Morgunblaðið - 09.12.1986, Page 45

Morgunblaðið - 09.12.1986, Page 45
44 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 9. DESEMBER 1986 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 9. DESEMBER 1986 45 Útgefandi Framkvæmdastjóri Ritstjórar Aöstoöarritstjóri Fulltrúar ritstjóra Fréttastjórar Auglýsingastjóri Árvakur, Reykjavík Haraldur Sveinsson. Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Björn Bjarnason. Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen. Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson. Baldvin Jónsson. Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskriftargjald 500 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 50 kr. eintakið. ) Samningarnir og ríkissljórnin A ð meginefni snerast síðustu viðræður aðila vinnumarkað- arins um málefni, sem þeir verða að leysa sín á milli. Það er á engra annarra færi en þeirra að semja um þá byltingu á launakerfunum, sem er forsenda þess, að unnt sé að bæta hag hinna lægst launuðu á jafn afdráttarlausan hátt og raunin hefur orðið. Þá er það undir þessum aðilum komið og opinberam starfsmönnum annars vegar og ríkissjóði og sveitarfé- lögum sem vinnuveitendum þeirra hins vegar, að sjá til þess að höf- uðmarkmið samninganna, að tryggja hag hinna lægst launuðu, náist. Allir era sammála um það nú, að sá hópur hafí farið verst út úr óðaverðbólgunni. Til hennar verður stofnað að nýju, ef ekki verða settar skorður við því, að hækkun lægstu launataxta teygi sig upp eftir öllum töxtum. Áður en aðilar rituðu undir kjarasamninginn, sneru þeir sér til ríkisstjómarinnar og óskuðu svara hennar við ákveðnum spum- ingum. Ríkisstjómin stóð ekki frammi fyrir hinu sama og við kjarasamningana í febrúar síðast- liðnum, þegar ákveðið var, að ríkissjóður yrði rekinn með halla og axlaði þannig sinn hlut í baráttunni við verðbólguna. Segja má, að nú hafí aðilar vinnumark- aðarins mælst til þess við ríkis- stjómina, að hún standi við eigin stefnu: Gengið verður fast; verð á opinberri þjónustu og skattlagn- ing verður innan marka almennrar verðlagsþróunar; erlend skulda- söfíiun minnkar; aðhald verður í peningamálum. Auk þess heitir ríkisstjómin því, að skattur verði ekki lagður á nýjar, innfluttar kartöflur og ekki verði tekin upp af „opinberri hálfu framleiðslu- og verðstýring á innlendri mat- vöraframleiðslu umfram það sem nú er“. Með hinum tilvitnuðu orð- um er ríkisstjómin að svara kröfu aðila vinnumarkaðarins, urn að eggja- og kjúklingaframleiðsla verði ekki sett undir opinbera stjóm. Hið loðna orðalag í svari Steingríms Hermannssonar, for- sætisráðherra, er vonandi ekki vísbending um að ríkisstjómin treysti sér ekki til að spoma gegn kröfunni um opinbera stjóm á hænsnarækt. Ríkisstjómin ætlar að beita sér fyrir hækkun bóta almannatrygginga í samræmi við almenna launaþróun. Undanfarið hafa verið töluverð- ar umræður um breytingar á tekjuöflunarkerfí ríkissjóðs. Fyrir Alþingi liggur frumvarp að tolla- lögum, sem samstaða virðist um að nái fram að ganga. Umdeilt frumvarp um virðisaukaskatt hef- ur verið lagt fram. í sumar lýsti Þorsteinn Pálsson, fjármálaráð- herra, yfír áhuga á að taka upp staðgreiðslu skatta. Aðilar vinnu- markaðarins hafa nú sett fram óskir um, að slíkt fyrirkomulag á greiðslu tekjuskatts komi til fram- kvæmda 1. janúar 1988. Einnig að þessu leyti sýnist stefna stjóm- valda og aðila vinnumarkaðarins falla saman. Er mikilvægt, að nota þann byr, sem þessi mikil- væga breyting á skattheimtunni hefur, til að hrinda henni í fram- kvæmd. Ríkisstjómin stóð ekki frammi fyrir neinum afarkostum frá aðil- um vinnumarkaðarins vegna nýgerðra