Morgunblaðið - 16.10.1986, Síða 41

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 16. OKTÓBER 1986
41
leg og andleg yfirvöld fékk Egede
loks leyfi til að sigla til Grænlands.
Hins vegar fylgdi sá böggull skanun-
rifi að hann varð að taka að sér
stjóm Grænlandsverslunar. Egede
hafði vonað að kristniboðið yrði fjár-
magnað með fijálsum framlögum
safnaðanna á Norðurlöndum, en sú
hugmynd féll í grýttan jarðveg. Kon-
ungur ákvað að það skyldi flármagn-
að með hagnaðinum af versluninni
og hvalveiðum. Trúboð mótmælenda
og nýlenduáhugi þeirra fór oft sam-
an, en viðhorf Egede að þessu leyti
sýnir enn einu sinni hve langt hann
var á undan sinni samtíð. Sjálfstæðis-
barátta Grænlendinga á þessari öld
hefur stundum beinst gegn kirkj-
unni. Hans Egede hefur verið
ásakaður um að hafa lagt menningu
Grænlendinga í rúst.
Mér lék hugur á því að heyra álit
prófessors Bloch-Hoells á þessu atriði
er ég hitti hann að máli í Norræna
húsinu. Hann sagði:
„Ég hef heyrt þessa skoðun, en
hún er ekki ríkjandi meðal Grænlend-
inga sjálfi-a. Ég get bent á að
Egede-stofnunin í Osló fékk um 6
þúsund króna gjöf í tilefni 300 ára
afinælis Egede frá Grænlandi, en
þessum peningum hafði verið safiiað
í kirkjunum einn sunnudaginn. Það
verður að hafa það í huga að nokkr-
um áratugum áður en Egede kom
til Grænlands höfðu Englendingar,
Hollendingar og Þjóðveijar komið þar
við á hvalveiðum sínum og stundað
verslun í einhveijum mæli. Þeir höfðu
engan áhuga á að varðveita uppruna-
lega menningu Grænlendinga, þeir
sijómuðust eingöngu af gróðasjónar-
miðum. Ég tel að starfsemi Egede
og eftirmanna hans hafí fært Græn-
lendingum tækin til að varðveita
menningu sína. Þar á ég aðallega
við tungumálið, en þeir gerðu það
að ritmáli. Hætt er við að grænlensk
tunga væri ekki töluð í dag ef þeirra
hefði ekki notið við. Þá gerði Egede
athyglisverðar athuganir á menningu
og trú frumbyggjanna og skrifaði
um það merkar bækur sem núlifandi
Grænlendingar hafa aðgang að.
Þetta eru menningarverðmæti."
- Var ekki erfitt fyrir mann eins
og Egede að samlagast frumbyggj-
unum?
„Jú, Hans Egede átti að ýmsu leyti
erfítt með að skilja Grænlendingana.
Hann hafði viðurstyggð á ýmsu í
fari þeirra og það er í raun og vera
óskiljanlegt hvemig hann fór að því
að lifa af þar í 15 ár. En Grænlend-
ingamir mátu hann mikils að lokum.
Hann elskaði þá og sýndi það í verki
t.d. þegar bólusóttin geysaði. Þetta
fundu Grænlendingamir. Það sem
hefur heillað mig einna mest í per-
sónu Egede er hreinskilni hans, hin
afdráttarlausa hreinskilni sem hlífir
engum. Þetta kemur berlega fram í
dagbókum hans. Þess vegna má
ganga að því vísu sem hann segir.
Þar segir hann meðal annars að hon-
um finnist Grænlendingamir að ýmsu
leyti betri og einlægari að eðlisfari
en annað fólk og vinsemd þeirra og
greiðvikni mat hann mikils," sagði
prófessor Bloch-Hoell að lolóim.
Upplýsingafrömuður
Hin maigbrotna persónugerð
Hans Egede hefur orðið möigum
umhugsunarefni. Hann var harður í
hom að taka en um leið leiðtogi og
heillandi persóna sem laðaði fólk að
sér. Það er ein af skýringunum á
því að svo margir af hans nánustu
fylgdu í fótspor hans. Þótt hann
væri strangur lútherstrúarmaður,
mótaður af bókstafstrú þess tíma,
var hann opinn fyrir umhverfi sínu,
hagsýnn og gat lagað sig að aðstæð-
um. Hann safnaði t.d. jurtum á
Grænlandi og þurrkaði. Hann endur-
bætti kort af landinu og gerði
athygiisverðar athuganir á náttúra
og menningu Grænlendinga sem
hann gaf út í bókum sem era merk
heimildarrit. Sem kristniboði á
Grænlandi minnir hann mann fremur
á upplýsingafrömuði síðari hluta 18.
aldar en rétttrúaðan lútherskan
prest. En hvað sem því líður þá hef-
ur Egede skráð nafii sitt í hjarta
grænlensku þjóðarinnar og fordæmi
hans sem leiðtoga mun styrkja þjóð-
ina — ekki síst á leið hennar til
sjálfstæðis.
Höfundur gegnir rannsóknar- og
keanslustöðu viðguðfræðideildhá-
skólans í Lundi íSvíþjóð. Um þessar
mundir starfar hann við nmnsóknir
ísamvinnu viðguðfræðistofnun
Háskóla íslands.
VAL ÁRS/NS 1986*
•jf Tímaritiö “What to Buy” í Bretlandi fjallar
eingöngu um skrifstofutæki. Þaö valdi MITA-
línuna Ijósritunarvélar ársins 1986. Við valið
var tekið mið af eftirtöldum atriðum: Verði og
gæðum; hugmyndaríki; áreiðanleika og end-
ingu.
MITA Ijósritunarvél þolir það álag sem
henni er boðið. Það er ómetanlegur kostur.
MITA er eini stórframleiðandi skrifstofu-
tækjasem sérhæfirsig í gerð Ijósritunarvéla.
Veldu MITA fyrir skólann eða fyrirtækið —
einhver gerðin mun henta — og þú sérð ekki
eftir valinu.
FJÖLVAL HF.
Ármúla 23 Sími 688650
Söluumboð: CHIŒL>- Hallarmúla 2
Ómissandi
sem geta skyn
öryggistæki fyrir aldraða, fatlaða, hjartasjúklinga og aðra
kyndile
lega þurft á hjálp að halda.

