Morgunblaðið - 12.11.1985, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIDJUDAGUR12. NOVEMBER1985

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoðarritstjóri
Fulltrúarritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
HaraldurSveinsson.
MatthíasJohannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
MagnúsFinnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, simi 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 400 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 35 kr. eintakiö.
Glerhús
og grjótkast
Hjörleifur Guttormsson,
sem gegndi ráðherraemb-
ætti í ríkisstjórn hér á landi
1978 - 1983, ritar þjóðmálagrein
í Morgunblaðið síðast liðinn
föstudag. Grein þessi gæti vel
borið yfirskriftina: grjótkast úr
glerhúsi. Hún er hugsuð og
meint sem gagnrýni á núverandi
ríkisstjórn. En hún heggur fyrst
og fremst að ráðherraferli félaga
greinarhöfundar, félaga Svavars
og félaga Ragnars.
Hjörleifur Guttormsson
kemst svo að orði í Morgunblaðs-
grein sinni:
„Þrátt fyrir gífurlegar fórnir
launafólks er verðbólga á bilinu
30 - 40% og verðlagsþróun síð-
ustu mánaða hefur sprengt allar
viðmiðanir kjarasamninga.
Hagvöxtur fer minnkandi milli
ára, viðskiptahalli er verulegur
og erlend skuldasöfnun hefur
farið vaxandi".
Meginásakanir Hjörleifs
Guttormssonar, sem talar af
síðum Morgunblaðsins sem hvít-
þveginn engill, eru þær, að verð-
bólgan sé komin hvorki meira
né minna en yfir 30%, hagvöxtur
minnki en viðskiptahalli og er-
lendar skuldir vaxi! Hér talar
sá sem er svo að segja nýstaðinn
upp úr fimm ára reynsluprófi
(1978-83) sem ráðherra, það er
forsjármaður almennings í þjóð-
málum, ásamt fyrrverandi og
núverandi formanni Alþýðu-
bandalags, Ragnari Arnalds og
Svavari Gestssyni.
Hverjar vóru þær einkunnir
sem reynslan, sem er ólygnust,
gaf þessum til skamms tíma
forsjár- og valdamönnum þjóð-
arinnar, fyrir frammistöðuna?
Flettum tvö og hálft ár aftur í
þjóðarsöguna, til fyrsta árs-
fjórðungs 1983. Hvað blasir þá
við?
* 1) Verðbólgan var ekki rúm-
lega 30%, eins og Hjörleifur
telur vítavert nú, heldur rúm-
lega 130% og stefndi, að
óbreyttu, í 180-200% fyrir árs-
lok, sem þýtt hefði fjöldastöðvun
fyrirtækja, einkum í útflutn-
ingsgreinum, og víðtækt at-
vinnuleysi.
* 2) Kaupgildi íslenzkrar
krónu hafði hraðminnkað með
þeim afleiðingum, að hundrað
gamalkrónur vóru steyptar í
eina nýkrónu, sem þá var „jafn-
ingi“ danskrar krónu. Nýkrónan
skrapp síðan stöðugt saman í
höndum ráðherra Alþýðubanda-
lagsins og er nú aðeins fjórðung-
ur af sjálfri sér - að verðgildi -
þá upp var tekin.
* 3) Viðskiptahallinn og er-
lendar skuldir þjóðarinnar hrað-
uxu í gróðurhúsi ráðherrasósíal-
ismans. Greiðslubyrði, sem á
þessum árum var stofnað til,
rýrir verulega almenn kjör fólks
á líðandi stund og í fyrirsjáan-
legri framtíð. Kröfluævintýrið,
svo dæmi sé tekið, heyrir til
þessum tíma, og Ragnar Arnalds
var einn framvarða þess.