kjarasamninga. Hitt er annað mál, að við höfum reynslu af því, að ekki er alltaf auðvelt að ná settu markmiði í efnahags- stjóminni, jafnvel þótt allir séu í meginatriðum sammála um leið- imar. Á kosningaári getur margt farið úr böndunum í landsstjóm- inni. Óðaverðbólgan átti að verulegu leyti rætur að rekja til þess, að stjómmálamenn lofuðu upp í ermina á sér og samið var um kaup og kjör með óraunhæfum hætti. Állir hljóta að vona, að það hafí ekki gerst í kjarasamningun- um núna. Emil Jónsson kvaddur 0 Idag er Emil Jónsson, fyrram forsætisráðherra, borinn til grafar í heimabæ sínum Hafnar- fírði. Með honum hverfur af sjónarsviðinu einn farsælasti for- ystumaður Alþýðuflokksins, sem setti verulegan svip á stjómmála- baráttuna um miðbik þessarar aldar. Það verður ávallt talið til merkra þáttaskila í íslenskri stjómmálasögu, þegar Emil Jóns- son axlaði þá ábyrgð um áramótin 1958/1959 að mynda minnihluta- stjóm Alþýðuflokksins, eftir að vinstri stjómin undir forystu Her- manns Jónassonar hrökklaðist frá völdum. Ráðuneyti Emils Jónssonar sat ekki lengi en þó nógu iengi til þess, að forystumönnum Sjálf- stæðisflokks og Alþýðuflokks tókst að leggja grann að því stjómarsamstarfí, sem lengst hef- ur staðið samfellt: viðreisnarsam- starfínu frá 1959 til 1971. Emil Jónsson sat í viðreisnarstjóminni og valdist þar til margvíslegra trúnaðarstarfa eins og endranær á löngum og farsælum starfsferli. Á þessari kveðjustund þakkar Morgunblaðið Emil Jónssyni sam- fylgdina og færir fjölskyldu hans samúðarkveðjur. „Látum ekki þar við silja að stofna eina stöðu“ (Frá vinstrí:)Frú Halldóra Eldjárn, Hörður Ágústsson formaður Hins íslenska fomleifafélags, og hjón- in Sverrír Hermannsson og Gréta Lind Kristjánsdóttir. Rannsóknarstaða i minningu dr. Kristjáns Eldjárns: - sagði Sverrir Hermannsson menntamálaráðherra VIÐ HÁTÍÐLEGA athöfn í Þjóð- minjasafni íslands síðastliðinn laugardag tilkynnti menntamála- ráðherra, Sverrir Hermannsson, formlega um stofnun rannsókn- arstöðu í fomleifafræði, til minningar um dr. Kristján Eld- járn forseta íslands. Þann sama dag, á sjötugasta afmælisdegi dr. Kristjáns, gaf Bókaútgáfa Menn- ingarsjóðs út bókina „Hjá fólkinu í landinu“ sem hefur að geyma ræður og erindi, sem Kristján flutti í forsetatíð sinni. Viðstaddur athöfnina í Þjóð- minjasafninu var fjöldi gesta, þar á meðal forseti íslands, frú Vigdís Finnbogadóttir, ráðherrar, frú Halldóra Eldjám og ættingjar dr. Kristjáns. í ávarpi sínu sagði menntamálaráðherra: „Það er nauðsynlegt á þessum degi að framámenn í íslenskum menningar- málum láti ekki þar við sitja að stofna eina stöðu, þótt mikilsverð sé, til framdráttar fomleifafræðum. Afmælisdagur dr. Kristjáns Eldjárns er til þess kjörinn að þeir stígi á stokk og strengi þess heit að ljá fomleifafræðúm og rann- Þórarínn Eldjárn, ríthöfundur, ávarpaði samkomuna fyrir hönd ættingja dr. Kristjáns. sóknum aukið liðsinni, svo Þjóð- minjasafnið megi verða að þeirri menningar- og rannsóknarstofnun sem hann dreymdi um.“ Sverrir sagði að á næsta ári myndi hann kalla til ráðgjafar sér- fróða menn til að gefa ráð um hvemig best yrði að viðreisn safns- ins unnið. Endurskipulagning safnsins í kjölfar brottflutnings Listasafns íslands á næsta sumri gæfi tækifæri til að efla Þjóðminja- safnið í hvívetna. „Oss ber skylda að sýna með þeim hætti minningu dr. Kristjáns Eldjáms virðingu sem henni ber,“ sagði ráðherrann. Rannsóknarstaðan, sem auglýst verður laus til umsóknar innan tíðar, er ætluð fræðimönnum er sinna rannsóknum á íslenskum fomminjum eða öðram þáttum íslenskrar menningarsögu. Sam- kvæmt reglugerð skal ráðið í stöðuna til eins árs