Morgunblaðið - 16.01.1986, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR16. JANÚAR1986
íslenskir hagsmunir
og „hvalveiðirannsóknir“
' * bess að slæmar fréttir fara hratt teliast bær bví skemmra á vee ---------------
eftir Margréti
Þorvaldsdóttur
Vamaðarorð berast þessa daga
í gegnum fjölmiðla frá „útvörðum"
okkar í einu mikilvægasta við-
skiptalandi þjóðarinnar, Bandaríkj-
unum. Hvalfriðunarsamtökin þar í
landi ætla að láta verða af hótun
sinni um að heija áróður gegn ís-
lenskri fiskframleiðslu á bandarísk-
um markaði haldi íslensk stjómvöld
fast við þá ákvörðun sína að veiða
hvali til „rannsókna".
Fari slíkur áróður af stað mun
hann koma illa niður á íslenskri
framleiðslu, ekki aðeins físki heldur
einnig ullarvörum, útflutningi á
kjöti, hafí einhvem dreymt um
hann, Ameríkuflugi íslendinga og
vöruflutningum. Er það m.a. vegna
þess að slæmar fréttir fara hratt
og berast víða, þær þykja betra
fréttaefni en hinar góðu.
Það er okkar óheppni að við erum
ekki vel þekkt úti í hinum stóra
heimi, nema þá helst af einhveiju
misjöfnu. A neikvæðu fréttamati út
fyrir landsteina berum við íslend-
ingar sjálfir mesta sök. Tökum
dæmi um eigin kynningu af hval-
skurði í Hvalfirði. Mörgum útlend-
ingum þykir blóðvöllurinn og mynd-
ir af hvalskurði grófar og frum-
stæðar. Myndir þaðan með viðeig-
andi skýringum erlendra aðila gætu
unnið okkur mikinn skaða, þær
gætu kynnt okkur sem talsvert
frumstæða þjóð. Frumstæðar þjóðir
njóta takmarkaðrar virðingar um-
heimsins m.a. vegna þess, að þær
láta oft stjómast af eðlishvötum
fremur en yfirvegaðri hugsun og
Nýmyndbönd
með íslenskum texta,
Urvals myndir
Vandaðar barnamyndir
vi —-*■
Grín- og spennumyndii
[|
ii íLjú p/i Jyjrý&W::
VUS ií&ddLfi &£
Oskarsverðlaunamyndir
tlis
Eitthvað fyrir aiia.
Fástá
betri myndböndum.
1H
SIMI 611212
teljast þær því skemmra á veg
komnar en aðrar á þróunarbraut-
inni.
Mikilvægi frétta fer mjög eftir
því hvemig þeim er komið á fram-
færi. Málefnið skiptir þó miklu
máli, en einnig hveijir standa þar
að baki. Við höfum gott dæmi um
það í fjölmiðlum hér síðustu mánuði
hvemig tiltölulega fámennur hópur
einlægra friðarsinna kemur áhuga-
máli sínu til almennings og hefur
áhrif á skoðanir hans. Þetta er fólk
með hugsjón sem notar hvert tæki-
færi, í fjölmiðlum sem annars stað-
ar, til að koma hugðarefnum sínum
til fjöldans. Ahrifín, sem áróður
þeirra hefur á okkur, verða m.a.
vegna eldmóðs flytjenda og þeirrar
rökfærslu sem okkur fínnst skyn-
samleg. Frið í heiminum viljum við
öll.
Þetta dæmi er tekið vegna þess
að á nákvæmlega sama hátt vinna
áhugamannasveitir hvalfriðunar-
sinna. Þeir hrífa með eldmóði sínum
og rökum fólk sem í hjarta sínu er
þeim sammála. Þeir eru einnig til-
búnir að leggja fram bæði tíma og
ijármuni sem þarf til að vinna mál-
staðnum brautargengi.
