Morgunblaðið - 11.03.1987, Síða 22

22________________MORGUNBLAPIÐ, MIÐVIKUDAGUR 11. MARZ 1987_
Er meiri þörf fyrir sérkennslu
en bætta byrjendakennslu?
eftirErlu
Kristjánsdóttur
Nú nýlega var helsta fréttaefni
fjölmiðla deila sem snýst um það
hvort réttmætt og löglegt hafí verið
að segja einum af fræðslustjórum
landsins upp störfum eða ekki.
Fjallað var um málið á Alþingi
og margir fundir hafa verið haldnir
við húsfylli, því mál af þessu tagi
vekja jafnan áhuga almennings.
Það sama er þó varla hægt að
segja um áhuga á skólamálum
svona yfirleitt. Enda varla von því
umræður um þau mál eru sjaldan
málefnalegar, en snúast fremur um
lág laun, kennaraskort, skólaleiða
og nú upp á síðkastið um sérkenn-
araþörf. En það er einmitt þess
vegna að ég tek mér penna í hönd.
Stuðnings- og hjálparkennsla
fyrir böm sem eru illa talandi og
ólæs flokkast víst undir sérkennslu.
En er hægt að kalla það sér-
kennslu, sem böm eiga lögum
samkvæmt rétt á að fá. Það er, að
hver nemandi í grunnskóla eigi að
fá kennslu við sitt hæfi. Bendir
þessi þörf á aukinni sérkennslu
ekki til þess að eitthvað sé að? Eitt-
hvað hafi farið úrskeiðis í byijenda-
kennslunni?
Er stefnuleysi
í skólamálum?
Ég hef í nokkur ár fylgst tölu-
vert með skólamálum, rætt við
skólafólk, safnað blaðagreinum og
af einskærum áhuga og dálítilli for-
vitni sótt ráðstefnur og fundi þar
sem þessi mál hafa verið á dagskrá
og komist að raun um að margir
em óhressir með þá stefnu eða
stefnuleysi sem þar kemur fram.
Margir hafa með blaðaskrifum, lát-
ið álit sitt í ljós, varað við og bent
á leiðir til úrbóta. Þær ábendingar
virðast þó sjaldan teknar alvarlega,
því viðbrögð heyrast sjaldan. Þó
kemur fyrir að snúist er til vamar
þegar veija þarf kerfið.
Hverjir eru
misheppnaðir?
Mig langar að benda á blaða-
grein sem mér þótti athyglisverð
og styðja það sem hér hefur verið
sagt.
Greinin britist í Morgunblaðinu
4. mars 1986 og er þar haft viðtal
við Keith Humphrey en hann er
breskur og var hingað fenginn til
þess að veita ráðgjöf um fram-
haldsnám fyrir _ sérkennara við
Kennaraháskóla íslands. Þessi sér-
fræðingur hélt því fram að um 20%
íslenskra skólabama þyrftu á tíma-
bundinni sérkennslu að halda. Hann
talaði um mikla þörf á sérkennurum
og aðaláhyggjuefnið virtist vera
böm í áhættuhópum sem hann
sagði að færu sífellt fjölgandi. Með-
al annars vegna þess að íslenskir
kennarar almennt kynnu ekki,
hefðu ekki aðstöðu eða gætu ekki
sinnt þeim sem skyldi.
Einnig var hann þeirrar skoðunar
að hópur þeirra nemenda sem ættu
í stöðugri baráttu með að fylgjast
með yrði sífellt stærri ef ekki yrði
tekið í taumana og farið að taka
tillit til nemandans. Hætta væri á
að í framtíðinni stækkaði sá hópur
bama og unglinga sem skólinn
Erla Kristjánsdóttir
„Sérkennaraþörfin er
blekking, það sjá allir
sem vilja. Það er meiri
þörf fyrir betur upp-
byggða byijenda-
kennslu en að skapa
þörf fyrir hjálpar- og
stuðningskennslu, sem
aftur kemur niður á
þeim, sem sannarlega
eiga rétt á sérkennslu.
Þar á ég við fatlaða og
þroskahefta.“
dæmdi „misheppnaða" og taldi
hann að jafnvel þriðjungur nemenda
væri dæmdur þannig. Þá átti hann
við alla sem þyrftu á sérkennslu
að halda. Mjög oft mætti rekja erf-
iðleika nemenda sem falla á
gmnnskólaprófi langt aftur í
tímann, jafnvel allt til forskólans.
Fannst honum ástandið hér svipað
og í enskum skólum 1960—1970.