að jafnaði. Má framlengja ráðningu en enginn skal gegna stöðunni lengur en þijú ár samfellt. Þeim sem gegnir stöðunni ber að birta fræðilega skýrslu eða vísindalega ritgerð um rannsóknir sínar að starfi loknu. Gáfu Reykjavík- urborg málverk eftir Kjarval Borgarlistamanni veitt sérstök viðurkenning’ REYKJAVÍKURBORG hefur bo- rist að gjöf málverk eftir Jóhannes S. Kjarval, sem dætur Sigurðar Sigurðssonar, fyrrum landlæknis, gáfu til minningar um föður sinn. Davíð Oddsson borgarstjóri, ásamt fulltrúum úr Menningar- málanefnd Reykjavíkurborgar, veittu gjöfínni viðtöku við sérstaka athöfn í Höfða síðastliðinn föstu- dag. Við það tækifæri var Jóni Gunnari Ámasyni, myndlistar- manni, veitt sérstök viðurkenning sem borgarlistamanni 1986 til 1987. Var það áletraður steinn til minningar um útnefningu lista- mannsins til þessa sæmdarheitis og er þetta í fyrsta sinn, sem borgar- listamanni er veitt slík viðurkenn- ing. Það er Menningarmálanefnd sem útnefnir borgarlistamann hveiju sinni, en formaður nefndar- innar er Hulda Valtýsdóttir. Morgunblaðið/Bjarni Dætur Sigurðar Sigurðssonar, fyrrum landlæknis, við Kjarvalsmál- verkið sem þær færðu Reykjavíkurborg að gjöf. Borgarstjóri afhendir Jóni Gunnarí Ámasyni, borgarlistamanni, sér- staka viðurkenningu. Sendiráð íslands í Brussel: Ný skrifstofa við Evrópubandalagið BruBsel, frá Önnu Bjamadóttur, fréttarit Höfuðstöðvar framkvæmda- stjórnar Evrópubandalagsins, EB, blasa við úr gluggum nýrrar skrífstofu íslenska sendiráðsins í Belgíu, sem verður formjega opnuð á miðvikudag. Sendiráðið hefur hingað til veríð til húsa í höfuðstöðvum Atlantshafs- bandalagsins í útjaðrí Brussel. Fastanefnd íslands hjá NATO verður áfram með skrífstofu þar en störf sendiráðs íslands í Belgiu og Lúxemborg og starf- semi íslands gagnvart Evrópu- MorKunblaðsins. bandalaginu munu fara fram á hinni nýju rúmgóðu skrifstofu á áttundu hæð við Rue Archimedo 5 í miðrí Brussel. Einar Benediktsson er nýtekinn við embætti sendiherra íslands í Belgíu. Hann verður með starfsað- stöðu á báðum skrifstofunum. „Sendiráðið í Brassel verður nú í húsnæði sem íslendingar og útlend- ingar hafa greiðan aðgang að, en það hefur ekki verið það áður,“ sagði Einar í samtali við Morgun- blaðið í hinum nýju húsakynnum nú fyrir helgina. „Fulltrúi úr ut- anríkisráðuneytinu mun starfa hér og það kemur til greina að við- skiptafulltrúi útflutningsráðs á meginlandi Evrópu verði með að- stöðu á skrifstofunni. Hér verður hægt að veita þjónustu við fyrir- tæki og íslenska útflutningsstarf- semi. Ástæðan fyrir því að við völdum þennan stað er starfsemi Evrópu- bandalagsins hér hinum megin við götuna. Við höfum rekið skrifstofu vegna bandalagsins frá stoftiun þess, fyrst í París og síðan hér í Brassel eftir að NATO fluttist hing- að. En nú fyrst er þetta orðin sjálfstæð skrifstofa með sendiráðs- starfseminni. Evrópubandalagið hefur þróast og stækkað mjög á síðustu árum og varð stærsti við- skiptaaðili íslands þegar Spánn og Portúgal gengu í það um síðustu áramót." Aðildarríki Fríverslunarsamtaka Evrópu, EFTA, sem ísland er aðili að, eiga náið samstarf í samskiptum sínum við EB. Höfuðstöðvar EFTA eru f Genf í Sviss en vaxandi hluti starfseminnar fer fram í Brassel. Sendiherrar EFTA-ríkjanna hjá Evrópubandalaginu halda reglulega fundi og nú verður aðstaða til slíkra fundahalda í íslenska sendiráðinu. EB og EFTA eiga það sameigin- legt að beita sér fyrir fríverslun milli ríkja en EB stefnir lengra og leggur nú áherslu á að koma á al- gjöra viðskiptafrelsi milli aðild- arrílq'anna. Evrópubandalagið hefur stigið fetinu lengra en frí- verslunarsamtökin og beitir sér