Vegna þeirra hugmynda sem
komið hafa fram í fjölmiðlum hér,
um að þama vestra sé aðeins um
öfgahóp hvalfriðunarmanna að
ræða, skal bent á að hvalfriðun er
aðeins angi á miklu umfangsmeira
máli sem nefna má „varðveislu-
stefnu". Sú stefna á sér áratuga
langa sögu vestan hafs. Það var
með útkomu bókarinnar „Silent
Spring“ eftir Rachel Carson sem
gefín var út árið 1965, eða „Raddir
vorsins þagna" eins og hún hefur
verið nefnd á íslensku, að stefna
þessi fékk verulegan meðbyr al-
mennings. í bókinni er því lýst á
áhrifamikinn hátt hvemig skor-
dýraeitrið DDT hafði umbreytt líf-
ríkinu á ákveðnum landsvæðum.
Hin mikla umræða, sem fylgdi í
kjölfar útkomu bókarinnar, varð
m.a. til þess að bann var lagt við
notkun skordýraeitursins í vestræn-
um löndum.
Þessi áhrífamikla bók vakti hinn
almenna borgara mjög til umhugs-
unar og umræðu um varðveislu
umhverfísins. Krafa iðnríkja um
stöðugt meiri hagvöxt hafði valdið
því að kapp hafði oft verið meira
en forsjá. Mönnum varð ljóst að
náttúruauðlindir vom ekki óþijót-
andi. Margir urðu til að benda á,
að þessi kynslóð hefði engan sið-
ferðilegan rétt til að eyða á örfáum
áratugum auðlindum jarðar, sem
til staðar hefðu verið um aldir. Til
þeirra ættu komandi kynslóðir einn-
igtilkall.
Margrét Þorvaldsdóttir
„Þegar litið er áratug
til baka og rifjuð upp
forysta okkar Islend-
inga í baráttu fyrir
varðveislu auðlinda
hafsins, hlýtur það að
vekja undrun og valda
um leið vonbrigðum
hversu skammt hún
virðist ná.“
Umræðan náði hingað til íslands.
Urðum við virkir þátttakendur í
umræðu og aðgerðum og þeim svo
áhrifamiklum að heimsathygli
vakti. — Þá börðumst við fyrir
varðveislu fískistofna. — Árið 1973
var reynt að hamla gegn ofveiðum
með því að færa fiskveiðitakmörkin
út í 50 mflur. Andstæðingar okkar
stóðu á öndinni af reiði og vandlæt-
ingu, sendu þeir hingað herskip sín
og kynntu okkur leiðinlega í heims-
pressunni.
„Kommúnistar standa að baki
þessara aðgerða," var haft eftir
þeim. Árið 1975 var fiskveiðilög-
sagan svo færð út í 200 mflur og
fengum við lof „varðveislusinna"
vegna einarðrar baráttu okkar fyrir
varðveislu auðlinda. Reyndar heyrð-
ust nokkrar hjáróma raddir í Evr-
ópu sem sögðu: „Ef íslendingar ná
að færa fískveiðilögsöguna út í 200
mflur í dag verða þá ekki kröfur
um 300 mflur á morgun?"
Þegar litið er áratug til baka og
ri§uð upp forysta okkar íslendinga
í haráttu fyrir varðveislu auðlinda
í hafinu hlýtur það að vekja undrun
og valda um leið vonbrigðum hversu
skammt hún virðist ná.
Margir hafa lýst efasemdum um
áframhald þeirrar baráttu. í grein-
um rituðum í „New Scientist" og
víðar, um niðurstöður þings alþjóða
hvalveiðiráðsins í Boumemouth í
júlí í sumart kemur fram viss ótti
um að ef Islendingar og Suður-
Kóreumenn haldi til streitu ákvörð-
un um veiðar á hvölum í „vísinda-
skyni“, þá muni aðrar hvalveiðiþjóð-
ir ekki telja sig bundna af sam-
þykktum vísindanefndar ráðsins.