* 4) Ef miðað er við sólstöðu-
samninga 1977, sem gjarnan er
gert, var sú kaupmáttarrýrnun,
sem síðan hefur orðið, að stærst-
um hluta komin fram áður en
ráðherrasósíalisminn var allur á
fyrsta ársfjórðungi 1983. Afleið-
ingar hans segja síðan til sín enn
og í næstu framtíð, bæði vegna
eriendra skuldakvaða og algerr-
ar kyrrstöðu í íslezku atvinnulífi,
hagvexti, á þessum árum. Það
má og vel minnast þess að ráð-
herrasósíalisminn lék marghátt-
aðar hundakúnstir við útreikn-
ing vísitölu launa og þurrkaði út
á einu bretti helft verðbóta á
laun í desember 1982.
* 5) Húsnæðislánakerfið var
svipt helzta tekjustofni sínum,
launaskatti, meðan Svavar
Gestsson var húsnæðismálaráð-
herra og Ragnar Arnalds fjár-
málaráðherra. Það hefur ekki
borið sitt barr síðan. Og láns-
kjaravísitalan, sem nú er í sviðs-
ljósi, var tekin upp á valdaárum
þeirra, en ekki í tíð núverandi
ríkisstjórnar.
* 6) Margt fleira mætti til
tína eins og það að fjármálaráð-
herra Alþýðubandalagsins gerði
viðskiptahallann að nokkurs-
konar tekjustofni ríkissjóðs, með
skattheimtu af innflutningi, á
sama tíma sem vel reknum fyrir-
tækjum í framleiðslu og útflutn-
ingsgreinum var gert ókleift að
vaxa og dafna - og ráðdeildar-
sömu fólki gert ókleift að spara,
enda hrundi innlendur sparnað-
ur gjörsamlega í rúst á þessum
verðbólguárum.
Hér að framan hefur verið
varpað ljósi á þá bitru og dýr-
keyptu þjóðarreynslu af forsjá
Alþýðubandalagsins, sem er
baksvið greinar Hjörleifs Gutt-
ormssonar í Morgunblaðinu síð-
ast liðinn föstudag. Þar kastar
sá grjóti sem í glerhúsi býr. Sá
gauragangur, sem einkenndi ný-
liðinn landsfund Alþýðubanda-
lagsins, á að vísu rætur í mörgu,
sem hér verður ekki fjallað um
að sinni, en ekki sízt í óánægju
með ráðherrasósíalismann
1978-1983. Skýringin á fylgis-
hruni flokksins, sem skoðana-
kannanir næstliðin misseri hafa
margoft staðfest, er hin sama.
Alþýðubandalagið fékk sín
tækifæri 1971-1974 og 1978-1983.
Það fór eins illa með þau og
frekast var unnt. Þjóðin verður
lengi að borga óreiðureikning-
inn. Við höfum ekki efni á því-
líkri endaleysu í fyrirsjánalegri
framtíð. Og það er oftrú á
gleymsku og vantrú á dómhæfni
almennings að hefja það grjót-
kast úr glerhúsi sem Hjörleifur
Guttormsson stundar í grein
sinni í Morgunblaðinu síðast
liðinn föstudag.
AF INNLENDUM
VETTVANGI
AGNES BRAGADÓTTIR
Sögulegur landsfundur Alþýðubandaiagsins:
Gamla forystan held-
ur meirihluta í fram-
kvæmdastjórninni
„Lýöræðissinnar“ sömdu um það og fengu varaformanns-
embættid og formennsku í framkvæmdastjórninni fyrir
MESTA ÁTAKALANDSFUNDI í sögu Alþýdubandalagsins lauk á sunnu-
dagskvöld og höfðu þau öfl í flokknum sem að undanförnu hafa barist fyrir
því að róttækar breytingar verði á flokknum að flestra mati orðið ofan á.
Telja þeir sem best þekkja til að pólitískt séð hafi niðurstaða þessa fundar
verið stórsöguleg fyrir Alþýðubandalagið. Hún hefur m.a. það í för með sér
að fulltrúar þeirra sem nefnt hafa sig „lýðræðiskynslóðina í Alþýðubandalag-
inu“ skipa nú valdamiklar stöður f flokknum, eins og Kristín Á. Ólafs-
dóttir, sem kjörin var varaformaður og Ólafur Ragnar Grímsson sem kjörinn
var formaður framkvæmdastjórnar flokksins seint á sunnudagskvöld, er
framkvæmdastjórnin kom saman til fyrsta fundar að loknum landsfundi.
