Morgunblaðið - 18.03.1986, Blaðsíða 42

Morgunblaðið - 18.03.1986, Blaðsíða 42
________________________________•________________ð8ei sgAM .81 guoAquimiW .aig/.rgvií xoac 42 MORGUNBLADIÐ, ÞRIÐJUDAGUR18. MARZ1986 Klassapíur um háð Alþýðuleikhúsinu, rétt einsog það væri elskendur í Moskvu. Það hefur verið á eilífum hrakhólum síðan Hafnarbíó var rifið. Blessuð sé minning þess. Blessuð. Það var reynt að sýna hér og þar, stundum með sæmilegum árangri, já, jafnvel stórgóðum stundum. T.d. held ég að „Petra von Kant“, sem var sýnd í fundarsalnum á Kjarvalsstöðum og Klassapíur, sem voru uppi á lofti í Nýlistasafninu í fyrra, hafi verið með því betra sem sést hefur hér í seinni tíð. Sl. haust var rejmt að sýna á Hótel Borg stykki, sem fjall- ar um sportleg framhjáhöld smá- borgara á Englandi. „Hvílíkt ástand" heitir það og er að vísu ekki alveg í þeim flokki viðfangs- efna sem maður hefði óskað AL. En þetta tókst þó sæmilega og höfðu ýmsir gaman af. Tom og Viv gátu líka fengið inni á Borginni og það var byrjað að æfa þar í október. En þá hafði Broadway-mógúllinn Ó. Laufdal keypt sig þar inn og hafið brask og bresti, svo friðurinn var úti: Tom og Viv voru alltof viðkvæm og flýðu. Hvurt? Á götuna. Þó ekki alveg: Frú Sigrún Valbergs hjá BÍL (og m.a. verðlaunaður leikstjóri Xeikhússraunarolla eftirLeif Þórarinsson Kunningi minn, ágætur og lista- skríbent, Halldór Runólfsson, hafði miklar áhyggjur af sundurlyndi og samstöðuleysi listamanna, þegar hann var að gegna skyldu sinni í Þjóðviljanum einn góðan veðurdag í vetur. Hafði hann hlerað, að í hópum myndlistar-, tónlistar- og ég 'tali ekki um bókamanna, sé skegg- rætt í sífellu hvemig mest og best megi koma höggi á kollegana. Sýn- ist þá oft sitt hveijum og kemur oftar en ekki til harðra orðaskipta og hnútukasta. Stundum hreinna og beinna handalögmála með við- eigandi blóðsúthellingum. Já-já-já! Já, vitaskuld er þetta mikið áhyggjuefni. Ekki síst vegna þess, að ýmsir ráðamenn þjóðfélagsins, t.d. pólitíkusar úr flestum ef ekki öllum flokkum, virðast kynda undir þessu í þeirri von, að með því megi kannski draga athyglina frá vömm þeirra og eilífri skömm. Sumir segja að úr þessu rætist ekki fyrren „Kvennaframboðið" nær meirihluta á þingi. En það er auðvitað ekki mögulegt nema meirihluti hátt- virtra kjósenda verði karlkyns. Og þá er víst átt við karlkyns á alvöru. Hvað sem áhyggjum Halldórs o.fl. líður verður ég að játa, að ég er alls ekki rólegur sjálfur. Fer ég þó bæði með faðirvorið og æðru- leysisbænina kvölds og morgna. Sérstaklega ekki í seinni tíð, eftir að ég gekk í leikfélag sem kallar sig „Alþýðuleikhúsið". Alþýðuleikhúsið var á sínum tíma (fyrir u.þ.b. 10 árum) stofnað af nokkrum metnaðarfulium sakleys- ingjum, sem höfðu þá tröllatrú, að með list sem byggðist á „sósíalreal- ^*isma“ og marxískri tilfínningasemi, mætti nokkuð auðveldlega bjarga Islandi og nágrenni.. .ef ekki bara öllum heiminum. Þetta var (og er) hugsjóna- og hæfnisfólk, sem hefur staðið sig prýðilega síðan í þeim barningi, sem sumum fínnst svo sjarmerandi: komið góði þaki yfir sig og sína og tekur sig vel út í lífsbaráttunni. Beitir lagi. Með þessu fólki finnst mér ég oft eiga einhveija samstöðu, í það minnsta að vissu marki. Hinsvegar var ég svo óheppinn, að núna, þegar ég loks hafði döngun í mér að sækja um inngöngu í fyrmefndan félagsskap — Alþýðu- leikhúsið— eftir að hafa fylgst með honum og unnið þó nokkuð fyrir hann með músíkbrölti í nokkur ár, eru næstum allir frumheijarnir orðnir óvirkir. Komnir í annað. Ég sagði næstum allir frumheijamir, því Amar Jónsson er enn á svæðinu. Ifiða þannig. Ég ætla nú ekki að fara að lýsa uppbyggingu og innviðum Alþýðu- leikhússins neitt frékar. En í því em auðvitað fyrst og fremst leikar- ar, líka myndlistarmenn og rit- höfundar og tæknimenn af ýmsu tagi. Ég held hinsvegar að ég sé eina tónskáldið sem gerst hefur virkur félagi. Þó þori