Íialla Halldórs-
óttir, hjúkrunar-
fræðingur VARA
veitir allar nánari
upplýsingar og
aðstoð. Hún er
einnig tilbúin að
heimsækja þá sem
vilja kynnast„LITLA
LÍFVERÐINUM".
Halla er í síma
91-29399.
Þegar jafnvel stutt leið að síma getur reynst ofviða, er mikið öryggi
í þráðlausa tækinu sem borið er um hálsinn.
Aðeins þarf að þrýsta á tækið til að gera aðvart í öryggismiðstöð
VARA, þar sem strax eru gerðar ráðstafanir til hjálpar.
Einsog sönnum lífverðisæmirgetur hanneinnig gertaðvartumeld ogreyk.
I flestum tilfellum greiða almannatryggingar
meirihluta kaupverðs en tækið
fæst einnig leigt til
lengri eða ___
HH
skemmri
tíma.
,í meira '
n,aðhafoLitia:;ónustuVARA-ó1finU
hringt

í þanmg
bjar9
að lífi nf,ínU

m/
SÉRHÆFÐ
ÖRYGGISÞJÓNUSTA
STOFNSETT 1969
Þóroddsstöðum v/Skógarhlfð
Pósthólf 1101 121 Reykjavík
n 91-29399
Sfmaþjónusta allan sólarhringinn.
íslensk öryggisþjónusta með alþjóöleg sambönd