Vegna lagabreytingar sem samþykkt var á landsfundinum verður Kristín
jafnframt formaður miðstjórnar Alþýðubandalagsins sem hefur að sjálfsögðu
í för með sér aukin völd hennar. Þó benda menn á að miðstjórn hefur nú
minna valdalegt vægi en áður, því lagabreytingarnar gerðu það að verkum
að framkvæmdastjórn er kosin beinni kosningu á landsfundi, en ekki af
miðstjórn, þannig aö vald framkvæmdastjórnar eykst, á kostnað miðstjórnar.
Blikur á lofti sl. vor
Þegar síðastliðið vor voru blikur
á lofti um að til átaka kæmi á
þessum landsfundi, þegar ólafur
Ragnar Grímsson hóf opinskáa
umræðu um „kreppuna í Alþýðu-
bandalaginu". Þær blikur urðu enn
meira áberandi eftir að skýrsla
„mæðranefndarinnar" var birt
opinberlega í haust, og í kjölfar
hennar skýrsla starfsháttanefnd-
ar, sem gerir ráð fyrir gjörbreytt-
um vinnubrögðum flokksins. Enn
ein vísbending um það sem í aðsigi
var kom fram í síðustu viku, þegar
deilur voru í útgáfustjórn Þjóðvilj-
ans um formennsku þar. Hart var
deilt á forystu og flokksstörf úr
ræðupúlti, einkum fyrri fundar-
dagana, en enn rammari átök áttu
sér stað á bak við tjöldin, þar sem
deilt var um menn en ekki málefni.
Að vísu segja þeir sem studdu
Kristínu að það að tefla henni
fram í varaformannsembættið
hafi verið spursmál um málefni
en ekki mann. Hún sé málsvari
lýðræðis og valddreifingar, þannig
að hún sé pólitískt framboð en
ekki kvennaframboð. Reyndar
voru átökin svo römm þegar stríð-
andi öfl í Alþýðubandalaginu tók-
ust á um varaformannsefnið að-
fararnótt laugardagsins, að á
tímabili mátti heita að Alþýðu-
handalagið væri klofinn flokkur.
Verkalýðsarmur Alþýðubanda-
lagsins kom mjög við sögu í bak-
tjaldamakkinu á landsfundi. Fyrir
lá að fyrir dyrum stendur að ráða
framkvæmdastjóra Alþýðubanda-
lagsins og jafnframt hefur það
verið í deiglunni að bæta við rit-
stjóra að Þjóðviljanum, þannig að
þeir verði þrír eins og áður var.
Þessi tvö atriði vega svo þungt í
augum verkalýðsarmsins, að Ás-
mundur Stefánsson forseti ASÍ
var fenginn til þess að taka að sér
forystuhlutverk í samningamakk-
inu við Ólaf Ragnar Grímsson.
Baktjaldamakkið byggðist á því
að reynt var að fá stuðningsmenn
Kristínar ofan af hennar fram-
boði, en þeir gerðu flokksforyst-
unni grein fyrir því að þeim yrði
ekki haggað. Hvað eftir annað var
farið á fund þeirra Ólafs Ragnars
Grímssonar, Kristínar Á. Olafs-
dóttur, þar sem þeim var hótað
mótframboði. Fyrst ætlaði flokks-
eigendafélagið sér að bjóða Sigríði
Stefánsdóttur fram til varafor-
manns, en fljótlega kom á daginn
að hún taldi sig ekki hafa aðstæður
til þess að fara fram, af persónu-
legum ástæðum - þriggja barna
móðir, búsett á Akureyri. Var
forystan mjög ósátt við þessa nið-
urstöðu Sigríðar, því hún taldi
Sigríði eiga stuðning verkalýðs-
arms flokksins vísan, svo og stórs
hluta landsbyggðarfulltrúa. Þá var
rækilega kannað hvort Álfheiður
Ingadóttir, dóttir Inga R. Helga-
sonar nyti nægilegs fylgis, til þess
að tefla henni fram gegn Kristínu.
