Morgunblaðið - 12.12.1986, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, PÖSTUDAGUR 12. DESEMBER 1986
Minningar Krist-
jáns Albertssonar
ÚT ER komin bókin Margs
er að minnast, sem í eru
minningar Kristjáns Al-
bertssonar skráðar af
Jakobi F. Asgeirssyni.
Kristján Albertsson
í fréttatilkynningu AB segir:
„FVásagnasnilld Kristjáns Alberts-
sonar er alkunn og nýtur sín enn
vel þó að árum fjölgi. En sjónleys-
ið vamar honum ritstarfa og því
er þessi dýrlega minningabók til
orðin fýrir samstarf tveggja.
Kristján Albertsson kynntist
mörgum og var vinur manna eins
og Matthíasar Jockumssonar, Ein-
ars Benediktssonar, Jóhanns
Siguijónssonar, Jóhannesar Kjarv-
als, Guðmundar Kambans, svo að
einhveijir séu nefndir af þeim sem
koma við sögu í þessari bók, og
njóta frásagnir hans slíkra náinna
kynna í ríkum mæli.
Kristján Albertsson segir um-
fram allt frá því sem hann hefur
heyrt og séð innan lands og utan,
og er það bæði margt og minni-
svert.“
Bókin er 200 bls. og 24 mynda-
síður að auki. Hún er prentuð í
Prentstofu G. Benediktssonar.
Bókband annaðist Félagsbókband-
ið hf.
Bókmenntaritgerðir
Krisíjáns Karlssonar
ALMENNA bókafélagið hefur
gefið út bókina Hús sem hreyf-
ist, sjö ljóðaskáld, bókmenntarit-
gerðir eftir Kristján Karlsson.
í fréttatilkynningu AB segir:
„Bókin hefur að geyma sjö bók-
menntaritgerðir sem allar flytja að
einhverju leyti túlkun á verkum
þeirra skálda, sem um er fjaljað.
Skáldin eru þessi: Bjami Thorar-
ensen, Einar Benediktsson, Stefán
frá Hvítadal, Guðfinna frá Hömr-
um, Tómas Guðmundsson, Magnús
Ásgeirsson, Steinn Steinarr.
Ritgerðimar hafa áður birst sem
formálar fyrir verkum skáldanna.
„Þær em ekki hugsaðar sem inn-
gangur í merkingunni skýringar —
því að í skáldskap er ekkert að
skýra, — heldur sem íhuganir um
ljóðagerð skáldunum til heiðurs“,
segif höfundur í eftirmála.
Um aðferðir þær sem Kristján
Karlsson beitir í bókmenntagagn-
rýni hefur Halldór Laxness komist
svo að orði: „Svona eiga bók-
menntafræðingar að hugsa og
skrifa um bækur ... þá verður bók-
menntagagnrýnin líka það sem hún
á að vera: sérstök listgrein innan
bókmenntanna.““
Hús sem hreyfíst er 176 bls. að
stærð, prentuð í Prentbergi og
bundin í Félagsbókbandinu.
Kristján Karlsson
Smásögur eftir Indriða
G. Þorsteinsson
ALMENNA bókafélagið hefur
gefið út bókina Átján sögur úr
álfheimum eftir Indriða G. Þor-
steinsson.
í fréttatilkynningu AB segir:
„Indriði hóf ritferil sinn með verð-
Indriði G. Þorsteinsson
launaðri smásögu og síðan hefur
hann alltaf öðm hveiju fengist við
smásagnagerð og em sumar af
þessum sögum í úrvalsflokki
íslenskra smásagna. Átján sögur
úr álfheimum er fjórða smásagna-
safn hans.
Þessar sögur em til orðnar á
alllöngum tíma, sú elsta er frá
1953, þær yngstu fullgerðar fyrir
tveimur til þremur mánuðum.
Margra grasa og margs konar
blæbrigði kennir í þessum sögum.
Fjórar þeirra gerast í útlöndum,
aðrar í Reykjavík og sumar út um
sveitir. Sögutíminn er líka misjafn
— frá 19. öld til dagsins í dag.
Hér em bæði harmsögur og
gamansögur, ástarsögur og ekki
ástarsögur, lausamenn, miðlungs-
fólk og höfðingjar í lífsins ólgusjó.
