Morgunblaðið - 21.12.1986, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. DESEMBER 1986
Jólaminningar frá
prestssetrinu í Vederso
i.
Árið 1931 dvaldi ég
um nokkurra vikna
skeið á Vestur-Jótlandi
og- ferðaðist nokkuð um
Jótland að vorlagi, þeg-
ar beykiskógurinn var
að blómgast, og náttúr-
an öll var að klæðast
sumarskrúða. Eg var
mjög hrifinn af nátt-
úrufegurðinni, sem
víða mátti sjá á þessum
slóðum, hinni miklu
ræktun, hinum hlýlegu
bændabýlum, og ekki
síður hinum sléttu og
víðáttumiklu bað-
ströndum við Norð-
ursjóinn, sem taldar
eru meðal hinna bestu
baðstranda í Vestur-
Evrópu.
Þá minnist ég ekki síður
gestrisni. fólksins á
þessum slóðum, sem
líktist hinu besta, af
því tagi, í íslenskum
sveitum á fyrstu tugum þessarar
aldar.
Einmitt um þetta leyti var í Dan-
mörku mikið talað um ungan
guðfræðing, Kaj Munk, sem þá
þegar hafði getið sér gott orð sem
leikritaskáld og rithöfundur og þótti
í mörgu fara sínar eigin leiðir og
vera í senn þjóðlegur og alþjóðlegur
og vílaði ekki fyrir sér, að taka til
meðferðar vandasöm og viðkvæm
viðfangsefni samtíðar sinnar, og
gera það þannig að það hneykslaði
marga og var því umdeildur, en
flestir viðurkenndu þó, að hér væri
óvenjulegt skáld á ferð og erfitt því
að spá nokkru um framtíð hans.
Það þótti líka nokkrum tíðindum
sæta, um þennan unga guðfræðing,
er hann sótti um hið afskekktasta
prestakall í Danmörku á Norðvest-
ur-Jótlandi, prestakall, sem lengi
hafði staðið óveitt og enginn hafði
fengist til þess að sækja um. Það
leið ekki á löngu, áður en orð fór
að fara af prédikunum hans og
ræðum og rödd hans heyrðist um
alla Danmörku og víðar. Hann
hneykslaði að vísu marga, en öllum
bar saman um að hann beitti sverði
andans fimlega og markvisst, og
oft voru margir kirkjugestir hjá
honum, sem komnir voru langt að
til þess að sjá „skáldprestinn", sem
þeir höfðu heyrt svo mikið talað
um, en Kaj Munk gat haft það til,
ef hann átti von á slíkum kirkju-
gestum, að fá nágrannaprestinn, til
þess að messa fyrir sig, þann dag-
inn^ og bregða sér sjálfur bæjarleið.
A þessum vikum, sem ég var í
Danmörku gafst mér því miður
ekki tækifæri til þess að koma til
Vederse, en næstu ár fylgdist ég
með Kaj Munk, sem tvímælalaust
var hækkandi stjama í menning-
arlífi Danmerkur, en línumar
skýrðust æ betur og betur í lífí
hans, eftir því sem árin liðu.
II.
Svo liðu 30 ár. Það var sumarið
1961, að ég fékk aftur tækifæri,
til þess að ferðast um Jótland, að
þessu sinni ásamt konu minni og
ágætum ferðafélögum úr
Reykjavík. Margt hafði skeð á þess-
um þremur áratugum, síðan ég var
á ferð á þessum slóðum, einn á
reiðhjóli. Heimsstyrjöld hafði geys-
að, milljónir manna höfðu týnt lífi,
eða komist á vergang, borgir voru
í rústum og aldagömul menningar-
verðmæti eyðilögð. Hlutleysi
smáþjóða var lítilsvirt, og höfðu
dregist inn í styijöldina gegn vilja
sínum, og beinlínis verið afmáðar
af landabréfínu, en aðrar vom her-
numdar um lengri eða skemmri
tíma. Svo var um ísland og Dan-
mörku. Skáldpresturinn Kaj Munk
hafði verið myrtur á síðustu ámm
styijaldarinnar. Nafn hans var nú
á allra vömm. Fólk leit á hann sem
föðurlandsvin og þjóðhetju, píslar-
vott fyrir málstað þjóðar sinnar.
Nafn afskekkta prestakallsins við
Vederso, sem fáir höfðu kannast
við, var nú á allra vömm og menn
streymdu þangað í einskonar
pílagrímsferðir, til þess að sjá stað-
inn og kirkjuna, þar sem þessi
djarfhuga föðurlandsvinur hafði lif-
að og starfað, og tala við það fólk,
sem þekkti hann persónulega og
vom vinir hans og fjölskyldunnar.
Kaj Munk var myrtur 4. janúar
1944, í lok stríðsins, skammt frá
Silkeborg, og vakti þessi atburður
þjóðarsorg í Danmörku og allsstað-
ar, þar sem nafn hans var þekkt.
Eftir stríðið vom bækur hans gefn-
ar út í stómm upplögum, og um
hann sjálfan vom ritaðar ævisögur
og minningabækur af vinum hans
úr hópi guðfræðinga, og bók-
menntamanna, sem lengi höfðu
starfað með honum og þekktu hann
best og var það samdóma álit allra,
að hann hafí verið mikið skáld og
föðurlandsvinur, sem hefði talað
kjark í þjóð sína á hinum miklu
hörmungatímum hemámsáranna.
Hemámsyfírvöldin fengu ekki þolað
orð hans, og þess vegna gripu of-
stækisfullir nasistar til þess óheilla-
ráðs að ráða hann af dögum og
söfnuðu þannig glóðum elds að
höfði sér í hugum allra þjóðhollra
Dana.
í Vederso höfðu orðið þær breyt-
ingar, að nýtt prestssetur hafði
verið byggt, en gamla prestsseturs-
húsið fékk ekkja hans frú Lise
Munk til afnota fyrir sig og fjöl-
skyldu sína og dvaldi íjölskyldan
þar lengstum á sumrin, en á vetrum
bjó hún í Kaupmannahöfn.
Þennan fagra ágústdag, sem við
1Viltu eújfu no/a/ey /cee/d ?
'/{aýðu fia úaméand eið ed/cut
fmí tfiið ye/um éoðið fié/i\
• Yfir 80 tegundir franskra arina.
• Arina alla unna iir ósviknum nátturuefnum.
• Uppsetningu sem tekur aðeins einn dag.
• Ótrúleg kjör og skilmála.
• Einfalda lausn á annars flóknu máli.
'/{linfýdu o<ý tfiib /comum o<p
íabum má/ib.
TE Arnar & co S: (91) 7-44-24
HVERNIG VÆRI
AÐ KOMA SKIPULAGI Á
í FATASKÁPNUM?
[©] Perstorp
FATA-
SKÁPAR
Breiddir:
40, 50 og 60 cm
Dýpt: 55 cm
Hæð: 7 cm
/ ‘, ''" 'ry“, í' '' * %'.í
';;í ' ' '■ -‘/j':' ' ' 5
r, ^-5^",
ífff) HF.OFNASMIÐJAN
V | HATEIGSVEGUR 7 RFYKJAVIK