Morgunblaðið - 16.01.1986, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR16. JANOAR1986
Suður-Jemen:
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir JÓHÖNNU KRISTJÓNSDÓTTUR
Óljóst hverjir beij-
ast gegn hveijum
— og hvort Sovétríkin standa að byltingartilrauninni
ÞÆR FRÉTTIR, sem hafa borizt af byltingartilrauninni í Suður-
Jemen, hafa ekíd verið samhljóða og er þá vægt til orða tekið.
Þegar þetta er skrifað, síðla miðvikudags, er tíl dæmis ekki vitað,
hvort forseti landsins, Ali Nasser Muhammed, er hættulega slasað-
ur eða jafnvel látinn. Fregnum ber ekki saman um, hvort for-
sprakkar byltingarinnar hafi verið teknir af lífi af aftökusveit,
eða sumir að minnsta kosti fallið fyrir hendi lífvarða forsetans,
eftir að þeir gerðu skotárás á hann í forsetahöllinni í Aden í
fyrradag. En af sundurlausum og ruglingslegum fréttum má þó
tvímælalaust ráða að bardagar standi enn yfir í höfuðborginni
og skriðdrekar æða um götur, skotbardagar geisa hvarvetna,
skip í höfninni standa í Ijósum logum og orrustuvélar varpa
sjjrengjum yfir borgina.
og 11 prósent við þjónustugreinar.
Fiskveiðar eru stundaðar út af
Aden og tíu þúsund manns hafa
atvinnu af þeim. Langflestir fiska
á grunnsævi þar sem skipa- og
tækjakostur er ekki upp á marga
fiska og skipulagning við dreif-
ingu aflans bágborin. Sovétmenn
hafa látið Suður-Jemenum í té
nokkra úthafstogara á síðustu
árum, svo og Japanir og Kínveij-
Ahinn bóginn er það svo eitt
af mörgum atriðum, sem
ekki hafa að svo komnu verið
skýrð — hveijir eru að beijast við
hvem og hver styður hvem? Að
ekki sé nú minnzt á hvort sú fregn
sé á rökum reist að Sovétmenn
styðji uppreisnarmenn. Og ekki
heldur hvort sú fregn er sönn, sem
höfð er eftir grískum skipstjóra í
viðtali við AP-fréttastofiina, að
svo virðist sem menn úr flugflota
landsins hafi snúist gegn sjóhem-
um. Síðast en ekki sízt er með
öllu óljóst hveijir stjóma fram-
sókn „uppreisnarmanna" eftir að
opinberar tilkjmningar hafa verið
gefnar út um að forvígismenn
þeirra hafi allir verið teknir af lífí.
Þó er margt sem bendir til að
sú tilgáta sé rétt að uppreisnar-
mennimir eða byltingarmennimir
hafi ákveðið að velta Ali Nasser
Muhammed úr sessi, sakir þess
að hann hafi að dómi harðlínu-
manna marxista, sem styðjast
mjög við valdamenn í Sovétríkjun-
um, viljað treysta samskipti við
hófsöm arabaríki og ef til vill
nokkur Vesturlönd. Frá því marx-
istastjómin í landinu tryggði sér
völd ekki ýkja löngu eftir að
Bretar létu af nýlendustjóm í
Aden, hefur Suður-Jemen verið
Sovétríkjunum dyggur fylginaut-
ur hugsjónalega séð. Sovétríkin
hafa launað stuðninginn með því
að veita miklu fjármagni þangað,
sent ráðgjafa og tæknimenntaða
menn til aðstoðar við uppbygg-
ingu í ýmsum greinum og svo
mætti áfram telja. Þó að ókyrrt
hafi verið í Suður-Jemen og einatt
hafi þjóðhöfðingjar og forsvars-
menn verið gerðir höfðinu styttri,
virðist þó fremur hafa verið um
persónulega valdabaráttu að ræða
en togstreitu af hugmyndafræði-
legum toga. Þar til nú. Ali Nasser
Muhammed, forseti, hefur lagt
kapp á að friðmælast við Norður-
Jemen og forystumenn beggja
ríkjanna reynt að græða sárin
eftir borgarstyijöldina sem geis-
aði milli landanna og skærur
raunar oft blossað upp. Nasser
Muhammed hefur einnig talið
nauðsynlegt að friðmælast að
nokkru við hinn volduga nágranna
sinn Saudana og grannríkið
Oman. Bæði teljast Saudi-Arabía
og Oman til hófsamari arabaríkja
og bæði hafa gert sér far um að
vingast við vestræn ríki. Suður-
Jemen hefur á hinn bóginn fýlgt
harðskeyttri einangrunarstefnu á
öllum sviðum, eða svo til. Það
hefur einfaldlega leitt til þess að
framfarir eru engar í landinu,
atvinnuvegir í kaldakoli og þar
fram eftir götunum. Norður-
suður-yemenJB
Kort af Suður-Jemen
Jemen hefur sýnt tilburði í þá átt
að taka skref — þótt lítil séu í
einu — í að nálgast nútíðina og
koma á eðlilegum samskiptum við
aðrar þjóðir. Skiptar skoðanir í
Suður-Jemen um að fylgja þessari
stefnu virðast hafa hleypt óeirð-
unum af stað nú. Sem stendur
verður ekki spáð um framvindu
málsins, en ástæða til að geta
nokkurra staðreynda um efnahag
og mannfólkið sem býr í þessu
landi, lítt þekkt umheimi.