En hvert sem efnið er nýtur sín
ávallt jafn vel hinn skýri og stund-
um dálítið háðski og svali stíll
höfundarins."
Bókin er 198 bls. að stærð og
prentuð og bundin í Odda.
Með Biblíuna
á bögglabera
Leikhús í Hallgrímskirkju
LEIKHÚS og Guðshús eru oftast, í hugum okkar, óskyldir stað-
ir, en þegar betur er að gáð, eru þessar tvær stofnanir mannlegs
samfélags, náskyldar. A báða staðina förum við til að leita að
einhverskonar sannleika. I leikhús til að leita að sannleika um
líf okkar í mannlegu samfélagi, í kirkju til að leita að einhveijum
algildum sannleika eins og afhverju við erum stödd í þessu sam-
félagi
Kirkjuleikhús er svo til óþekkt-
ur hlutur hér á landi, þótt komin
sé margra áratuga löng hefð á
þessa tegund leikhúss í nágranna-
löndum okkar.
Fyrir tveimur mánuðum var þó
brotið blað í leikhússögu okkar,
þegar Guðrún Asmundsdóttir,
Ieikkona, hóf æfingar á „Leikrit-
inu um Kaj Munk“ í Hallgríms-
kirkju, ásamt 14 leikurum.
Guðrún er höfundur verksins og
leikstjóri. En hvað kom Guðrúnu
til að ráðsast út í þetta verkefni?
„Þetta er fyrirtæki sem er
byggt á miklum bjarsýnisgrund-
velli. Það hefur verið draumur
minn í mörg ár að setja leikrit
upp í kirkju, því leikhús er ein-
hver besti tjáningarmiðill sem við
eigum, þ.e. lifandi leikhús, ekki
helgileikir.
Það er þó mikill trúaráróður í
verkinu um Kaj Munk, því hann
var eldheitur trúmaður. Hann var
eiginlega mest spennandi sem
prédikari og trúmaður. Miklu
meira en sem leikritahöfundur.
Það eru fjögur ár síðan ég byij-
aði að skrifa verkið. I því er ég
að segja sögu manns sem er trú-
aður maður og prestur í hernumdu
landi, Danmörku. Hann hafði
kjarkinn til að tala þegar aðrir
þögðu. Vegna þess var hann dreg-
inn út af heimili sínu 4. janúar
1944, en við ætlum einmitt að
frumsýn a 4. janúar. Það voru
nasistamir sem skutu hann, ekki
svo Ijarri heimili hans
Astæðan fyrir því að mér finnst
hann svo spennandi sem höfuð-
persóna í leikriti er þó ekki sú að
hann lét lífið fyrir málstað sinn,
heldur afþví hann var snillingur
í að koma boðskap sínum til skila.
Reyndar skilur þar milli feigs og
ófeigs að hann er skáld.
Við erum í fyrsta skipti í þessu
leikhúsi sem er kirkja og þá vakna
ýmsar spumingar, „Hvað getum
við leyft okkur?“ „Hvað megum
við gera?“ Allra síst viljum við
fara að fremja hér helgispjöll. Við
fengum því til liðs við okkur hjón-
in Birgittu Hellerstedt og Ingemar
Thorin frá Svíþjóð. Þau hafa rek-
ið kirkjuleikhús í 30 ár. Frá því
árið 1960 hafa þau verið með leik-
hús við Dómkirkjuna f Lundi.
Eftir því sem við höfum heyrt
frá þeim sem séð hafa sýningar
hjá því leikhúsi, er það frábært.
Þau eru aðeins með atvinnuleik-
ara og þau hafa sömu skoðun og
Kaj Munk á því að þjóðfélagið
komi kirkjunni við. Það hefur ver-
ið okkur mikill styrkur að fá þetta
fók til liðs við okkur.
