Morgunblaðið - 14.12.1985, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR14. DESEMBER1985
í átt til
meiri
farsældar
— eftir Ingimar F.
Jóhannsson
Hinn 5. nóv. sl. voru áttatíu ár
liðin frá því að Baldvin Einars-
son söðla- og aktygjasmiður
opnaði verkstæði sitt í Reykja-
vík. Baldvin kom heim frá námi
sumarið 1905, þá tvítugur að
aldri og hafði þá um fjögurra ára
skeið stundað nám í Noregi.
Til Noregs hélt hann árið 1901
og hafði þá nýlokið prófi í söðla-
smíði hjá ólafi Eiríkssyni söðla-
smið í Reykjavík. Á þeim árum
lærðu of margir söðlasmíði og
var því erfitt fyrir hinn unga
söðlasmið að útvega sér vinnu í
iðninni. Afréð hann því að fara
til Noregs í atvinnuleit. Sagði
Baldvin frá því síðar á ævinni
að betri ákvörðun hefði hann
ekki getað tekið því þegar hann
sneri aftur til íslands fjórum
árum síðar hafði hann þá mennt-
un sem enginn íslendingur hafði
áður lokið fagprófi í. Baldvin var
fyrsti faglærði íslendingurinn í
arnir mæddust minna, drógu
betur og meiddust síður undan
aktygjum hans. Dönsku bógtvein
voru of bogin og þreyttu hestinn
því óþarflega mikið.
Má segja að á sínum tíma hafi
aktygin valdið byltingu á íslandi.
Allt til þess er þau komu til
sögunnar, hafði allt verið flutt á
klökkum en svo skildu menn að
það var öllum auðveldara að nota
vagn, þar með var stórt skref
stigið í áttina til meiri farsældar.
Hóf Baldvin rekstur vinnu-
stofu á Laugavegi 43 og opnaði
hana 5. nóvember 1905 eins og
skýrt er frá í upphafi. Nefndi
hann aktygjasmiðjuna „Baldvin
Einarsson söðla- og aktygja-
smíði".
Verðlaunapeningur sem Baldvin fékk
á Iðnsýningunni árið 1911.
aktygjasmíði og eini Islending-
urinn sem nokkurn tíma hefur
lært söðlasmíði en i þeirri grein
lauk hann einnig meistaraprófi.
Átti þessi menntun hans eftir
að koma að góðum notum sfðar.
Ekki sist taldi hann Noregsför-
ina marka lífshamingju sina að
miklu leyti, þvi þar fann hann
lífsförunaut sinn, Kristine Koro-
line Einarsson (fædd Heggem)
og gengu þau í hjónaband vorið
1904. Þegar Baldvin fór utan
munu tveir hestvagnar hafa
verið í Reykjavík, sem einkum
voru notaðir til mókeyrslu. Einn-
ig munu nokkrir hafa leitt hesta
fyrir sleða og plóga. Til þess voru
notuð dönsk aktygi en þau þurfti
að minnka og pössuðu þau aldrei
vel fyrir íslenska hestinn.
Líkaði Baldvin þetta mjög illa
og vildi breyta aktygjunum.
Samræmdi hann gerð norskra
aktygja íslenskum þðrfum og
hvarf þá danska lagið sem áður
hafði verið ríkjandi. Aktygi þau
sem hann smíðaði voru annars
vegar kragaaktygi og hins vegar
klafaaktygi. Voru klafaaktygin
gerð fyrir mikið erfiði, klafarnir
voru stoppaðir og undir þeim
launkragi sem smellt var fyrst á
hestinn.
Var almennt talið að aktygi
þau sem Baldvin smíðaði væru
mun hentugri fyrir íslenska hest-
inn heldur en þau dönsku. Hest-
Flutningar á fyrirtækinu hafa
verið tíðir. Af Laugavegi 43 flyt-
ur Baldvin með vinnustofuna að
Laugavegi 67, síðar á Hverfis-
götu 58 og síðan aftur á Lauga-
veginn og þá í húsið 53b. Um
1956 gengur inn í fyrirtækið
Þorvaldur Guðjónsson söðla-
smiður sem hafði unnið lengi á
verkstæðinu og hét það „Baldvin
og Þorvaldur" upp fá þvi.