Þá hefði rannsókn leitt í ljós að
þeir sem hefðu staðið fyrir upp-
þotum í kjölfar atvinnuleysis væm
úr hópi þeirra sem dæmdir vom
„misheppnaðir" í skóla og töldu sig
ekki eiga viðreisnar von. Það sem
hann taldi til ráða var að bæta
menntun kennara og breyta hugar-
fari gagnvart nemendum.
Einnig birtist í sömu vikunni
fréttatilkynning um námskeið í
lestrarkennslu. Yfírskrift hennar
var: „Yngri kennarar færast undan
lestrarkennslu." Námskeiðið var
haldið í Flataskóla á vegum
Fræðsluskrifstofu Reykjanesum-
dæmis í samvjnnu við Kennarahá-
skóla íslands. í tilkynningunni segir
meðal annars: „Námskeiðið er upp-
rifjun fyrir suma kennara en aðrir
yngri kennarar virðast ekki hafa
fengið nægjanlega æfingakennslu
í lestri og hefur borið á því undan-
fama 2 vetur að þeir hafa færst
undan lestrarkennslu." — „Farið
verður yfir allar gmnnhugmyndir
lestrarkennslunnar og bent á þær
leiðir sem em færar. Farið verður
yfir hljóðaðferðina sem er leiðbein-
andi gmnnar að öðmm lestrarað-
ferðum, að mati þeirra sem standa
að námskeiðinu.
Þetta bendir óneitanlega til þess,
að ekki sé nægum tíma varið til
lestrarkennslunnar í KI.
Margt er hægt að gera
Sum böm koma illa talandi í
skólann 6 ára.
Jóhanna Eyþórsdóttir fóstra
gerði ágætlega grein fyrir skoðun-
um sínum um þetta og fleira sem
viðkemur bömum í grein sinni, sem
hún nefndi „Lengi býr að fyrstu
gerð“ og birt var í Mbl. 5. febrúar sl.
Þar segir Jóhanna meðal annars:
„Foreldrar, fóstmr og kennarar
verða að sameinast um að byggja
gmnninn betur. Ekki bíða eftir að
vandamálin hrannist upp og fá þá
sérkennara og sérfræðinga til að
bjarga málunum. Hún bendir á að
góður undirbúningur fyrir skólana
sé nauðsynlegur og í uppeldisáætl-
un fyrir dagvistarheimili sé ekki
nægileg áhersla lögð á málaupp-
eldi. Jóhanna bendir einnig á
ýmislegt sem hún telur að fóstmr
geti gert og vekur athygli á hljóð-
stöðumyndum Jóns Júl. Þorsteins-
sonar kennara, sem hún telur
hentugt kennslugagn fyrir fóstmr
og bendir á að böm em hrifin af
myndum og em fljót að læra með
aðstoð þeirra. Ég tek undir þetta
með Jóhönnu.
Framlag til
móðurmálskennslu
Mér er ljúft að skýra í fáum orð-
um frá menntun og starfi Jóns Júl.
Þorsteinssonar. Auk kennara-
menntunar aflaði hann sér við-
bótarmenntunar. Nam hljóðfræði
og framburð hjá dr. Bimi Guðfínns-
sjmi við Háskóla Islands og var einn
af þeim nemendum hans, sem réð-
ust gegn hljóðvillu og flámæli með
góðum árangri. Hann kynnti sér
talkennslu í Noregi og var eftirlits-
kennari í lestri við Bamaskóla
Akureyrar, auk þess að hann starf-
aði sem bamakennari allan sinn
starfsaldur. Jón sótti flest námskeið
í hljóðlestri sem haldin voru hér á
landi og hélt sjálfur mörg lestrar-
f
Lokaorð mín um bílbelti
eftir Guðmund
Jóhannsson
Mikið vatn hefur runnið til sjávar
í töluðu máli um þvingunaraðgerðir
til notkunar á bílbeltum og hafa
ekki allir verið á eitt sáttir þar um
og trúlega er verið að bera í bakka-
fullan lækinn með því að legjga enn
eitt orð í belg þar um. Eg hefi
nokkrum sinnum áður tjáð mig um
þetta, þar sem ég hef verið mót-
fallinn þvingunaraðgerðum og er
það enn. Hér verður fyrst og fremst
um áhersluatriði að ræða frá fyrri
skrifum sem ég vil leggja áherslu