Suður-Jemen meðal
snauðustu landa heims
Landið er eitt hið snauðasta í
heimi. Náttúruauðlindir eru nán-
ast engar, olía fyrirfínnst engin.
Stærð landsins er um 330 þúsund
ferkílómetrar, skiptist í sjö svo-
kölluð vemdarsvæði og íbúar eru
um 2,2 milljónir. Rætkanlegt land
er aðeins 1 prósent og af því hefur
0,2 verið ræktað. í höfuðborginni
Aden búa um 300 þúsund manns.
Verðbólga á síðasta ári er ekki
gefin upp og í opinberum tölum
segir að atvinnuleysi sé óþekkt.
Nokkur iðnaður er í landinu,
nánast eingöngu við olíuhreinsun,
en olía til hreinsunar kemur eink-
um frá Alsír. Það var BP sem
reisti fyrstu hreinsunarstöðina í
landinu fýrir þijátíu og einu ári.
Rekstur hennar gengur brösu-
lega, en talið að stöðin geti af-
kastað um 300 þúsund tunnum á
dag. Leitað hefur verið að olíu á
ýmsum stöðum í landinu, án
árangurs og á landgrunninu.
Rannsóknir benda til að þar kunni
að vera olía, en ekki nægilega
mikil til að vinnsla svari kostnaði.
Um 11,4 prósent þjóðarinnar
vinna við landbúnað og akuryrkju
ar. Á síðustu árum munu fiskveið-
ar hafa dregizt saman, en Sovét-
menn og Japanir róta upp físki á
jemenskum miðum.
Landbúnaður er einkum stund-
aður austur af höfuðborginni.
Suður-Jemen framleiðir mikið af
grænmeti, en verður að flytja inn
flesta ávexti fyrir utan banana
og melónur.
Stjórnin hefur verið
andsnúin ferðamönnum
Viðskiptahallinn hefur verið
mjög alvarlegur og hefur vaxið,
enda framleiðslan lítil miðað við
innflutning. Árið 1984 fluttu
Suður-Jemenar út vörur fyrir sem
svaraði 9,5 milljónir dinara (um 1
milljarð ísl. króna) og inn fyrir
um 256 milljónir dinara (ca. 30
milljarða ísl. króna).
í fréttalegu tilliti er Suður-
Jemen lokað land, enda hefur það
komið í ljós í átökunum nú, að
fréttir stangast á og eru meira
en lítið ruglingslegar. Tvær er-
lendar fréttastofur hafa aðsetur f
Aden, Tass og Novosti, og vest-
rænir fréttamenn fá sjaldan að
komatil landsins.
Þrátt fyrir tortryggni í garð
útlendinga er þó að sjá að þeir
hafi nokkum áhuga á að fá ferða-
menn til landsins, en þangað
leggja nú fáir leið sína, ótilneydd-
ir, nema kaupsýslumenn.
Það er of snemmt að spá hvað
verður í Suður-Jemen. Áden er
einhver heitasti staður á jörðinni
í veðurfarslegu tilliti og hitinn í
atburðum síðustu daga virðist
sannarlega í samræmi við veður-
farið.
(Heimildir: AP, Hiddle East Review
1985, South 1. tbl. 1986).
AP/Símamynd
Frá mótmælaaðgerðum verkamanna í Aþenu. Talið er að yfir 25.000
manns haf i tekið þátt í þeim.
Grikkland:
Vilja hærri laun en
minni verðbólefu
Aþenu, 15. janúar. AP. ^
YFIR 25.000 grískir verkamenn fóru í gær í mótmælagöngu að
þinghúsinu í Aþenu og kröfðust hærri launa en minni verðhækkana.