Við fengum þau til að koma í
viku til að skoða það sem við erum
að gera. Við höfum fengið jákvæð
viðbrögð frá þeim. Það hefur gef-
ið okkur kjarkinn, því við viljum
ekki bijóta helgi kirkjunnar. Þeg-
ar maður les um Kaj Munk sáer
maður alltaf þetta skemmtilega
skopsyn sem hann hafði. I bréfi
sem hann skrifar til vinar síns frá
Veðrasæ á Jótlandi, þar sem hann
þjónaði alla sína preststíð segir
hann: „Hér hjóla ég um sóknina
með Jesú á bögglaberanum og
húsvitja sóknarbörnin og þau eru
mér vinaleg og góð. Þó hef ég
ekki hugmynd um hvort þeim
líkar við mig sem prest eða ekki.“
Þessi hugmynd um prest, á
vaðstígvélum og hjóli, fannst mér
svo skemmtileg að mér fannst ég
verða að hafa hjólið með í sýning-
unni. En allt í einu vissi ég ekki
hvort það er óviðeigandi að hafa
hjól í krikju. Þeim Birgittu og
Ingemar fannst ekkert athugavert
við þetta. Hjólið væri svo tákn-
rænt fyrir Kaj Munk.
Hinsvegar var mikið mál fyrir
fátækt leikhús að útvega sér gam-
alt hjól. En ein ung leikkona úr
hópnum fór til lögreglunnar í
„tapað/fundið" og fékk hjólið lán-
að. Þeir sögðu að það eina
hættulega sem gæti gerst, væri
að eigandinn kæmi einhvemtíma
á sýningu. En við lofuðum að
skila því aftur þegar við hættum
að sýna leikritið.
Aðspurð hver væri tilgangurinn
með kirkjuleikhúsi svaraði Birg-
itta Hellerstedt „Við viljum reyna
að komast hjá því að aðskilja
kirkjun frá umheiminum. Kirkjan
er heimurinn. I vinnu okkar með
leikhús sjáum við fyrst og fremst
skyldu okkar til að skynja hveiju
fólk er að velta fyrir sér. Það eru
mikil vonbrigði hvað fólk hefur
fjarlægst kirkjuna. Við höfum
mikið af lélegum prédikurum. Með
leikhúsi fínnst okkur við lyfta
kirkjunni upp, gera hana að góð-
um og áhugaverðum hluta af lífi
okkar.Við förum jú í leikhús til
að uppgötva nýja hluti.
Við lítum ekki á það sem hlut-
Höfundur og leikstjóri, Guðrún Asmundsdóttir, ásamt Birgittu Hellerstedt og Ingemar Thorin.
Ur leikritinu um Kaj Munk.
Elín Edda Arnadóttir, Helga
Steffensen, Helena Jóhanns-
dóttir og Þorsteinn Guðmunds-
son.
verk okkar að endurvekja og flytja
þemu og leikirit frá miðöldum.
Það er skylda okkar að sýna ný
verk og flytja nýja tónlist, því
alltaf bætist við þekkingu okkar
og sögu. Mannfólkið hefur mikinn
áhuga á allskonar sögum og Bibl-
ían er mjög áhugaverð bók. Fókið
sem í henni talar er allt að segja
sögu.
Fók segir oft við okkur að
kirkja og leikhús eigi ekki sam-
leið, við séum að troða inn í
kirkjuna hlutum sem ekki eigi
heima þar. Jesús var einhver besti
sögumaður sem til hefur verið.
Það er nú líka svo að þegar prest-
ur er að messa, er hann að segja
sögu og rétt eins og leikarinn,
reynir hann að gefa henni líf,
gera söguna betri. Þetta er leik-
hús, án þess að maður geri sér
grein fyrir því. Sagan um Kaj
Munk er falleg og áhugaverð
saga.
Guðrún Asmundsdóttir bætir
við: „Það var hræðileg frétt þegar
Kaj Munk var drepinn. Aftakan
hafði verið lengi 'undirbúningi hjá
nasistum. Þegar fréttin kom til
Islands, var ljóðið hans „Hugboð"
ofarlega í vitund fólks. A þeim
tíma höfðð fimm manns reynt að
þýða það. I ljóðinu segir Munk
að hann vilji fylgja Kristi, en hann
sé hræddur um að guggna, því
hann elski lífíð svo mikið. En afþví
hann á þessa hugsjón gengur
hann út í dauðann. I ljóðinu virð-
ist hann gera sér grein fyrir því
sem koma skal. Kannski vissi
hann bara að hann talaði of mikið.