á. Ég hef jafnan tekið það fram,
að það sé langt í frá að ég sé ein-
hver andstæðingur beltanna sem
slíkra, fyrir þá sem þau vilja nota,
og ég minnist þess ekki að hafa séð
í skrifum þeirra fáu, sem í sér hafa
látið heyra og eru andvígir þving-
unaraðgerðum, að þeir séu einsýnir
í þeim efnum, þvert á móti held ég
að allir telji og viðurkenni að bflbelt-
in geti dregið í sumum tilfellum úr
afleiðingum umferðarslysa og í öðr-
um tilfellum komið í veg fyrir tjón
á fólki. En þar með er ekki öll sag-
an sögð, því með því að vera
tjóðraður við bflinn er óvænta at-
burði ber að höndum getur það
valdið limlestingu, já eða dauðs-
falli. Enginn getur sagt fyrirfram
með hvaða hætti slys ber að hönd-
um og með þetta í huga er ég
mótfallinn þvingunaraðgerðum til
notkunar bflbeltanna. Hvers eiga
þeir að gjalda, sem kynnu að verða
fyrir slíku óláni að verða örkumla
eftir umferðarslys og rekja mætti
afleiðingamar til þess að viðkom-
andi var tjóðraður við bflinn að
laganna boði. Hver er ábyrgur fyrir
slíku? Árið 1928 var ákvæði um
dauðadóm numið úr gildi í íslensk-
um hegningarlögum. Ef refsi-
ákvæði verða lögleidd og þeim beitt
við því að nota ekki bflbelti getur
það nánast í sumum tilfellum jafn-
ast á við að dauðadómur sé upptek-
inn að nýju, þó í öðru formi sé en
áður var og við aðrar aðstæður.
Sjálfsagt hefur margt verið skrif-
að, sem ég hef ekki augum litið,
en ég minnist þess ekki að hafa
lesið nokkurt skrif frá talsmönnum
valdbeitingarinnar, sem hafa hnigið
í aðra átt en algjöra einstefnu,
bflbelti og aftur bflbelti, svo ætla
mætti að í þeirra augum séu bflbelt-
in allra meina bót. En því miður
er ekki svo vel. í flestum greinum
sem ég hef lesið eftir höfunda í
þessum hópi tala þeir mikið um
hávaðaseggi, sem eru þeir aðilar
sem ekki eru á sömu skoðun og
þeir sjálfir. Þessi rök legg ég að
sjálfsögðu til hliðar, því slíkar upp-
hrópanir eru léttvægar og ekki
mikið upp úr þeim Ieggjandi.
I Morgunblaðinu laugardaginn
7. mars sl. voru hvorki meira né
minna en 3 greinar frá hinum „hóg-
væru“ talsmönnum refsinganna
þar á meðal var grein frá fram-
kvæmdastjóra Umferðarráðs, sem
svar til Sigurgeirs Jónssonar, fyrr-
um hæstaréttardómara. Ekki er það
ætlan mín að taka upp hanskann
fyrir Sigurgeir, það gerir hann
eflaust sjálfur ef hann telur grein-
ina svaraverða. En að ýmsu leyti
þótti mér athyglisvert að lesa þessa
grein, því þar gætti bæði mótsagna
og sleggjudóma. Greinin er flokkuð
í sex athugasemdir og lokaorð. í
athugasemd 1 segir: „Okkur er hins
vegar ætlað lögum samkvæmt að
fræða fólk um umferðarlög og
vinna að bættum umferðarháttum
í landinu." Já, þetta er bæði göfugt
og mikið verkefni, en því miður virð-
ist mér þessari stoftiun hafa orðið
mjög lítið ágengt í þessu verkefni
og kannski ekki nema von, því oft
má ætla að forsvarsmenn þessarar
stofnunar sjái fá önnur úrræði en
notkun bflbelta og refsingu við að
nota þau ekki. Þannig lokast þeir
í einskonar fflabeinstumi, um notk-
un bflbelta og refsingar.
í annarri athugasemd segir: „Ég
óttast að neikvæð skrif nokkurra
Guðmundur Jóhannsson
„Með því að vera tjóðr-
aður við bílinn er
óvænta atburði ber að
höndum getur það vald-
ið limlestingu, já eða
dauðsfalli."
