Morgunblaðið - 03.04.1987, Page 11

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 3. APRÍL 1987
or
11
Rökkvar til heiða
Föður og móður mildi
mótuðu það af tryggð,
er sumargestimir sungu glatt
við sasídjúpin fagur-skyggð.
;
4eift að bæta meðferðina, svo að
iu komumst við af með færri pláss
í sjúkrahúsum en áður var. Þessi
oætta méðferð hefur þau áhrif að
hægt er að endurhæfa sjúklinga
úti í bæ, á heimilum innan um
Snnur heimili. Þessi heimili koma
í staðinn fyrir sjúkrarúm og eru
bæði ódýrari og betri kostur fyrir
sjúklinginn.
Við liöfum kannski náð lengra
í því hér á landi en annars staðar
gerist, að koma upp öðrum með-
ferðarmöguleikum en þeim sem
veittir eru á sjúkrahúsinu. Endur-
hæfing og iðjuþjálfun hefur
reyndar alltaf verið snar þáttur í
geðlækningijm. Nú er þó lögð enn
meiri áhersla á endurhæfingu eftir
að sjúkrahúsdvöl lýkur og nú er
hægt að stunda hana utan sjúkra-
hússins í miklu meira mæli en
áður var. Nú orðið er mikið meira
lagt upp úr hvers konar samtals-
meðferð en áðui1 var, fjölskyldu-
samtölum, fjölskyldumeðferð og
öðru slíku, og jafnvel er farið heim
til sjúklinga sem eru í göngudeild-
armeðferð, þótt okkur skorti enn
mannafla til að geta sinnt þeirri
þjónustu í þeim mæli sem fólkið
vildi sjálft.
Enn er eitt veigamikið atriði,
sem rétt er að nefna, að á gcð-
deild Landspítalans er stunduð
kennsla stúdenta í læknisfræði og
öðrum fræðum sem fjalla um með-
ferð geðsjúkra. Fer kennslan fram
bæði á deildum á Landspítalalóð
og að Kleppi. Á báðum stöðum
er unnið að ýmsum fræðilegum
rannsóknum. Nú er meðal annars
verið að gera rannsóknir á svefni
og svefntruflunum, þunglyndi,
fælni, neyslu áfengis og breyting-
um á tíðni geðsjúkdóma. Auk þess
er náttúrulega athugað hver verða
afdrif geðsjúki-a og hvort við get-
um breytt og bætt meðferðina."
En voru ekki einhverntíma uppi
áætlanir um að leggja Kleppsspít-
alann niður?
„Það var talað um það á árunum
kringum 1960, þegar gert var
nýtt aðalskipulag fyrir Reykjavík,
að spítalinn hér þyrfti að víkja
fljótt, því hann væri á hafnar-
svæði. Siíkt hefði að sjálfsögðu
verið æskilegt, ef hægt hefði verið
að byggja í staðinn á Landspítala-
lóðinni. Nú hafa hafnarfram-
kvæmdir dregist mikið og spítalinn
stendur ekki á bryggjusporði, eins
og var á þeim teikningum. En
bryggjurnar færast nær, svo mað-
ur .veit ekki hvað verður, hvort
höfnin kemur til með að þurfa á
húsunum að halda og kaupi þau,
svo að hægt verði að byggja yfir
alla geðdeildina á Landspítalalóð-
inni.“
ssv
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Valtýr Guðmundsson, Sandi:
VEGAMÓT.
Ljóð.
Bókaforlag Odds Björnssonar
1986.
Vegamót eni ljóð roskins manns
sem lítur um öxl að loknu dags-
verki, gaumgæfir fortíðina og horfir
fram á við með samtímann í huga.
í Áningu er staðreynd lífsins orðuð
svo: „Rökkvað nú hefur til heiða/
— horfin til jarðar flest/ sporin
okkar af langi-i leið/ er löngum ylj-
uðu best.“
Valtýr Guðmundsson dregur
vissulega dám af þingeyskri nýróm-
antík sem er sérstakur kafli í
íslenskri bókmenntasögu, cn hann
er raunsær að hætti skálda úr
bændastétt. Þótt vegsömun náttúr-
unnar sé honum jafnan ofarlega í
huga eru það ekki síst hin daglegu
störf sem eru áleitin yrkisefni. Mörg
kvæðanna eru ort af vissu tilefni
og gera ekki krófur til að teljast
Hljjómplötur
Egill Friðleifsson
Efni:
Atli Heimir Sveinsson: Hrcinn:
Gallery: Súm 74.