Þeir sem könnuðu framboðsmögu-
leika Álfheiðar töldu hana eiga
möguleika, en þeir landsfundar-
fulltrúar sem blaðamaður Morg-
unblaðsins ræddi við á föstudag
og iaugardag töldu möguleika
hennar hverfandi. Hvað sem því
líður kom ekki til framboðs hennar
vegna þess að varaformannsem-
bættið var orðið liður í heildar-
samkomulagi, þegar samið var um
skiptingu framkvæmdastjórnar
flokksins og aukið vægi verkalýðs-
armsins þar. Þá var reynt að telja
Vilborgu Harðardóttur hughvarf,
og fá hana til þess að gefa kost á
sér á nýjan leik, en Vilborg aftók
það. Á „kvennabyltingarfundi" í
hádeginu á laugardag reyndu þær
konur sem staðið hafa hvað næst
formanninum Svavari Gestssyni í
flokksstarfinu, þær Adda Bára
Sigfúsdóttir, Guðrún Hallgríms-
dóttir og Guðrún Ágústsdóttir að
höfða til þess að konurnar yrðu
að standa saman um einn fulltrúa.
Aðrar konur á fundinum bentu
Öddu Báru og nöfnunum hins
vegar á að þær væru í raun að
ganga erinda gömlu flokkseigend-
aklíkunnar, en ekki að hugsa um
sameiningu kvenna. Bentu þær
sem studdu Kristínu á að vissulega
færi hún fram sem fulltrúi ákveð-
inna pólitískra sjónarmiða, en
engu að síður væri hún kona, sem
aðrar konur í flokknum ættu að
SVAVARI Gestssyni, formanni Al-
þýðubandalagsins, er spáð valdalítilli
framtíö á formannsstóli, eftir að Krist-
ín Á. Ólafsdóttir er komin við hlið
hans í valdameira varaformannssæti
en verið hefur og Ólafur Ragnar
Grímsson verður áfram formaður í
valdameiri framkvæmdastjórn flokks-
ins.
geta sameinast um að styðja.
Fundurinn leystist hins vegar upp
eftir átök og rifrildi, þar sem
Bjarnfríður Leósdóttir jós úr skál-
um reiði sinnar yfir þær ASÍ konur
sem þarna voru staddar, og endaði
fundurinn með því að margar
konur gengu af fundi.
Landsfundarfulltrúum
blöskraði baktjalda
makkið
Greinilegt var að almennum
landsfundarfulltrúum blöskraði
það hvernig gamla klíkan vann á
bak við tjöldin. Einn landsfundar-
fulltrúinn orðaði þetta þannig á
sunnudag: „Forystumenn hafa hér
staðið fyrir þriggja daga kennslu-
stund fyrir landsfundarfulltrúa í
klíkuvinnubrögðum sínum, og það
kemur þessum mönnum mjög í
koll.“ Hann sagðist fullviss að
fjölmargir einstaklingar á þing-
inu, sem hefðu verið tiltölulega
bláeygir og sagt að samstaða yrði
að ríkja meðal fulltrúa, hefðu snú-
ist þannig að þeir tækju afstöðu
með „lýðræðiskynslóðinni", gegn
flokkseigendaklíkunni. Annar
benti á að þeir sem segðust fulltrú-
ar „lýðræðisaflanna" hefðu tryggt
sér varaformann með því að semja
um að kosning færi ekki fram um
framkvæmdastjórn. Þetta væri
vægast sagt undarlegt upphaf að
krýningu „lýðræðisaflanna". At-
hygli vekur að í samtölum blaða-
manns við landsfundarfulltrúa á
föstudag og laugardag kom fram
mikil vantrú fulltrúa á að nokkuð
myndi breytast í flokksstarfinu og