Eftir lát Baldvins 1961 tók
Þorvaldur við rekstrinum en þeir
höfðu frá 1956 rekið fyrirtækið
í sameiningu.
Árið 1976 selur Þorvaldur fyr-
irtækið Birni Sigurðssyni lög-
regluvarðstjóra í Kópavogi og
fluttist það þá suður í Kópavog.
Meðan söðlavinnustofan
„Baldvin og Þorvaldur" var starf-
rækt í Kópavogi unnu þrír menn
á verkstæðinu, þeir Þorvaldur
Guðjónsson söðlasmiður, Pétur
Þórarinsson söðlasmiður og Sig-
urður Björnsson sem var nemi
hjá Þorvaldi í iðninni.
Fyrirtækið var í Kópavogi i
hálft sjötta ár en Skúli Einarsson
söðlasmiður kaupir það 1981 og
flytur með það á Selfoss. Rak
Skúli fyrirtækið síðan til vors
1985 en þá keyptu það hjónin
Guðni Sturlaugsson og Ósk
Gísladóttir. Héldu þau áfram
starfseminni á Selfossi og reka
þar nú verkstæði og verslun með
miklum myndarbrag. Hjá þeim
Heiðursskjal
sem Baldvin fékk
á Iðnsýningunni
árið 1911.
Pétur Þórarinsson söðlasmiður að
störfum á söðlasmíðaverkstæðinu
„Baldvin og Þorvaldur“ meðan það
var starfrækt í Kópavogi.
Baldvin Einarsson söðla- og aktygjasmiður og kona hans, Kristine Kar-
oline Einarsson. — Myndin er tekin 1905.
starfar söðlasmiðurinn Pétur
Þórarinsson sem fyrr var nefnd-
ur.
Reiðtygi frá söðlasmíðaverk-
stæðinu „Baldvin og Þorvaldur"
njóta vinsælda hjá hestamönn-
um og gott dæmi um það eru sex
hnakkar á einu heimili í Kjósinni
og þykja mjög vandaðir og góðir.
Blómaskeið hafa auðvitað
komið og farið í sögu „Baldvins
og Þorvaldar" allt frá því að
brautryðjandinn Baldvin Einars-
son stofnaði fyrirtæki sitt fyrir
áttatíu árum. Má með sanni
segja að fyrirtæki það sem nú
er starfrækt og ber nafn hans
megi rekja rætur sínar til þess
og sé að uppruna sama fyrirtæk-
ið.
Meðan Baldvin söðlasmiður
rak fyrirtækið komu oft blómleg
tímabil og seldi hann þá mikið
af reið- og aktygjum. Aldrei
hafði hann þó nein veruleg um-
svif. Hann mun hafa smíðað
mörg hundruð aktygi fyrir Vega-
gerðina, Reykjavíkurbæ og
Landssímann, einnig smíðaði
hann talsvert af plógaktygjum,
lystikerruaktygjum að ógleymd-
um fleiri hundruð reiðtygja um
ævina.
Ekki gekk þó alltaf vel hjá
honum og notkun hesta og reið-
tygja minnkaði í kjölfar tækni-
væðingar.
Einhvern tíma gekk svo illa
hjá Baldvin að hann neyddist til
að selja saumavél sem hann hafði
keypt erlendis og flutt til íslands
1912. Þótti honum gripurinn góð-
ur og sá mikið eftir vélinni. Þessa
saumavél keypti Markús Jónsson
söðlasmiður á Borgareyrum í
Rangárvallasýslu. Má geta þess
til gamans að vélin er í góðu lagi
og notar Markús hana ennþá.
Það er von mín að rekstur
söðlasmíðaverkstæðisins „Bald-
vins og Þorvaldar" megi ganga
vel um ókomin ár og ekki þurfi
að grípa til þess örþrifaráðs að
selja saumavél né annað eins og
forðum hjá Baldvin söðlasmið.
Með þessum orðum læt ég stuttri
umfjöllun lokið um áttatíu ára
sögu fyrirtækis sem hugsjóna-
maður stofnsetti og með vinnu
sinni lagði fram nokkurn skerf
til breytinga á þjóðfélagsháttum
okkar.
Heimildir.
— Fólkið í landinu 2
bls. 214—229 Reykjavík 1952
— Bréfasafn Baldvins Einarssonar.
Höfundur er nemandi í Fjöl-
brautaskólanum í Breiðholti