manna að undanfömu hafi áhrif á
afstöðu þingmanna." Annaðhvort
. er að framkvæmdastjórinn hefur
mátulega mikla trú á málflutningi
sfnum og sinna eða hann telur þing-
menn lausa í rásinni. Ég vil ekki
gera þeim neinar getsakir og geng
út frá því sem vísu, að þeir taki
sínar eigin ákvarðanir, burtséð frá
skrifum mínum og annarra. Þá seg-
ir í sömu athugasemd: „Er ekki
með öllu samviskulaust, að nú loks
þegar hillir undir að lög um notkun
bílbelta verði að veruleika skuii
menn ryðjast fram á ritvöllinn til
þess að reyna að koma í veg fyrir
það.“ Ja, mikil er trú þín, kona,
stendur þar og ekki verður sagt
með sanni að framkvæmdastjórinn
sé ekki viss í sinni sök. Því segir
hann ekki þessum andófsmönnum
bara að þegja, því þeir hafi ekki
neinn rétt til að láta í ljósi skoðun
sína. I fjórðu athugasemd segir:
„Rétt er að aðeins hluti manna
hefur notað beltin, jafnvel þótt lög
hafi mælt svo fyrir um að þau skuli
nota. Notkun hefur þó verið um 30
til 40% í þeim könnunum sem gerð-
ar hafa verið á síðustu árum.“ En
síðar kemur í sömu athugasemd að
samkvæmt könnun Hagvangs séu
57,8% aðspurðra meðmæltir að
sekta beri þá sem ekki nota bflbelti.
Mér sýnist að hér fari ekki saman
orð og athafnir eða allavega hafa
þau 60—70%, sem ekki hafa notað
bflbeltin verið spurðir um afstöðu
þeirra til sektarákvæða.
í sjöttu athugasemd ræðir fram-
kvæmdastjórinn um slys í skóla-
íþróttum og önnur íþróttaslys. Þetta
er að sjálfsögðu mál útaf fyrir sig,
sem væri full þörf á að taka til
umfjöllunar og er á engan hátt til
fyrirmyndar.
Að kasta gijóti
úr glerhúsi
í sama blaði, 7. mars, er í Velvak-
anda grein eftir Snorra Bjamason
ökukennara. Honum lætur vel í
munni að tala um hávaðaseggi. Mér
sýnist bæði í hans skrifum, og ann-
arra í hans skoðanahópi, að gengið
sé útfrá því sem sjálfsögðum hlut,
að ég eða þú lendi í árekstri og
gerður er vísindalegur samanburð-
ur á höggþyngd á því að detta ofan
af 10 hæða húsi og lenda í árekstri
á 90 km hraða. Sjálfsagt getur
þetta staðist reikningslega, en
skyldi einhveijum detta í hug að
sekta mann, sem yrði fyrir því detta
ofan af 10 hæða húsi? „En maður,
líttu þér nær.“ Það skyldi þó ekki
vera að eitthveiju sé ábótavant f
ökukennslunni svona almennt séð
og rekja mætti hin miklu og tíðu
umferðarlagabrot til undirstöðunn-
ar, að virða hinar almennu um-
ferðarreglur. Snorri lýkur grein
sinni með þeim orðum: „Það væri
mjög þarft og nauðsynlegt að fá
að heyra í þeim, sem slasast hafa,
en hefðu sloppið betur, ef belti
hefðu verið notuð." Það væri ekki
heldur ófróðlegt í framhaldi af því
að heyra hver var orsökin að slys-
inu. Voru einhveijar umferðarregl-
ur brotnar? Síðasta grein þessa
laugardagsblaðs um þetta efni var
yfirlýsing frá Mæju Heiðdal um
reynslu hennar í umferðinni, þar
sem hún telur að beltin hafi bjargað
sér frá líkamstjóni eða dauða. Þetta
getur verið meira en rétt hjá henni
og er alveg í samræmi við það, sem
ég hefi áður sagt, að beltin geti
komið að gagni við ýmis skilyrði.
En það vantaði bara framhaldið af
yfirlýsingu Mæju. Hver var orsökin
að þessu umferðaróhappi? Það er
hinn stóri þáttur í umferðinni, sem
ökumönnum gleymist oft, og það
er að haga akstri eftir aðstæðum.
Ég tel að Umferðarráð hafi ekki
lagt krafta sína sem skyldi í að
halda uppi áróðri fyrir að halda
umferðinni innan þeirra marka svo
viðhlýtandi megi teljast.
Ég hef hér að framan stiklað á
stóru og í raun er margt ósagt um
þetta mál. Hins vegar tel ég víst,
þegar ég er að ljúka þessum línum,
8. mars, að búið verði að afgreiða
umferðarlagafrumvarpið þegar þær
koma fyrir almenningssjónir, svo
allt bendir til að þær nái ekki að
„spilla" afstöðu alþingismanna í
þessu máli, svo vonandi getur fram-
kvæmdastjóri Umferðarráðs sofið
rólega yfir því. Ég geri því ráð fyr-
ir að þetta verði mín lokaorð í
þessum málaflokki.
Höfundur er fyrrverandi lög-
reglustjórí og fangelsisstjóri.