Morgunblaðið - 25.08.1985, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. ÁGÚST 1985
VERALDLEGAR SUNNUDAGSPRÉDIKANIR
Grátur, rassskell-
ing og þrælavinna
Eitt af því sem við veltum fyrir
okkur nú er, hvernig til hafi
tekizt um uppeldi barna og ungl-
inga frá því um miöja öldina, að
uppeldisvenjur breyttust.
Framundir
eftir Ásgeir miðja öld giltu
Jakobsson hinar hefð
bundnu uppeld-
isvenjur þjóðar-
innar og þær voru einfaldar og
reglurnar fáar en þeim var fylgt,
aldrei neitt hringl eða vangavelt-
ur. Þegar afbrotið var ljóst, var
einnig ljóst hvernig bregðast
skyldi við því og barnið fór ekki í
neinar grafgötur um það heldur.
Hinar hefðbundnu uppeldis-
venjur þjóðarinnar byggðust á því
sem kalla má hörkuna sex. Það
orðtæki er sótt í ióðaöngla, sem
voru númeraðir eftir stærð og
hörku og önglar númer sex voru
stórir og stinnir. Gömul kona und-
ir Þríhyrningi heyrði vestfirzkan
kaupamann nota þetta orðtak,
þegar ung og fönguleg kaupakona
kom á bæinn: „Nú gildir harkan
sex.“
Gamla konan gaf enga skýringu
á orðtakinu eða vildi ekki gefa
hana, en gat þess þó, að það hafi
víst verið eitthvað sem snerti
kaupakonuna, sem átti að stækka
og harðna og minna myndi ekki
duga en harkan sex. Eflaust er
þetta orðtæki komið á orðabókar-
seðla frá gömlu konunni og það er
mjög þægilegt til að tákna með
hörku í ýmsum efnum og er þá
óþarft að hafa í huga hugsanlega
meiningu kaupamannsins, fremur
en upphaflega merkingu á að
ganga í hægðum sínum eða
hrökkva upp af skaftinu.
Það voru sem sagt fáar upp-
eldisreglurnar á fyrri hluta aldar-
innar og þeim fylgt eftir með
hörkunni sex í hinu almenna upp-
eldi og einnig allri kennslu barna
og unglinga.
Á vetrum, um skólatíma, giltu
tvær hátternisreglur: barnið átti
að læra lexíurnar sínar undir
morgundaginn strax og það kom
úr skólanum, þá mátti það fara út
að leika sér, en vera komið í hús
um kvöldmat og um kvöldið hlýddi
móðirin barninu yfir lexíurnar.
Móðirin jagaðist í barninu, ef
henni þótti slæleg kunnáttan:
„Ætlarðu að verða henni móður
þinni til skammar i skólanum,
hvað heldurðu að kennari hugsi
um heimilið þitt, ef þú lærir ekki
lexíurnar þínar, hver heldurðu að
beri skömmina."
Þegar svo einkunnabókin kom
og tölur voru lágar, kom málið
fyrir föðurinn og barnið þurfti
ekki að vera í neinum vafa um
refsinguna, hún var einföld og af-
dráttarlaus, ef um strák var að
ræða, kippt niður um hann buxun-
um og hann hýddur.
Sama gerðist ef um óknytti var
að ræða. Móðirin bað fyrir sér en
faðirinn hýddi. Siðareglur voru
mjög einfaldar: Þú skalt ekki
stela, ekki hrella gamalt fólk eða
kvelja dýr og haga þér skikkan-
lega við kennarana.
Og samfélagið ól upp börnin
með foreldrunum og kennurunum.
111 hegðan var almennt fordæmd,
það afsakaði hana enginn, heldur
sameinuðust allir um að skikka til
börn og unglinga, svo að þeir yrðu
hvorki sjálfum sér né samfélagi
sínu til vandræða. Það þótti
sjálfsagt að sá sem stóð barn að
illri hegðan, hirti það á staðnum,
ef hann var þess umkominn eða
drægi það organdi heim til for-
eldranna, sem tóku þá málið í sín-
ar hendur og þökkuðu manninum
fyrir með virktum sem velgerð-
armanni barnsins.