Ennfremur er því haldið fram, að
ef áframhald verði á hvalveiðum
muni þær ná innan fárra ára leiða
til útrýmingar hvalastofna á vissum
hafsvæðum. Þetta er aðalástæðan
fyrir því að hvalfriðunarsamtökin
beina spjótum sínum að íslending-
um.
Hvað afstöðu „frænda vorra“,
Norðmanna, snertir, þá kemur
nokkuð athyglisvert í ljós. Það var
búist við mótmælum þeirra fyrir
hönd þegna þeirra sem viðurværi
sitt hafa af hvalveiðum. En um
endanlega afstöðu þeirra var ekki
efast. Astæðan var sögð vera sú,
að við lokaákvarðanir um hvalveið-
ar hafa Norðmenn alltaf virt sam-
þykktir vísindanefndarinnar.
Hvað okkur íslendinga sjálfa
snertir, þá gáfum við eftirbreytni-
vert fordæmi, fordæmi sem vel
getur orðið okkur sjálfum fótakefli
t.d. þegar koma þarf við vömum
gegn ofveiði, en með vaxandi sókn
og meiri tækni við veiðar getur það
orðið fyrr en síðar. Sú staða getur
komið upp að aðrir telji sig ekki
bundna af alþjóðasamþykktum um
fiskveiðitakmarkanir þegar slíkar
samþykktir henta okkur.
Það er aðeins áratugur síðan við
lögðum allt að veði, jafnvel líf sjó-
manna okkar svo vinna mætti
þorskastríðið, allt í nafni vemdun-
arsjónarmiða. Þessi tími er ekki
gleymdur. Sjómennimir í þorska-
stríðinu em enn í dag okkar hetjur,
sögur þeirra koma út f þykkum
bókum og við erum stolt af afrekum
þeirra. Hvemig má það vera, að
þjóð sem í áratugi barðist fyrir
því að fá lög samþykkt á alþjóða-
vettvangi um vemdun auðlinda
hafsins, er nú í foiystu við að gera
slík samtök marklaus, og allt vegna
nokkurra hvala. Fjárhagslegan
ávinning höfum við lftinn, aðeins
álitshnekki. -
Enginn íslendingur hefur til þess
rétt að tefla á tvær hættur með
„fjöregg þjóðarinnar". Með ákvörð-
un um hvalveiðar í „vísindaskyni“
er atvinnuvegunum teflt fram. Hér
á landi hafa stjómvöld oft tekið
vafasamar ákvarðanir, en sú
ákvörðun er heimilar áframhald
hvalveiða getur orðið þjóðinni ein
sú örlagaríkasta.
Bátur sekkur í Bolungarvíkurhöfn
Bolunffarvik 12. janúar.
ÞAÐ OHAPP varð hér sl. föstu-
dag að bátur sem lá við bryggju
hér í höfninni sökk skyndilega.
Þegar atburðurinn átti sér stað
var enginn um borð f bátnum en
menn sem voru i nærliggjandi
bátum urðu einskis varir fyrr en
báturinn hafði kennt botns og
ekkert stóð upp úr nema möstrin.
Báturinn, sem heitir Sigurfari,
er 7 lesta trébátur, smíðaður 1979,
hafði legið í höfninni frá því að
veiðibann smábáta gekk í gildi í
desember sl. en eigandi hans,
Ragnar Sveinbjömsson, hugðist
hefja róðra næstu daga. Strax var
hafíst handa að ná bátnum upp og
gekk það verk vel. Að sögn Ragnars
er tjónið ekki fullkannað en ljóst
Unnið við að ná bátnum upp.
er þó að siglingatæki og rafbúnaður
bátsins er ónýtt. Orsök óhappsins
mun vera sú að lagís á höfninni náði
Horgunblaðið/Gunnar
að bijóta 20 til 30 cm rifu á byrðing
bátsins."
— Gunnar