Þorkeíl Sigurbjörnsson: Mistur.
Karólína Eiríksdóttir: Sinfoni-
etta.
Jónas Tómasson: Orgia.
Flytjendnr: Sinfóníuhljómsveit
Islands.
Stjórnandi: Paul Zukofsky.
Fyrir stuttu komu út fjórar
hljómplötur á vegum íslensku tón-
verkamiðstöðvarinnar og hafa þær
að geyma íslenska samtímatónlist.
Þær eru þá orðnar átta hljómplöt-
urnar í þessum flokki og auðveldar
hann öllum almenningi að nálgast
þennan anga íslenskrar menningar
og er það vel. Því miður eru örlög
nýrra íslenskra tónverk oft þau,
að eftir frumflutning eru þau látin
rykfalla uppi á hillu og á tón-
böndum Ríkisútvarpsins og
annað en nytsamlegur skáldskapur,
en góð smekkvísi látin ráða för.
Formið er yfirleitt í hefðbundnara
lagi, en stöku sinnum brugðið út
af vana og ort órímað með góðum
árangri, samanber Vogrek sem er
meðal þeirra ljóða sem einkum
höfðuðu til mín. I því er lýst „hversu
útmánaðarökkrið/ gæti orðið hlýtt
og bjart,/ um sexleytið — í tuttugu/
stiga gaddi, eða meir,/ ef mennirn-
ir væru/ ekki svona grimmir/ eins
og raun ber vitni“.
Valtýr Guðmundsson yrkir mikið
um fugla. í kvæðum hans um fugla
er rík samkennd og stundum tekst
honum að gera fuglaljóðin eins kon-
ar mynd af vegferð manna þótt
vegfarendur himinsins séu hið eig-
inlega yrkisefni. Eg vel af handa-
hófi sýnishorn:
Dropar að foldu falla
en fór þeirra enginn sér,
og dulúð frá huliðs-heimi
hafáttin til mín ber.
Komið vængléttu vinir
á viðkvæmri aftan-stund,
þið ljóssins englar sem leiðið allt
lífið á drottins fund.
heyrast sárasjaldan og sum aldr-
ei. Það er raunar íhugunai- og
áhyggjuefni að eftir því sem rásum
fjölgar og útsendingartími lengist
á öldum ljósvakans minnkar hlutur
fagurtónlistar að sama skapi.
Hlutur samtímatónlistar er svo rýr
að til skammar er og færi betur
að tónlistardeild endurskoðaði
þennan mikilvæga þátt í starfsemi
sinni í stað þess að fylla flesta tíma
með lágúrulegri afþreyingarsí-
býlju. Ríkisútvaipið á hlut að
þessari útgáfu og færi betur að
það notaði plöturnar í dagskrá
sinni, nægur er tíminn.
í þessum pistli skal vakin at-
hygli á plötu er ber titilinn „íslensk
híjómsveitartónlist“ og hefur að
geyma fjögur verk eftir jafn mörg
tónskáld. Með plötunni fylgir
bæklingur ritaður af sænska tón-
listarfræðingnum og rithöfundin-
um Görna Bergendal og kemst
hann víða hnittilega að orði.
Fyrst verður fyrir okkur verk
er ber heitið „Hreinn: Gallei-y: Súm
Valtýr Guðmundsson, Sandi
En svipmyndir sólskinsdaga
sjá yfir landið vítt,
og kynna blómi sín blíðuhót
er blærinn oft vermdi þýtt.
74“ eftir Atla Heimi Sveinsson,
samið fyrir Gallerí Súm í
Reykjavík og er ekki tónlist mik-
illa tíðinda. Það er gert fyrir 2
píanó, strengi, rafgítar, blásara
og slagverk. Eitt af einkennum í
tónskáldskap Atla er hversu ólík
verk hans eru innbyrðis. í bækl-
ingi cr þess getið að „Hreinn:
Gallery: Súm 74“ sé hrein tilvistar-
tónlist, án þess að ég átti mig
fyllilega á hvað átt er við með
því. Yfir tvítóna óreglulegum org-
elpunkti píanósins hreyfast önnur
hljóðfæri í einhæfu tilbreytingar-
leysi, sem þó er rofið af hörðum
innskotum blásra og slagverks.