Voru verkamennimir úr 95 stéttarfélögum og bára þeir borða, sem
á var letrað: „Verkföll til þess að fá hærri laun“, og „Nei við vöru-
skorti, nei við meiri dýrtíð“.
Verð hækkaði í síðasta mánuði
á bensfni og dieselolíu, mjólkur-
afurðum, kaffi og flugfarmiðum en
einnig á síma og rafmagni, svo að
verðbólga varð yfir 23 % í Grikk-
landi í fyrra. Göngumennimir í gær
afhentu þjóðþinginu orðsendingu,
þar sem þess var krafizt, að ríkis-
stjóm sósíalista undir forystu Pap-
andreou „hætti aðgerðum sínum
gegn verkalýðsfélögunum", en tek-
in yrði upp á ný full vísitölubinding
launa.
í síðustu viku tilkynnti stjómin
að laun yrðu hækkuð um 4,5% á
næstu fjórum mánuðum. Á sama
tíma er hins vegar gert ráð fyrir
7,5% verðbólgu í landinu.
í október sl. kunngerði stjómin
nýjar aðhaldsaðgerðir í efnahags-
málum. Þá var gríska drakman felld
um 15%, en jafnframt var gripið
til takamarkana á innflutningi og
til launabindingar. Markmiðið með
þessum aðgerðum var að draga úr
greiðsluhalla landsins, sem var um
3 milljarðar á síðasta ári og úr
erlendum skuldum landsins, sem
eru yfir 13 milljarðar dollara.
Bankarán í París:
Lögr egluþj ónn
o g ræningi féllu
í skotbardaga
París, 15. janúar. AP.
LÖGREGLUMAÐUR og bankaræningi féllu í skotbardaga er víkinga-
sveit Parísarlögreglunnar reyndi að klófesta bankaræningja i 16.
hverfi borgarinnar.
Vitni að bankaráninu sögðu milli
10 og 15 ræningja hafa ruðst inn
í útibú Credit Lyonnais síðdegis.
Lögregla hafí komið á staðinn
skömmu seinna og hefði skotbar-
dagi brotist út. Ræningjamir hefðu
komizt út nokkrir í einu og hefðu
þeir komizt undan hlaupandi eða
akandi. Vitni segja að til stympinga
og handalögmála hafi komið milli
sumra ræningjanna annars vegar
og varða og lögreglumanna hins
vegar, en flestir ræningjanna hefðu
látið vopnin tala á flóttanum.
Ræningjamir yfírbuguðu tvo
lögreglumenn og héldu þeim í gísl-
ingu um stundarsakir, en slepptu
þeim við Svartaskóg á flóttanum.
Ekki hefur verið skýrt frá því hvað
ræningjamir komust undan með af
peningum.
Talsmaður lögreglunnar segir
ræningjana hafa farið mjög „fag-
Iega“ að. Hann sagði foringja lög-
reglumannanna, Jean Vrindts, hafa
fengið kúlu í höfuðið og látizt
samstundis. Annar lögreglumaður
særðist í skotbardaganum.
Yelena Bonner á batavegi:
Sakharov ánægð-
ur með aðgerðina
Newton, Massachusetts, Bandaríkjunum, 15. janúar. AP.
SOVÉSKI andófsmaðurmn Andrei Sakharov talaði í dag við ættingja
sina, í fyrsta sinn í rúmar tvær vikur, og kvaðst hann vera mjög
ánægður með, að hjartaaðgerðin á konu hans, Yelenu Bonner, hefði
gengið vel.
engui
„Eg er mjög ánægður með, að
aðgerðin skyldi hafa verið gerð og
ekki síst vegna þess, að ég óttaðist,
að læknamir vildu ekki hætta á
hana,“ sagði Sakharov, sem hringdi
sjálfur frá borginni Gorky í Sovét-
ríkjunum til Bandaríkjanna og
ræddi í stundarflórðung við Tatjönu
Yankelevich, dóttur Bonner.
Yankelevich spurði Sakharov um
heilsufarið og lét hann vel af því
en þegar hún spurði hvort félagar
hans í sovésku vísindaakademíunni
hefðu komið til hans í Gorky tók
allt í einu að ýlfra í símanum. Þegar
hún endurtók spuminguna gat
Sakharov ekki heyrt til hennar,
virtist sem dregið væri niður í
raddstyrknum. „Þessarar spuming-
ar mátti ég ekki spyrja," sagði
Yankelevich.
Læknar skýrðu frá því í dag, að
aðgerðin hefði tekist mjög vel og
líðan Yelenu Bonner væri góð.