Morgunblaðið - 12.11.1985, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. NÓVEMBER1985
27
MorgunblaAið/Árni Sæberg og Bjarni.
Ossur Skarphédinsson, ritstjóri Þjóðviljans, hafði sig mjög í frammi á fundinum
og lýsti Alþýðubandalaginu sem pólitískri hundahreinsunarstöð. Hér slá þeir
Óssur og Guðmundur J. Guðmundsson á léttari strengi, en ekki er víst að
Össuri verði mikill hlátur í hug, ef þau sjónarmið að ráða eftirlitsmann með
honum og hans stefnu að Þjóðviljanum, í formi þriðja ritstjórans, verða ofan á.
sem var litið á sem frambjóðanda
flokkseigendaklíkunnar og sér-
stakan málsvara kvenna færi ekki
fram. Flokksforystan hafði þá haft
í hótunum við þá sem studdu
Kristínu. Sagt að með því að draga
ekki til baka framboð hennar, þá
væru þeir að stefna Alþýðubanda-
laginu í stóra hættu, og áttu þá
við hættu á kiofningi. Jafnframt
hótuðu þeir því að bjóða Ásmund
Stefánsson fram á móti Ólafi
Ragnari í formannssæti fram-
kvæmdastjórnarinnar. Þegar loks
samningar höfðu tekist, þá lá sú
málamiðlun fyrir að Svavar yrði
áfram formaður (um það var að
vísu aldrei neinn ágreiningur)
Kristín Á. Ólafsdóttir, varafor-
maður, Pálmar Halldórsson, ritari
og Margrét Frímannsdóttir gjald-
keri.
Það er skemmtileg smásaga að
baki uppstillingar Pálmars, sem
er kornungur æskulýðsfylkingar-
maður. Hann er framkvæmda-
stjóri Iðnnemasambandsins og
tengist þannig verkalýðshreyfing-
unni. Auk þess er hann bróðurson-
ur Sigurjóns Péturssonar, borgar-
fulltrúa, sem tilheyrir flokkseig-
endaklíkunni. Því líta flokkseig-
endurnir, verkalýðsarmurinn og
unga fólkið í Alþýðubandalaginu
öll á Pálmar sem sinn fulltrúa í
æðstu stjórn flokksins. Engu að
síður liggur það fyrir að tilnefning
Að vísu segja talsmenn verkalýðs-
hreyfingarinnar að Ásmundur Stefáns-
son og stuðningsmannalið hans í fram-
kvæmdastjórn hafi styrkt stöðu sína
svo í framkvæmdastjórn, að þau eigi
eftir að velgja formanni stjórnarinnar
undir uggum, ef þörf krefur.
Ólafur Ragnar Grímsson telur sig og
sín sjónarmið hafa unnið sigur á nýaf-
stöðnum landsfundi.
Kjartan Ólafsson, fyrrverandi ritstjóri
Þjóðviljans, er talinn höfundur þeirrar
málamiðlunar, sem gerð var, og kom
í veg fyrir að stríðandi öfl færu út í
opinbera styrjöld.
forystusveit flokksins, þó að ein-
hver ný andlit skipuðu forystu-
sveitina í fundarlok. Einn viðmæl-
andi blaðsins sagði: „Blessuð góða,
flokknum verður ekki bjargað úr
þessu. Forystan hugsar um það
eitt að vernda stóla sína og vill
enga breytingu. Það er einkenn-
andi fyrir einangrun forystusveit-
arinnar, gamla flokkseigendafé-
lagsins að hún blandar ekki einu
sinni geði við landsfundarfulltrúa,
heldur situr á endalausum sam-
særis- og klíkufundum hér uppi á
hanabjálka." Annar sagði: „Það
sem ég óttast mest að gerist hérna,
verði nákvæmlega ekki neitt. Það
er það sem forystan vill, og auðvit-
að vill íhaldið það einnig, því
óbreytt ástand hefur í för með sér
áframhaldandi fólksflótta úr Al-
þýðubandalaginu." Einn viðmæl-
andi enn sagði: „Það sem þarf að
gerast á þessum fundi, en gerist
örugglega ekki, er að skipta um
allt topplyklasettið."
þessum fundi. Var jafnframt rætt
um það að verkalýðsarmur flokks-
ins hefði mjög styrkt stöðu sína á
þessum fundi, þar sem hann hefði
nú svo þungt vægi í framkvæmda-
stjórnflokksins.