Satt að segja finnst mér mörg
önnur verk Atla mun áhugaverð-
ari en þetta.
Þá verður fyrir okkur „Mistur“
eftir Þorkel Sigurbjörnsson, samið
árið 1972. Ólíkt Atla hefur Þor-
Og hillinga bjórtu borgir
þá boðuðu sælu-tíð -
en golan lék sér við lauf á grein
og leysti fannir í hlíð.
Já, gefíð öllu sem andar
yndi og nýjan þrótt,
þið víðbláins vegfarendur,
- og vakið hjá mér í nótt.
(Áfall)
Náskyld fuglaljóðum Valtýs Guð-
mundssonar eru ljóð hans um dýr,
ekki síst Mýsla sem fær sinn
skammt af góðri umhyggju skálds-
ins að launum fyrir að trítla um
garð þess grá að lit.
Ég er ekki viss um að Vegamót
Valtýs Guðmundssonar séu nógu
strangt úrval ljóða hans. Að þeim
má finna eins og ljóðum fleiri
skálda. Það verður ekki gert að
þessu sinni, en bent á hve heil-
steypt þessi bók er innan sinna
takmarka og hve hún miðlar góðum
og einlægum tilfinningum. Náttúr-
an og hið daglega líf eiga hér
málsvara. En ljóðin vitna um að
höfundur þeirra þekkir til umheims-
ins, með því að spegla hið smáa
sýnir hann hið stóra þegar best
lætur.
kell ákveðið tónmál, sem langflest
verka hans bera og er „Mistur“
þar engin undantekning. „Mistur"
er nánast prógramtónlist og lýsir
Rínardalnum mettuðum mistri,
þar sem sólin reynir að btjóta sér
leið með hrífandi litaspili. „Mistur"
er gott og heilsteypt verk með
dálítið impresíonísku ívafi.
Á hlið tvö heyrum við „Sinfoni-
ettu“ eftir Karólínu Eiríksdóttur.
Verkið er samið að tilstuðlan
Ríkisútvaipsins árið 1985. Það
hefur klassískt yfirbragð, er í fjór-
um þáttum og er besta verk, sem
ég þekki eftir Karólínu, hnitmiðað
og sannfærandi, frumlegt og víða
fallegt.
Að lokum skal geta „Orgiu“
eftir Jónas Tómasson. Þó titillinn
sé tvíræður er tónlistin yfirlætis-
laus, enda mun gríska orðið orgía
merkja helgiathöfn, blót eða fórn.
Verkið hefst á hógværu hjali fiðl-
anna sem halda sínu striki aðgerð-
arlítið allt til enda þar sem
blásarar sjá um lagferlið, en slag-
verk gefur fjörlega liti.
Það er Sinfóníuhljómsveit ís-
lands sem flytur þessi verk undir
öruggri stjórn Pauls Zukofsky og
þarf varla að tíunda ágæti hans
vinnubragða.
Handbragð plötunnar er ágætt,
ekki síst plötuumslag, en þar á
Erlingur Páll Ingvarsson stærstan
hlut að.
íslensk hljóm-
sveitarverk
að þegar við kaupum leðursófasett veljum við alltaf gegnum-
litað leður og alltaf anilínsútað (krómsútað) leður og leðurhúðir
af dýrum frá norðlægum slóðum eða fjallalöndum — og yfír-
leitt óslípaðar húðir (sem em endingarbestar).
Ef þú ert í einhveijum vafa um hvort þú ert að kaupa góða
vöm eða ekki, skaltu bara biðja okkur um 5 ára ábyrgð.
Tegund Genua er með sérlega hátt bak og mjög þægilegt.
Fæst í 3+2+1 og 3+1+1.
Genua fæst í brúnu og svörtu úrvalsleðri með afborgunum í 12 mánuði
ef óskað er.
húsgagnaAöllin
REYKJAVÍK