Ef til vill hefur samvinna og
samstaða foreldra, kennara og
samfélagsins valdið mestu um, að
það er staðreynd, sem við, er mun-
um tímana tvenna og höfum sam-
anburð, getum vottað, að það tókst
almennt betur til um uppeldi
barna — og unglinga en nú gerist.
Það sýndist ekki sitt hverjum í
fyrra tíma undir hefðbundnum
venjum og siðum; allir aðilar, sem
höfðu áhrif á uppeldi, voru sam-
mála hver ætti að vera hegðun-
armáti barna og unglinga og
hjálpuðust að við að kenna barn-
inu þann hegðunarmáta og eins
var það að allir aðilar, foreldrar,
kennarar og samfélagið, voru á
einu máli um, hvað teljast skyldi
refsivert afbrot og það bæri að
refsa barninu; öll vorkunnsemi
væri af hinu illa og barninu til
skaða. Það var ekki um að ræða
þann tvískinnung, sem nú ríkir, ef
eitthvað þarf að taka til hendi í
uppeldismálum, hvort heldur er
almennt eða ráða framúr vanda
einstaklings. Strax eru komnir
Eigandi bakarísins, Sigmundur Smári Stefánsson, ásamt tveimur starfsstúlkum, Helgu Gústafsdóttur t.v. og
Káru Hrönn Vilhjálmsdóttur t.h.
Nýtt bakarí við Kleppsveg
SMÁRABAKARÍ nefnist nýtt bakarí sem opnað hefur
verið á Kleppsvegi 152.
Eigandi er Sigmundur Smári Stefánsson, bak-
arameistari, en hann starfaði í 16 ár sem bakari í
Hressingarskálanum. Smárabakarí er opið alla
virka daga frá kl. 8 til 18 og laugardaga og sunnu-
daga frá kl. 9 til 16.
(Fréttatilkynning.)
Hið íslenska kennarafélag:
Námskeið um friðarfræðslu
HIÐ ÍSLENSKA kennarafélag mun í
Háskóla íslands gangast fyrir námsk
ágúst í húsnæði Háskóla Islands.
Á námskeiðinu verða kynnt og
fjallað um sálræn áhrif hræðslu
við kjarnorkuvígbúnað bæði á ein-
staklinga og þjóðfélög.
Sérfræðingar munu flytja fyrir-
lestra um kjarnorkuvopn, um af-
leiðingar af notkun þeirra og við-
búnað íslenskra stjórnvalda (al-
mannavarnir) ef til kjarnorku-
styrjaldar kemur. Rætt verður að
' hve miklu leyti þessar upplýsingar
samvinnu við endurmenntunarnefnd
ði um friðarfræðslu dagana 29. og 30.
eigi erindi til skólafólks. Einnig
verða fluttir fyrirlestrar um
stjórnmálafræði og kristinfræði
og hlut þeirra i umræðum um
þessi mál bæði í skólum og annars
staðar.
Kynnt verður erlent námsefni,
bæði myndbönd og lesefni, úr
þeirri námsgrein sem kölluð hefur
verið friðarfræðsla.
Umsjón með námskeiðinu hefur
Guðríður Sigurðardóttir kennari,
en hún kynnti sér þessi mál sér-
staklega í framhaldsnámi sínu við
Harvard-háskólann í Boston. Auk
hennar munu flytja fyrirlestra
Hans Kr. Guðmundsson eðlisfræð-
ingur, Guðjón Magnússon aðstoð-
arlandlæknir, Gunnar Gunnars-
son stjórnmálafræðingur, Högni
óskarsson geðlæknir, Páll Berg-
þórsson veðurfræðingur, Sigurður
Björnsson læknir og Sigurður
Pálsson námsstjóri."
(Úr fréttatilkvnningu.)
