Morgunblaðið - 14.12.1985, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR14. DESEMBER1985
Pappírsflóð
Parkinsons-lögmálið ræð-
ur hjá Sameinuðu þjóðunum
á Allsherjarþingi
Það var mannmargt í íslensku nefndinni á allsherjarþinginu,
er Guðmundur J. Guðmundsson var þar síðast fyrir fimm árum
Þrengsli voru svo mikil að Guðmundur varð að fá að láni sæti
hjá Jamaica meðan myndin var tekin. — Talið frá vinstri:
Kornelíus Sigmundsson, Gerður Steinþórsdóttir, ívar Guð-
mundsson, Birgir ísl. Gunnarsson, Árni Tryggvason, Tómas
Tómasson, Magnús Magnússon og Guðmundur J. Guðmundsson.
Guðmundur J. Guðmunds-
son alþm. segir frá
— eftir ívar
Guðmundsson
„Manni ofbýður pappírsflóðið,
orðagjálfrið og starfsfólksfjölgun-
in hjá Sameinuðu þjóðunum. Þar
ríkir Parkinson-lögmálið dæmi-
gert,“ sagði Guðmundur J. Guð-
mundsson alþingismaður, er hann
var að búa sig undir heimferð eftir
setu á Allsherjarþingi, í annað
sinn á fimm árum. En hann flýtti
sér að bæta við: „En það er þess
virði, því það eru smáþjóðirnar,
sem eiga mest undir því, að al-
heimssamtökin haldi áfram að
vera til. Og við íslendingar eigum
aldrei að sjá eftir þeim aurum sem
við leggjum stofnuninni til.
Eða tillögufarganið, blessaður
vertu, maður minn,“ heldur Guð-
mundur áfram. „Ég held að þeir
ættu að taka sér Alþingi íslend-
inga til fyrirmyndar í þeim efnum,
og þykir okkur þó nóg um þar.“
Við sitjum í íbúð í Roger Smith-
gistihúsinu við breiðgötuna, sem
nefnist Lexington, en þar hafa
þeir íslendingar, sem setið hafa
Allsherjarþingið á undanförnum
árum átt sinn samastað í New
York. Þar blaktir íslenskur fáni
ásamt nokkrum öðrum þjóðfánum
yfir fordyri á góðviðrisdögum. ís-
lendingar eiga sín uppáhaldsher-
bergi á þessum gististað. Guð-
mundur og kona hans, Elín, vissu
hvað þau voru að gera er þau
pöntuðu herbergi 1202. Það er
hornherbergi á tólftu hæð, húsa-
garðsmegin. Útsýnið úr stofu-
glugga er múrveggur nágranna-
hússins, en herbergið hefir þann
kost að þar heyrist ekki umferð-
arglamrið frá Lexington-götunni,
sem er ein af fjölförnustu um-
ferðargötum miðborgarinnar.
Þórarinn Þórarinsson ritstjóri
og kona hans, Ragnheiður, áttu
þarna sína uppáhaldsíbúð. Báðu
ávallt um 1102 eða 1302 og það
voru og eru ávallt fleiri, sem panta
ákveðin herbergi. Þegar við Elín
hittumst berst talið fyrst að Morg-
unblaðinu. Við vorum þar sam-
starfssystkini endur fyrir löugu.
En svo giftist hún Guðmundi og
fór á Þjóðviljann. Ég stríði henni
með því að þar hafi Þjóðviljinn
óverðskuldað notið góðs uppeldis
hennar hjá Morgunblaðinu. Þá
bætir Guðmundur við: „Þú ættir
heldur að eiga viðtal við hana
Elínu og mig. Hún gæti sagt þér
margt fróðlegt eftir að hafa verið
gift mér svona lengi.“ „Já, vafa-
laust,“ ansaði ég, „en ég er ekki
viss um að hún segði mér allt það
fréttnæmasta." Og svo snerum við
okkur aftur að Sameinuðu þjóðun-
um.
Parkinsons-bólga
komin í kerfid
Á fyrstu árum Sameinuðu þjóð-
anna voru Allsherjarþingin fá-
menn. Aðildarþjóðirnar ekki nema
51 þar til í byrjun sjöunda ártugar-
ins og nú eru þær 159. Fjölmennari
þjóðir höfðu venjulega sérstaka
fulltrúa í öllum sjö nefndum þings-
ins, en meðal minni þjóða urðu
menn að hlaupa miili nefnda.