ég ekki að sveija fyrir það. Tilefni þessara skrifa? Ég segi farir mínar ekki allskostar-sléttar í þessum félagsskap eða á vegum hans, þ.e. í viðskiptum við allskonar valdbeitendur „hins opinbera". Sem dæmi ætla ég að taka fyrirbærið Þjóðleikhús — Þjóðleikhúsráð — Þjóðleikhússtjóra, sem er víst ein en þríheilög benda. Þetta var nokkumveginn svona: Ég réðst til að semja músík við leiksýningu hjá AL. sl. haust. Bæði Beisk tár Petru von Kant af skyldu við félagið og familíu, því ekki vil ég vera félagsskítur og leikstjórinn var núverandi eigin- kona mín blessuð í bak og fyrir. Þetta var reyndar ansi spennandi verkefni um hjónaband fólks sem átti svo prýðilega saman að það var næstum búið að ganga frá hvoru öðru dauðu þegar örlögin stíuðu þeim í sundur. Þetta vom þau Vivian Haigh-Wood og T.s. Eliot, talentemð tildurdrós með tíðamgl og nóbelsskáld með skömm í hatti. Frægar manneskjur á sinni tíð, nú endurvaktar sem samnefnarar fólks sem ætti að íorðast hvort annað, en dregst í óumflýjanlegri hengi- flugsdýrð í fangið hvort á öðm. Aumingja blessaðar manneskj- umar. En án þessara hörmunga þeirra hefði Eyðilandið (The Waste Land) og Oskudagur kannski aldrei orðið til og þó flestir lesi þetta núna bara af skólaskyldu, hafa þónokkrir fundið í .því púður lífsins. Púður ... já, hann púðraði sig með grænu „strákurinn hann Eliot" til að sýn- ast veiklulegur og intressant. Hemmingway hafði megnustu skömm á honum. Tom og Viv. Þetta er þónokkuð „drama" eftir mann sem heitir Michael Hastings. Vel skrifað einsog „hundrað Bretar" kunna og gera, en hefur fengið meiri frama á West-End en margt í leikhúsum þar á bæ (London). Kannski stafar það af að þama má eflaust ímynda sér róg um stórskáldið (mesta skáld á enska tungu í seinni tíð?) Svoleiðis er alltaf vinsælt. Fari hinsvegar einhver til að sjá í þessu rætni einsog við eigum að venjast í t.d. Dagblaðinu og HP, þá er ég hrædd- ur um að sá hinn sami verði fyrir nokkrum vonbrigðum. En þetta er bráðfyndinn harmleikur, sem menn geta vissulega hlegið og grátið yfir á víxl, hafí þeir á annað borð hæfí- leika til slíks. Það sem dró mig persónulega að þessu var hinsvegar algjört sjálfdekur, burtséð frá skyldunum fyrrnefndu. Þama var nefnilega tækifæri að semja eins- konar „vitnisburðarmúsík", eins- konar músíkalskan fulltrúa höfund- ar og þá í nánum tengslum við eina persónuna Louise, sem er stundum afgreiðandi i lyfjabúð, en líka einsog ljós og skuggi umhverfís söguþráð- inn. Stórskrýtinn, næstum þögull sögumaður. Þetta byijaði um mánaðamótin september-október 1985. Einsog allir vita hefur húsnæðisleysi löng- Petm von Kant) hafði komist yfír háaloft í Hafnarstræti, þar sem vel mátti ímynda sér einskonar „upp- hengingu" á þessu. Ekki meira þó, því þama er ekkert pláss sem heitið getur fyrir áhorfendur. Að öllu jöfnu er jú reiknað með að áhorf- endur séu þónokkur hluti þátttak- enda í leiksýningum. Stundum jafn- vel meirihluti. En þarna var þó æft í 2—3 vikur og einnig var um tíma hægt að vera á vegum KGB á Vatnsstígnum. Þangað til CIA eyðilagði það. Eða voru það „vott- arnir"? Nú voru góð ráð dýr. Rándýr. Alltaf verið að æfa, mála, sauma og kompónera og enginn sýningar- staður í sjónmáli. Það var það sem blessunin hann Sverrir Hermannsson varð mennta- málaráðherra. Það var rokið í hann í hvelli: „Hvort hann gæti ekki fundið leið til að koma okkur inn í gamla Sjálfstæðishúsið við Austur- völl. Þar væri varla nokkur önnur starfsemi en mötuneyti fyrir nokkr- ar hræður hjá Pósti og síma í hádeg- inu og stundum smávegis fundahöld á kvöldin." „Ja, því ekki það,“ svaraði ráð- herrann, „eða ég get vala ímyndað mér annað en að þið ættuð að geta fengið þar „einhveija“ aðstöðu. Svona án þess að þekkja til. Ég skal sannarlega athuga þetta. En það getur tekið sinn tíma. Húsið heyrir undir annað ráðuneyti. Kannski nokkra mánuði. Og ég get auðvitað engu lofað um útkomuna. En