Pólitísk hunda-
hreinsunarstöð
Össur Skarphéðinsson ritstjóri
Þjóðviljans, tilheyrir tvímælalaust
þeim hópi alþýðubandalagsmanna
sem verið hafa með andóf að
undanförnu. Össur hélt andófi sínu
áfram á landsfundinum af miklum
ákafa, við mjög góðar undirtektir
margra landsfundarfulltrúa, en
takamarkaða hrifningu annarra.
Til dæmis lýsti Össur Alþýðu-
bandalaginu á laugardag sem póli-
tískri hundahreinsunarstöð, og
fóru þessi ummæli hans svo fyrir
brjóstið á sumum að Össur átti í
orðsins fyllstu merkingu fótum
fjör að launa á landsfundarfagnaði
á laugardagskvöld. Ingi R. Helga-
son reiddist þessum ummælum svo
heiftarlega að hann tók frakka
sinn og gekk af fundi, og kom ekki
aftur. Össur gerði lítið úr reiði
flokksbræðra sinna og sagðist
einungis hafa átt við að mikii
spenna ríkti f flokknum, og nú
væru menn að hreinsa út þann
uppsafnaða óróa og spennu sem
fyrir væri, og það mætti vel orða
það sem pólitíska hundahreinsun.
Það var ekki fyrr en síðdegis á
laugardag sem fyrir lá að uppstill-
ingarnefnd myndi gera tillögu um
Krístínu Á. Ólafsdóttur í varafor-
mann, og að Álfheiður Ingadóttir,
hans er tilkomin vegna ákvörðunar
verkalýðsarmsins.
Flokkseigendaklíkan
ætlaöi aö sýna fram á
lítiö fylgi Kristínar
Þegar Rannveig Traustadóttir
gerði fulltrúum grein fyrir tillög-
um uppstillingarnefndar í stjórn
flokksins og framkvæmdastjórn,
sagði hún með þunga að þetta hefði
verið gífurlegt starf fyrir nefnd-
ina, og legði hún eindregið til að
tillögur hennar væru samþykktar.
Þótti sumum fulltrúum þetta
nokkuð einkennileg tilmæli Rann-
veigar, þar sem hún hefur verið
talin tilheyra „lýðræðiskynslóð-
inni“. Jafnframt þótti þetta ákall
Rannveigar til landsfundarins
endurspegla þau átök sem átt
höfðu sér stað í nefndinni.
Formannskjörið sjálft varð síð-
an með sögulegum hætti, því þegar
Svavar Gestsson hafði verið end-
urkjörinn með lófataki, eins og
hefð er fyrir, þegar aðeins einn
maður er í kjöri, bað Helgi Guð-
mundsson fundarstjóri menn að
hætta lófatakinu því fyrir fundin-
um lægi tillaga um að skrifleg
kosning færi fram um formanninn.
Setti menn hljóða við þessa fregn,
en síðan fór óánægjukliður um
salinn. Ekki leikur nokkur vafi á
því að tillagan um skriflega kosn-
ingu var flutt með vitund Svavars.
Var markmiðið með tillögunni að
sýna fram á ótvíræðan styrk for-
mannsins, og markmiðið með til-
lögunni um skriflega kosningu
varaformanns, sem flutt var í
kjölfar formannskosningarinnar,
„Lýöræöisöflin hafa
tekið völdin“
Á sunnudagskvöldið var hljóðið
í fulltrúunum orðið heldur betur
annað, því menn sögðu: „Hér hafa
raunverulegar, róttækar breyting-
ar átt sér stað. „Lýðræðisöflin"
hafa tekið völdin, og flokkseigend-
ur verða nú að starfa með þeim.“
Var að heyra að mjög almenn án-
ægja landsfundarfulltrúa væri
með niðurstöður fundarins, og
mátti merkja af orðum manna, að
þeir teldu að raunveruleg ný sókn
Alþýðubandalagsins hefði hafist á
jafnframt að sýna fram á lítinn
styrk Kristínar. Þau Adda Bára
Sigfúsdóttir og Gísli B. Björnsson
voru höfuðpaurarnir á bak við til-
lögurnar um skriflega kosningu,
en þau eru bæði mjög nánir sam-
starfsmenn Svavars, auk þess sem
þau þykja vera tákn fyrir foringja-
holla flokksmenn.
