
berjast gegn hagsmunum almenn-
ings, svo sem kjarnorkurafstöðv-
um og hvað menn eiga að hafa í
matinn.
Eftir áralanga baráttu ein-
hverra græningja gegn kjarnorku-
verinu mikla við Glen Rose (2.300
megavött) skammt sunnan við
Dallas, þá átti að efna til mikillar
mótmælagöngu tugþúsunda
manna frá Dallas til orkuversins,
og efna þar til illinda við starfs-
fólk.
Þegar dagurinn rann upp
mættu sjónvarps- og fréttamenn
fyrstir manna, en af hálfu græn-
ingjanna mættu einar fimm hræð-
ur. Texasbúar voru búnir að fá nóg
og orðnir þreyttir á bullinu úr
þessum græningjum.
Það er kannske ekki hægt að
banna þessum græningjum að
sigla til hafnar hér á íslandi, en
það er enginn skyldugur til að
hafa samband við þá á nokkurn
hátt. Og það á heldur enginn ís-
lendingur að gera. Engum ráð-
herra ber skylda til að tala við
þessa menn, eða hleypa þeim inn i
opinberar byggingar, né heldur
anza þeim á nokkurn hátt.
Og þjónustu eiga þeir enga að fá
hérlendis nema lágmarksþjónustu
samkvæmt alþjóðalögum.
Hér áður gat þjóðin sameinast
um sín mál. Látum nú reyna á
hvort þjóðin geti staðið saman
gegn innrás þessara nútíma
Hund-Tyrkja tuttugustu aldarinn-
ar.
Höfundur er flugmsdur og starfar
nú í Bandaríkjunum.