getið þið ekki á meðan leigt ykkur Þjóðleikhúskjallarann? Hann er að mér skilst ekkert notaður nema um helgar, og þá bara á kvöldin. Fyrir skröll." Það var lóð- ið. Við skrifuðum Þjóðleikhús- ráði. Fórum fram á að leigja kjall- arann á sömu kjörum og t.d. Lions eða Þjóðdansafélagið eða bara venjulegt „hundraðogfímmtíuára- afmæli". Að vísu vorum við svo óvarkár að benda á að Alþýðuleik- húsið ætti 10 ára afmæli um þessar mundir, og margir teldu það nokkuð efnilegt miðað við aldur. Þar sem Þjóðleikhúsinu bæri nú samkvæmt landslögum að styðja við bakið á „fijáisri“ leiklist í landinu, væri kannski ekki svo vitlaust að það byði okkur í „gestaleik". Svona í tilefni dagsins. Þá mun fjandinn hafa orðið laus í „þrenningunni", þ.e. Þjóðleikhús- inu, Þjóðleikhúsráði og Þjóðleik- hússtjóra, sem heitir Gísli Álfreðs- son. Voru miklar víbrasjónir í stein- steypu Guðjóns Samúelssonar um stund (sem hún má þó allsekki við, vegna seltu í sandinum). Sluppu lausar margar ljótar sögur um andstyggilegt ráðabrugg Alþýðu- manna og kvenna, aðallega kvenna. Sumir ráðamanna eru meira að segja sagðir hafa gleymt að gefa hestunum, vegna þessarar runta- legu ásóknar okkar dónanna. En því trúi ég þó ekki. í það minnsta ekki Gunnar. Gísli gæti hinsvegar hafa gleymt að skipta um batterí í þráðlausa símanum sínum. í öllu falli reyndist ógjömingur að ná í hann í meira en viku. Bréfínu sem við sendum Þjóðleikhúsráði, eða öllu heldur formanni þess, frú Þuríði Pálsdóttur (hinum ráðs- mönnum voru send afrit, svo og hæstvirtum Þjóðleikhússtjóra), var auðvitað aldrei svarað. Þetta er svo kurteist. Inn við beinið! Þtjár konur, sem leiðist hálfkær- ingur, leikkonumar María Sigurð- ardóttir (Petra von Kant, Louise o.fl.), Siguijóna Sverrisdóttir (Viv) og Inga Bjamason leikstjóri, gengu þá á fund Þjóðleikhússtjóra á opin- berri skrifstofu hans í íþróttahúsinu gamla á bakvið leikhúsið. Þær inntu hann eftir því hvort ekki mætti, þrátt fyrir allt, semja við þessa stofnun „sem er eign okkar allra, þ.e. Þjóðarinnar, með stórum staf. Þjóðleikhús!" „Það er erfitt," svar- ar Gísli. Það em allir á móti þessu. „Þið emð líka samkeppnisaðili. Hann mun samt hafa spekúlerað nokkuð á vasatölvu_ eða völvu og fengið smáglætu: „Ég er ekkert á móti þessu. Síður en svo. En Þjóð- leikhúsráð og allir leikaramir vilja ekkert með ykkur hafa. En ég skal reyna. Sendið mér skriflega lýsingu á verkinu og þá sjáum við til.“ Dömumar urðu hvumsa í fyrstu, en sögðu þó þetta væri bara sýning á „heimsfrægu leikriti“, sem hann, annar eins leikhúsjálkur, hlyti að þekkja út og suður. Þetta er, „ein- sog stendur í bréfínu okkar gamla, stykkið um Eliot... Tom og Viv, eftir Michael Hastings. Ekkert óvenjulegt í því... Og við fömm bara fram á að leigja kjallarann á þeim dögum sem hann er ekki notaður í annað. Og getum borgað fulla leigu.“ „Jæja, getið þið það?“ segir maðurinn með völvuna og glottir svolítið út um gluggann. „En ég verð að fá skriflega Iýsingu á þessu öllu ... leikumm, tjöldum, ljósum og músík, barasta öllu. Annars get ég ekkert gert.“ Og hann slær í gríð og erg á vígvélina, véfréttina: 2x2=4, 5x5=25, 4x4=16, ALÞ x ÞH =ojbara. Gísli: „Nei, ég hef sannarlega ekkert á móti þessu stelpur mínar. En einsog ég sagði, ráðið og megnið af leikurunum em á móti þessu. Ég get ekkert gert upp á eigin spýtur. Sendið samt lýsingu. Til mín.“ „Ég undirritaður talaði sjálfur, „persónulega" við þijá Þjóðleik- húsráðsmenn: Gylfa Þ. Gíslason, Guðrúnu Stephensen og gamlan vin minn, Siguijón Jóhannsson. Þau kváðust öll með tölu vera fylgjandi að Alþýðuleikhúsið fengi inni „tíma- bundið“ í Þjóðleikhúskjallaranum. „Það væri fengur fyrir húsið að fá einhveija listræna starfsemi þang- að, meðan framtíð kjallarans sé í jámum. Litla svið Þjóðleikhússins sé nú óvirkt af ýmsum ástæðum, en iíklega verði Þjóðleikhúskjallar- »•
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.