Niðurstaða kosningarinnar varð
sú að Svavar hlaut 243 atkvæði
af 276, sem er 88% greiddra at-
kvæða, en Kristín hlaut 181 at-
kvæði af 265, sem er 68% atkvæð-
anna. Höfðu þau Adda Bára og
Gísli gert þessa tillögu með þá von
í huga, að Kristín hlyti innan við
50% atkvæða, og hugðust þar með
sýna fram á að varaformaður með
svo lítinn stuðning yrði að sitja
og standa eins og formaðurinn með
90% fylgi segði. Þetta brást, þann-
ig að stuðningsmenn Kristínar
hrósuðu sigri, og sögðu hennar
kosningu góða. Þó sögðu þeir fram-
komu formannsins skyggja á sig-
urgleði þeirra. Hann hefði ekki í
einu orði lýst samstarfsvilja, né
rétt fram sáttahönd. Sögðu þeir
það hafa verið ómaklega fram-
komu formannsins að óska Krist-
ínu ekki til hamingju með kjörið
og bjóða hana velkomna í varafor-
mannsstarfið. Bentu þeir á að í
eina skiptið sem skrifleg kosning
hefði farið fram áður um formann
flokksins, þegar Ragnar Arnalds
var kjörinn formaður, hefði hann
hlotið um 70% atkvæða. Enn-
fremur bentu þau á að það væri í
sjálfu sér þakkarvert að flokkseig-
endafélagið léti fara fram skrif-
lega skoðanakönnun á fylgi sínu,
og í ljós hefði komið að þeir hefðu
ekki nema 80 manns, þ.e. þá sem
skiluðu auðu í varaformannskjör-
inu. Aðrir benda hins vegar á að
margir þeir sem tilheyra flokks-
eigendahirðinni séu staðfast fólk
sem virði gerða samninga, og hafi
því margir kosið Kristínu sem séu
henni harðlega andsnúnir.
Kjartan ölafsson fyrrverandi
ritstjóri Þjóðviljans hefur ávallt
verið dyggur stuðningsmaður
Svavars. Hann starfaði í uppstill-
ingarnefnd og er talinn höfundur
þeirrar málamiðlunar sem fram
kemur í uppstillingu nefndarinnar
í framkvæmdastjórn og Kristínar
í varaformannsembættið. Þeir
Baldur Óskarsson fyrrum fram-
kvæmdastjóri Alþýðubandalags-
ins og Þröstur Ólafsson studdu
hann í þessari tillögugerð, sem
mun hafa verið Svavari Gestssyni
mjðg ógeðfelld, einkum sá liður
sem á göngum Borgartúns 6 gekk
undir nafninu „Gentlemen’s agree-
ment“. Það samkomulag gekk út á
það að verkalýðsarmurinn fengi
að styrkja stöðu sína í fram-
kvæmdastjórn flokksins, en Ólafur
Ragnar yrði áfram formaður
framkvæmdastiórnar. Niðurstað-
an varð sú að Olafur Ragnar yrði
kjörinn formaður, en það yrði hins
vegar ekki fyrr en á fundi fram-
kvæmdastjórnar að afloknum
landsfundi.
Þeir Kjartan, Baldur og Þröstur
gengu milli manna aðfaranótt
laugardags og reyndu að miðla
málum. Niðurstaða málamiðlun-
arinnar varð svo sú að „lýðræðis-
sinnar“ gengust inn á að verka-
lýðsarmurinn fengi að styrkja
stöðu sína í framkvæmdastjórn-
inni, en ólafur Ragnar yrði for-
maður hennar og Kristín varafor-
maður flokksins. Telja stuðnings-
menn Kristínar og ólafs Ragnars
þetta mikinn sigur fyrir sig og sín
sjónarmið, en verkalýðsarmurinn
og gamla forystuliðið túlka niður-
stöðuna sér í hag og telja sig hafa
ótvíræðan meirihluta í fram-
kvæmdastjórninni þannig að í
reynd hafi þau völdin í sínum
höndum. Framkvæmdastjórnin er
nú þannig samansett að allir
meginstraumarnir í Alþýðubanda-
laginu eiga þar sína fulltrúa. Til-
lögur uppstillingarnefndar um
menn í framkvæmdastjórn voru
þessar: Álfheiður Ingadóttir, (talin
tilheyra flokkseigendafélaginu)
Ásmundur Stefánsson, (fulltrúi
verkalýðsarmsins) Guðrún
Ágústsdóttir, (talin tilheyra
flokkseigendafélaginu) Hansína
Stefánsdóttir, (fulltrúi verkalýðs-
armsins) Jóhannes Gunnarsson,
(formaður Neytendasamtakanna,
stendur utan við átökin) Ólafur
Ragnar Grímsson, (talsmaður lýð-
ræðisaflanna) Sigrún Clausen,
(fulltrúi verkalýðsarmsins) Sigur-
jón Pétursson (talinn tilheyra
flokkseigendaklíkunni) og Össur
Skarphéðinsson (talsmaður lýð-
ræðisaflanna). Hlutu þau öll kosn-
ingu.