Gera þarf verulegt
átak til að geta þjón-
að varnarliðinu
— segir Gunnar Páll Ingólfsson fram-
kvæmdastjóri ísmats hf.
„ÞAÐ VERÐUR að segjast eins og er að við höfum ekki undirbúið sölu kjöts
til varnarliðsins sem skildi. Ef dómur fellur okkur í vil verður að gera
verulegt átak til að þjóna þessum nýja viðskiptaaðila þannig að hermennirnir
geti sætt sig við breytinguna. Við eigum vissulega nóg af landbúnaöarvörum
fyrir þá, en það þarf fleira að koma til,“ sagði Gunnar Páll Ingólfsson
framkvæmdastjóri ísmats hf. í Njarðvík þegar leitað var álits hans á mögu-
leikum íslenskra búvara á KeDavíkurflugvelli.
ísmat hefur verið starfandi í þar sem fyrirtækið „lenti á milli í
þrjú ár og hefur á þeim tíma kom-
ið fram með ýmsar nýjungar í
vinnslu og pökkun kinda- og
hrossakjöts. Til dæmis var þar úr-
beinað kjöt í flugvélamatinn hjá
Flugleiðum og frá því gengið
þannig að það var tilbúið beint til
steikingar í flugeldhúsinu. Sagði
Gunnar að menn frá varnarliðinu
hefðu fylgst með þessari vinnslu
og væri ákveðinn vilji hjá þeim til
að auka lambakjötsneysluna á
Keflavíkurflugvelli. Þeir væru
hins vegar óánægðir með það
hvernig þeir fengju kjötið frá af-
urðasölunum. Þeir vildu hafa
kjötvinnsluna nálægt sér og fá
kjötið meira unnið en þeim hefði
hingað til verið boðið upp á.
Sagði Gunnar Páll að fulltrúar
frá eldhúsi mötuneytanna á Kefla-
víkurflugvelli hefðu komið í skoð-
unarferð í ísmat og sýnt því sem
þeir hafa verið að gera þar áhuga
en þeir hefðu talið útilokað að fá
viðurkenningu bandarískra heil-
brigðisyfirvalda á aðstöðunni í
Njarðvík vegna umhverfisins þar.
Þeim hefði aftur á móti litist vel á
aðstæður í Vogunum þar sem ís-
mat er að byggja yfir starfsemina.
Byggingaframkvæmdir þar stöðv-
uðust hins vegar vegna fjárskorts,
sjóðakerfinu", eins og Gunnar Páll
orðaði það. Sagði hann að framtíð
fyrirtækisins væri nú í mikilli
óvissu þar sem ekki hefði fengist
skilningur á því brautryðjenda-
starfi sem þar hefði verið unnið í
kjötvinnslu. Gunnar Páll sagði
einnig að forráðamenn fyrirtækis-
ins hefðu ávallt talað fyrir dauf-
um eyrum bændasamtakanna og
afurðasölufyrirtækjanna þegar
bent hefði verið á ýmsa vankanta í
slátrun, vinnslu og sölu kjöts hér á
landi, eða allt þar til nú að bænd-
ur sjálfir hefðu tekið málin í sínar
hendur með stofnun nýrra bænda-
samtaka.
Varðandi sölu á búvörum til
varnarliðsins sagði Gunnar Páll:
„Eg tel að við stöndum mjög vel að
vígi í mjólkurvörunum af því að
þar hefur vöruþróun verið sinnt
vel. Nýja eggjadreifingarstöðin
gerir það að verkum að við getum
séð þeim fyrir eggjum. Stöðug
þróunarvinna er í gangi í kjúkl-
ingaframleiðslunni en þar þyrfti
framleiðslan að aukast til að hægt
væri að anna eftirspurninni á
Keflavíkurflugvelli. Sama er um
svínakjötsframleiðsluna að segja,
þar er spurning hvort magnið dug-
ar, en eitt fyrirtæki, Síld og fisk-