Thor Thors sendiherra íslands
í Bandaríkjunum var jafnframt
fastafulltrúi hjá SÞ. Hann sat í
New York á meðan á Allsherjar-
þinginu stóð og hafði venjulega
einn mann sér til aðstoðar yfir
þingtímann, lengi vel frænda sinn
Kristján Albertsson. En brátt fór
að tíðkast að háttsettir embættis-
menn og stjórnmálamenn fóru að
sækja þingin. Leið þá ekki á löngu
áður en Parkinsons-bólga fór að
gera vart við sig í kerfinu, fleiri
og fleiri fóru að sækjast eftir því
að komast á Allsherjarþing og
þótti virðing að, eða það var til-
breyting frá skammdegisþung-
lyndi heimafyrir, norður á Islandi.
Við fráfall Thors Thors var skip-
aður sérstakur fastafulltrúi hjá
Sameinuðu þjóðunum, með aðstoð-
armann sér við hlið. Um þetta leyti
tóku Norðurlöndin upp á því að
senda fulltrúa frá stjórnmála-
flokkunum á Allsherjarþing. ís-
lendingar fylgdust með í þeirri
tísku. Upphaflega mun hugmyndin
hafa verið aö gefa Alþingismönn-
um tækifæri til að kynnast starf-
semi Sameinuðu þjóðanna af eigin
raun. En það fyrirkomulag fór
fljótt úr skorðum er alþingismenn
fóru að senda fulltrúa sína og
flokksmenn í sinn stað. Það komst
í hámæli, að Allsherjarþingsferðir
til New York væru verðlaun fyrir
gott og tryggt flokksstarf. Það kom
fyrir, að stundum voru allt að átta
fulltrúar á þingi frá íslandi. En
þegar þingflokkunum fjölgaði í sex
vandaðist málið. Er nú svo komið,
að aðeins einn maður er frá hverj-
um flokki, að Sjálfstæðisflokki
undanskildum, sem fær tvo full-
trúa á þing SÞ. Þeir koma ekki
fyrr en almennu umræðunum er
lokið og eru því aðeins þrjár vikur
í New York í stað allt að sex fyrr
á árum. Það er og áskilið, að ein-
göngu alþingismenn, eða vara-
menn þeirra, sitji þing SÞ. Hjá
fastanefnd fslands eru starfandi
tveir menn og auk þess ræðismað-
ur og venjulega fulltrúi frá utan-
ríkisráðuneytinu hluta þingtím-
ans.
Mannmargar sveitir
Norðurlanda
Frændur vorir á Norðurlöndum
hafa lengi látið nokkuð á sér bera
innan Sameinuðu þjóðanna. Hafa
þeir lagt til marga af helstu emb-
ættismönnum stofnunarinnar og
eru auk þess greiðugir og gjöfulir
til aðstoðar við þróunarlöndin. En
það kostar þá allmikið mannahald
í eigin nefndum. T.d. er fjörutíu
manna sveit í sænsku fastanefnd-
inni, 25 frá Noregi og eitthvað
færra frá Dönum og Finnum.
Þegar Danir voru í fyrsta skipti
kjörnir í öryggisráð varð talsvert
fjaðrafok í dönskum fjölmiðlum
er fjölgað var í fastanefndinni í
tíu fulltrúa. Blöðin spurðu hvort
þetta væri ekki ónauðsynlegt óhóf.
Lærdómsrík kynning
á alþjóðagrundvelli
Guðmundur J. Guðmundsson
telur að það hafi orðið sér lær-
dómsríkt að sitja þessi tvö þing
Sameinuðu þjóðanna. Það hafi
haft hvað mest áhrif á sig að fá
tækifæri til að setjast niður og
rabba óformlega við fulltrúa úr
öllum hornum heims. Það hafi
verið sér meira virði en að hlusta
á ræður manna á þinginu, sem oft
séu orð tóm, endurtekningar og
fjas um orðalag frekar en efni. En
það væri oft skemmtilegt að sitja
yfir kaffibolla með mönnum eins
og t.d. fulltrúa frá Himmalaja-
landinu Nepal, sem hann kynntist
af tilviljun einni. Það var langt
því frá að maðurinn bærist á. En
það kom síðar í ljós að hann var
prófessor við háskólann í Nepal
og doktor í alþjóðalögum. Það
sannaðist sem Tómas kvað forðum.
Hjörtum mannanna svipar saman
í Súdan og Grímsnesinu. Þá sé það
virðingarvert hve fulltrúar fyrr-
verandi nýlenduþjóða hafi haslað
sér völl á alþjóðasamkomum og
séu þar í engu eftirbátar fulltrúa
frá hinum svonefndu þróuðu þjóð-
um. Guðmundur hikar augnablik
í samtalinu og segir: „Þú sagðir
mér, ívar, að tungumálin og trúar-
brögðin væru helstu vandamálin í
samskiptum þjóða. Ég tók eftir því
að margir spurðu mig hvaða mál
væri talað á íslandi, en það spurði
mig enginn hvaða trú við játuðum.