„Það sem þetta snýst um er
annars vegar gamla pólitíkin, þar
sem málin eru leidd til lykta með
einhverjum klíkupóstum sem sitja
á lokuðum fundum úti f bæ, og
hins vegar það sem við köllum nýju
pólitíkina, sem byggist á því að
málin séu rædd fyrir opnum tjöld-
um. Ef það sé ágreiningur, þá sé
það allt í lagi að hann komi í ljós.
Það sé skorið úr í kosningum um
menn og málefni, þannig að kosn-
ingar séu ekkert feimnismál."
Þetta er lýsing eins landsfundar-
fulltrúans í hnotskurn á því sem
hann telur að ágreiningurinn hafi
staðið um. Vart þarf að geta þess
að hann tilheyrir „lýðræðisarmin-
um“. Hann sagðist tvímælalaust
telja að sjónarmið „lýðræðis-
sinnanna" hefðu unnið stórsigur á
landsfundinum, því fjölmargir
fullt"úar hefðu komið til fundarins
með þann ásetning að styðja við
bakið á formanninum, því hann
þyrfti á því að halda. Hins vegar
hefði framvinda fundarins orðið
slík, að fulltrúar hafi skynjað þann
mun sem fælist í nýju stefnunni,
miðað við þá gömlu, og þvf hefðu
þeir söðlað um. Það hefðu þeir
gert án þess að snúa baki við for-
manninum, því hann hefði hlotið
mjög góða kosningu, en með því
að kjósa Kristínu sem varafor-
mann og lýsa þannig yfir vilja
sínum um breytta og bætta starfs-
hætti flokksins hefðu þeir stutt
„lýðræðiskynslóðina".
Öðrum þykir þetta næsta
spaugileg útlistun á samninga-
makki „lýðræðisaflanna" á lands-
fundinum, en þeir segjast setja
traust sitt á það að aukinn styrkur
verkalýðsarmsins í framkvæmda-
stjórninni og sú eindregna krafa
sem fram hafi komið á lands-
fundinum um drengilegt samstarf
hinna ólíku hópa f flokknum, og
samræmt starf, m.a. um samhæfð
viðbrögð flokksins og Þjóðviljans
muni skila flokknum árangri á
næstu mánuðum.
Ekki er nema von að menn
spyrji hvað sé framundan hjá
Alþýðubandalaginu eftir að þess-
um sögulega landsfundi flokksins
er lokið. „Það hefur aldrei gerst í
islenskri pólitík að öfl sem hafa
ráðið flokki í áratugi verði undir,“
sagði einn viðmælandi blaða-
manns. Hann sagði þennan fund
geta verið tákn um þá baráttu
vinstra fólks í landinu sem væri
framundan. Unga fólkið hefði tví-
mælalaust komið mjög sigur-
stranglegt út úr fundinum. Komin
væri sterk blokk innan Alþýðu-
bandalagsins, sem hefði alla að-
stöðu til þess að móta stefnu og
starfshætti Alþýðubandalagsins f
anda þeirra hugmynda sem „lýð-
ræðiskynslóðin" hefði barist fyrir.
Annar sagði að það sem raun-
verulega hefði gerst á þessum
fundi væri að lýðræðiskynslóðin
hefði keypt sér embætti varafor-
manns og formanns framkvæmda-
stjórnar því verði að sitja í minni-
hluta í framkvæmdastjórn. Hann
sagði að á næstu vikum og mánuð-
um myndi koma í ljós hvort þeim
meirihluta yrði beitt eða hvort
samkomulag tækist um samstarf
allra aðila. Á þessari stundu væri
því í reynd útilokað að segja til
um hver kæmi út sem sigurvegari.
Reynslan ein getur skorið úr um
það hvort fullyrðingar um gott
samstarf og heilindi fá staðist. Það
liggur hins vegar fyrir, að þótt ný
forystusveit Alþýðubandalagsins
hafi verið kjörin, þá eru í þeirri
sveit fulltrúar ólíkra afla og sjón-
armiða, og ekki að efa að í brýnu
getur skorist, ekki sfst í ljósi þess
að framkvæmdastjórnin er skipuð
mun sterkari einstaklingum nú en
nokkurn tima áður. Hvort slíkt á
eftir að styrkja og efla Alþýðu-
bandalagið sem pólitískt afl
vinstri manna f landinu getur
tíminn einn leitt í ljós.