fyrir fijálsu flæði vöra og þjónustu milli ríkja. Það era fjölmargar tæknilegar viðskiptahindranir sem hlú að heimaiðnaði aðildarríkjanna og koma í veg fyrir fijálst flæði vöra. Bandalagið leggur nú áherslu á að afnema slíkar hindranir. Það er mikilvægt fyrir EFTA-ríkin að fylgjast náið með þróun þessara mála og sjá að hversu miklu leyti þau eiga að samræma stefnu sína aðgerðum Evrópubandalagsins." Islenska sendiráðið í Brassel ver og sækir hagsmunamál íslensku þjóðarinnar hjá EB. Einar sagði að mikill tími færi í að fylgjast með starfseminni þar. „Það er mikið starf unnið hér hinum megin við götuna þótt undur og stórmerki gerist ekki frá einum degi til ann- ars,“ sagði hann. „Það hefur mikið áunnist á undanfömum árum og það er verið að stíga þýðingarmikil spor. Ég geri mér í hugarlund að eftir eina öld verði litið til þessa áratugar og hins næsta og talið að merkilegir hlutir hafi áunnist á þessum árum með litlum ákvörðun- artökum. Við höfum nú_ betri aðstöðu til að reka erindi íslands gagnvart bandalaginu og ég fagna opnun þessarar skrifstofu." AF ERLENDUM VETTVANGI Eftir HALLDÓRU J. RAFNAR Víetnam: Breytinga að vænta í lgölfar flokksþings? TILKYNNT hefur verið í Víetnam að 6. flokksþing kommúnista- flokks landsins muni hefjast 15. desember nk. Margbúið er að fresta þinghaldinu og er þessa þings nú beðið með nokkurrí eftir- væntingu, þar sem talið er að þaðan sé tíðinda að vænta. Við mikla erfiðleika er að etja í innan- og utanrikismálum Víetnama og valdabarátta er álitin hafa faríð fram á bak við tjöldin milli hinna öldruðu stjórnenda rikisins. Efnahagslíf er mjög bágboríð, atvinnuleysi mikið og meðaltekjur landsmanna, sem eru um 60 mil(jónir eru taldar vera um 7.500 kr. ísl á ári. Talið er liklegt að þeir sem vilji breytta stefnu og fráhvarf frá miðstýringu og höftum muni láta til sin taka á þinginu. Einnig er búist við breyt- ingum varðandi utanríkismál, en á undanfömum átta árum hefur fjölmennur víetnamskur her baríst við skæmliða í Kambódíu, átök hafa ítrekað orðið á landamærunum við Kina og lítil sem engin samskipti em höfð við ríki sem ekki era nndir stjóm kom- múnista Forystusveit víetnamska kom- múnistaflokksins hefur lítið breytst undanfama áratugi og er meðalaldur manna í forsætis- nefndinni 70 ár. Þar era enn við stjómvölinn þeir sem sigra unnu í styijöldum, fyrst gegn Frökkum og síðar Suður-Víetnömum og Bandaríkjamönnum. En þeir hafa beðið ósigur í baráttunni fyrir betri lífskjöram landsmönnum til handa og virðast eiga erfitt með að átta sig á, til hvaða ráða þeir eigi að grípa. Nú þykja standa vonir til að yngri menn bætist í sveit ráðamanna, þó ekki væri nema í lægri stöður. Efnahagsmál í ólestri Leiðtogaskipti urðu í júlímánuði er Le Duan, sem orðinn var 79 ára lést og jafnaldri hans Traong Chinh, er verið hefur svo til óslit- ið í forystusveit víetnamskra kommúnista um rúmlega 5 ára- tuga skeið, tók við. Le Duan hafði á undanfömum áram reynt lítil- lega að leiða land sitt af braut ofstjómar og miðstýringar, en með fremur litlum árangri. Tra- ong Chinh hefur haft orð fyrir að vera kreddufastur, stjómaði m.a. mjög harkalegur aðgerðum til að koma á rekstri samyrkjubúa, sem kostuðu fjölda manns lífíð og þótti það því ekki lofa góðu um umbæt- ur að hann skyldi ná völdum. Chinh virðist þó vilja breytingar nú, því í ræðu er hann hélt í októb- er, viðurkenndi hann skipbrot stefnu ríkisstjómarinnar í efna- hagsmálum þar sem óðaverðbólga væri í landinu, mikil ^ármálaspill- ing og stöðugur vöruskortur. „Við höfum ekki gripið til réttra ráð- stafana og eina vonin til þess að ná tökum á ástandinu er að við breytum um