Þeir virtust vita að þar væri á
ferðum vandamál, sem víða væri
viðkvæmt og ekki rétt að ræða.“
Frá Asíu og Afríkulöndum koma
nú hámenntaðir og glæsilegir full-
trúar með háar menntagráður frá
bestu háskólum heims, Oxford,
Sorbonne, Harvard o.s.frv.
Það var og skemmtilegt að
hlusta á ræður þessara glæsilegu
manna frá svokölluðu „vanþróuðu"
löndum, eða þróunarlöndum sem
þau eru nú kölluð i kurteisisskyni.
Þeir gefa engum eftir í rökfestu
og skýrum málflutningi.
Mismunandi
ræðuform þjóða
Ræðuform þjóða eru að sjálf-
sögðu æði mismunandi. Sumt er
byggt á hefð, blandað nýfengnum
áhrifum eða tísku, segir Guðmund-
ur. Rússum er t.d. gjarnt að
skreyta mál sitt með dæmisögum
og allskonar tilvitnunum, stundum
á rósamáli. Bretar eru stuttorðir
og rökfastir og Bandaríkjamenn
líkjast þeim að nokkru en vilja
verða langorðari.
Spænskumælandi menn nota
málskrúð mikið og þá ekki ósjald-
an með handapati. Frakkar bera
nokkuð einkenni þessara manna í
ræðum sínum. Fulltrúar frá ný-
lenduþjóðunum bera að sjálfsögðu
nokkurn keim áhrifa, sem þeir
hafa orðið fyrir frá fyrrverandi
valdaþjóð og menntun sinni hjá
þeim.
En fyrrverandi nýlenduþjóðir
koma fram í fullri reisn. Á þá er
hlustað og þeirra ráð virt, ekki
síður en hinna, sem kunna að telja
sig eldri og reyndari í stjórn-
málafaginu á alþjóðagrundvelli.
Helstu mál þingsins
Guðmundur sat að þessu sinni í
sérstöku pólitísku nefndinni. Sú
nefnd var ekki upphaflega skipu-
lögð í stofnskránni. Nefndin er
raunverulega angi af fyrstu nefnd-
inni, hinni svokölluðu pólitísku
nefnd. Snemma hlóðust svo mörg
verkefni á fyrstu nefndina að það
var auðséð, að hún gæti ekki annað
þeim á þingtímanum og var það
ráð þá tekið, að stofna sérstaka
pólitíska nefnd til að taka við því
sem flaut út af hjá þeirri fyrstu.
Þótt nefndin hafi verið sett á lagg-
irnar til bráðabrigða, hefir aldrei
komið til mála að leggja hana
niður. Þar var margt fróðlegt að
heyra en einnig talsvert af fjölæru
efni, sem steindur upp höfðinu á
hverju þingi og sem ályktanir eru
gerðar um, sem ekki eru svo fram-
kvæmdar. En menn vilja halda
málunum vakandi þótt ekki sé
annað.
Það voru einkum tvö mál sem
vöktu almenna athygli og áhuga,
ástandið í Suður-Afríku ogframtíð
himingeimsins og mannleg af-
skipti af honum. Um bæði þessi
mál var raunverulega almenn
samstaða en ekki samkomulag.
Friöur í geimnum
er friður ájörðu
Framtíðarþróunin í himin-
geimnum er áhyggjumál allra
hugsandi manna og það kom mjög
greinilega fram á Allsherjarþing-
inu. Vísindamenn sjá óteljandi
möguleika fyrir mannkynið í
geimnum.
Geimurinn er eins og höfin voru
fyrr á tímum er framsýnir og
röskir menn leituðu landa. I
geimnum verða í framtíðinni
byggðar borgir og svæði verða þar
byggð mönnum, sem leita nýrra
framfara til þæginda fyrir mann-
kynið, heilsu þess og vellíðan.
En það fer ekki hjá því að menn
hafa og áhyggjur af framtíðinni
og þeim málum, sem nú ná út fyrir
jarðneskar pólitískar skoðanir. Sá
sem hefir geiminn á sínu valdi
hernaðarlega, segir Guðmundur,
getur haft heiminn í hendi sér.
Það er mörgum uggvænleg hugs-
un, sagði Guðmundur að lokum.
Og hætta á að „það yrði þröngt
fyrir dyrum hjá mörgum kot-
bóndanum," eins og sagt var forð-
um er ráðsmennsku á Grímsey bar
á góma.