hugsunarhátt og vinnuaðferðir", sagði Chinh. Hann sagði einnig að efnahagsaðstoð sú er Víetnamar fá frá Sovétríkj- unum hefði verið svo illa nýtt að hætta væri á að hún yrði stöðvuð. Er Norður-Víetnámar höfðu lagt undir sig Suður-Víetnam árið 1975 var ekki staðið við fyrirheit um að sérstaða þess hluta lands- ins yrði virt og lýðræðislegir stjómarhættir teknir upp. Almenn velmegun og ftjálsræði var mun meiri í suðurhluta landsins og áttu íbúamir þar því erfítt með að sætta sig við harðstjóm kom- múnista. Fjöldi manna hefur flúið land og eru hörmungar þær er þetta fólk, svokailað „bátafólk", ið höfðu að verkefnum í Víetnam. Innrás Víetnama í Kambódíu varð til þess að hella olíu á þann eld ósamlyndis, sem logaði milli ríkjanna og hefur stjómin í Peking stutt skæruliða í Kambódíu í bar- áttu þeirra gegn hemámsliðinu. Komið hefur til átaka á landa- mærum Víetnam og Kína hvað eftir annað og fólk af kínverskum upprana hefur sætt ofsóknum í Víetnam og hefur mikill íjöldi, þeirra flúið land, bæði til Kína og annarra landa. Vitað er að versn- andi sambúð Kína og Víetnam leiddi til átaka innan víetnamska kommúnistaflokksins og flótta, talsmanna vinsamlergri sam- skipta við Kínveija, úr landi. Víetnam og nágrannalönd. hefur lent í, íslendingum vel kunnar. Nú er sagt að þeir sem fremstir standa í baráttunni fyrir minni miðstýringu, aukinni hagn- aðarvon til handa hinu vinnandi fólki og auknum einkarekstri, séu einkum menn í forsætisnefnd kommúnistaflokksins, sem ættað- ir séu frá suðurhluta landsins. Douglas Pike, bandarískur sér- fræðingur í málefnum Víetnam heldur því fram, að þeir sem vilji endurbætur hafí orðið ofan á í flokknum, þar sem efnahags- ástandið sé orðið svo slæmt að jafnvel harðsvíraðustu flokksjálk- ar verði að viðurkenna að breyt- inga sé þörf. Ellefu áram eftir að styijöldinni milli Suður- og Norð- ur- Víetnama lauk, er verðbólga yfir 100%, sumir segja mörg hundrað prósent og landið lifír á efnahagsaðstoð frá Sovétríkjun- um, sem talin er nema rúmum milljarði bandaríkjadala á ári. Matvörur era af skomum skammti og tekjur fólks það litl- ar, að það hefur naumast efni á að kaupa þær. Aukín áhrif Sovétmanna Lengi vel vora tengsl víet- namskra kommúnista mikil við flokksbræður þeirra í Kína, en frá miðju ári 1977 hafa áhrif Sovét- manna stöðugt farið vaxandi. Um mitt ár 1978 hættu Kínveijar allri aðstoð við Víetnama og kölluðu heim tæknimenn og aðra, er unn- Ræða Mikhail Gorbachev, Sov- étleiðtoga í Vladivostok 28. júlí sl. þar sem hann lýsti yfir vilja stjómar sinnar til að bæta sam- búðina við Kína og önnur lönd í Suðaustur-Asíu þykir benda til þess að von sé á stefnubreytingu Sovétmanna í málefnum Víetnam og að þeir muni eftir einhveijum leiðum fá víetnamska ráðamenn til að breyta um stefnu í utanríkis- málum. Kínveijar hafa um árabil sett brotthvarf víetnamska hers- ins frá Kambódíu sem skilyrði fyrir bættri sambúð við Sovétrík- in. Þá hafa Samtök þjóða í Suðaustur-Asíu, ASEAN, haft áhyggjur af vera Víetnama í Kambódíu og stóðu m.a. fyrir fundi á vegum Sameinuðu þjóð- anna í júlí 1981, þar sem þess var krafíst að Víetnamar kölluðu her- inn heim. Ef Sovétmenn vilja auka samskipti við þessar þjóðir, þurfa þeir því að stuðla að lausn mála í Kambódíu, sem Kínveijar og ASEAN þjóðimar geta sætt sig við. 5. flokksþing víetnamska kommúnistaflokksins var haldið árið 1982. Það þing sat m.a. Mik- hail Gorbachev og vora þá ýmsar breytingar gerðar. Spumingin nú er, hvað gerist á 6. flokksþinginu sem hefst 15. des. nk.? Bcuter, Tbe Ecoaomist og The Far East and Australasia Year Book 1986.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.