Morgunblaðið - 03.04.1987, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 3. APRÍL 1987
kjúklingar og fiskur einnig sérstöðu
sem „léttur og hollur" matur.
Þrír stærstu smásöluaðilar á
freðfiskmarkaðnum, Mrs. Paul’s,
Gorton’s og Van de Kamp’s hafa
að undanförnu lagt mikla áherslu
á lágt kaloríumagn fiskmetis og
markaðssett sérstaka fiskrétti í því
skyni. Long John Silver’s stefnir
að því að selja soðna fiskrétti á
öllum 1.600 sölustöðum fyrir lok
áratugarins.
Að auki telja menn að fiskréttir
verði í auknum mæli að henta fyrir
örbylgjuofna, en það gera sumir
réttir í brauðraspi eða öðru deigi
ekki. Sumir telja að fiskrétti þurfí
að miða við þá staðreynd að stór
hópur bandarískra neytenda vill
fyrir alla muni forðast físklykt við
matseld og að vegna ókunnugleika
víla margir neytendur fyrir sér að
matreiða úr fiski.
Verslun og matsala
Vegna aðstæðna sem stytta mat-
seldartíma og vegna meiri heimilis-
tekna 1946-62-kynslóðarinnar má
búast við hægfara en öruggri aukn-
ingu á viðskiptum veitingahúsa og
mötuneyta. Fiskmeti er samkvæmt
nýjustu könnunum á matseðlum
flestra veitingahúsa (89% með
a.m.k. einn fiskrétt) og mötuneyta
(97% með a.m.k. einn fiskrétt).
Þorskur er á matseðli hjá 42% veit-
ingahúsa og 59% mötuneyta. Sé
miðað við frystar sjávarafurðir,
neyta Bandaríkjamenn um 2h hluta
af heildarmagninu utan heimilis,
það er að segja á veitingahúsum
eða í mötuneytum.
Ýmsir telja að þetta hlutfall sé
að snúast við, þannig að Banda-
ríkjamenn muni á næstu árum
borða meira af fiski heima hjá sér.
Til marks um það er sú staðreynd
að ferskfiskdeildum í stórmörkuð-
um hefur flölgað um helming á
síðustu fimm árum. Arið 1981 voru
19 prósent þeirra með fiskdeildir,
núna eru það um 40 prósent. Og
þótt kannanir sýni að fjórðungi
neytenda er í nöp við lyktina sem
fylgir fisksoðningu, þá kvartar ann-
ar fjórðungfur yfir kunnáttuleysi og
skorti á fiskuppskriftum. Þessu má
breyta með fræðslu.
Árið 2000 mun um að bil fjórð-
ungur íbúa Bandaríkjanna búa í
„sólarfylkjunum", Kalifomíu, Tex-
as og Flórida. Þetta verður að
talsverðu leyti fólk sem áður hefur
búið á austurströndinni, þar sem
fiskmeti er haft í hávegum, og má
því búast við aukinni fisksölu í sól-
arfylkjunum.
Það færist í aukana í Banda-
ríkjunum, að veitingastaðir séu í
eigu stórfyrirtækja sem starfa um
allt land. Samræmd innkaup munu
valda því að þeir fiskframleiðendur
ná mestum árangri sem standast
strangar gæðakröfur, bjóða jöfn
gæði og stöðugt framboð. Þeir sem
mæta slíkum kröfum, fá ennfremur
hærra verð fyrir sína vöru. Stór-
rekstur veitingastaða minnkar
væntanlega útgjöld vegna aðila,
sem sérhæfa sig í dreifingu og
birgðahaldi um landið.
A næstu árum verður einnig sam-
þjöppun í smásölu, stórmörkuðum
fjölgar og smærri verslunum fækk-
ar. Framleiðendum og söluaðilum
fækkar og þeir stækka að sama
skapi, einkum vegna skilyrða sem
þeir þurfa að mæta: örugg gæði
og vöruframboð, þar á meðal
traustar birgðir. Verkun og vinnsla
hafa batnað, notkun fiskkassa og
frysting (sem að hluta fer fram um
borð) hafa stuðlað að þessu.
Surimi
Ýmiskonar fiskréttir úr ufsa-
hakki (surimi) hafa náð skjótri
útbreiðslu í Bandaríkjunum og tvö-
Sjávarafurðir eru aðeins
brot af matvörumarkaðnum
í Bandarikjunum, en á und-
anförnum árum hafa bæði
sölumagn og söluverðmæti
aukist verulega. Gera má ráð
fyrir aukinni neyslu fiskmetis
í Bandaríkjunum á næstu
árum og er talað um helmings
aukningu á tímabilinu 1985
til 1990. Breytt viðhorf neyt-
enda og félagslegar breyting-
ar hafa stuðlað að aukinni
eftirspum eftir fiskmeti, og
mun sú þróun halda áfram.
Veitingahús, mötuneyti og
verslanir hafa ekki látið þess-
ar staðreyndir fram hjá sér
fara, viðbrögð þeirra sýna að
markaður fyrir fiskmeti fer
stækkandi og tekjur vaxandi.
Fréttaritari Morgunblaðs-
ins sótti nýlega fiskmetissýn-
inguna í Boston, en hún er
haldin árlega í annarri viku
marsmánaðar. Þessa sýningu
sækir mikill fjöldi fisksala og
fiskkaupenda í því skyni að
kynna sig og kynnast öðmm
í þessari viðskiptagrein.
Tímaritið Seafood Business
styrkir fiskmetissýninguna
og annaðist að þessu sinni
fyrirlestra og fræðsluerindi á
sýningunni. Það sem hér er
ritað byggir að talsverðu leyti
á upplýsingum sem fengust á
sýningunni í Boston.
Á tímabilinu 1975-84 jókst fisk-
innflutningur Bandaríkjamanna að
magni til um nær 13% — en verðið
þrefaldaðist. Árið 1984 voru fluttir
inn 2,45 milljarðar punda af fiski,
sem jafngilti 61 prósenti af allri
fískneyslu Bandaríkjamanna á því
ári. Á síðasta ári hækkaði fiskverð
almennt um nær 20 prósent á með-
an almennt matvöruverð stóð því
sem næst í stað. Núna flytja Banda-
ríkin inn fisk fyrir 4 milljarða
dollara og eru annar stærsti fiskinn-
flytjandi heims, næst á eftir Japan.
Fiskmeti það sem selt er í Banda-
ríkjunum, er að meirihluta til
frystar fískafurðir (55-58%). Fryst-
ingin auðveldar birgðahald og gerir
að verkum að framboð getur verið
tiltölulega stöðugt. En það er líka
auðvelt að hafa stjórn á framboðinu
með fiskeldi og þessvegna hefur
neysla á eldisfiski fjórfaldast und-
anfarinn áratug, núna eru um 12
prósent fiskneyslunnar eldisfiskur.
Neytendur
Neysla fiskmetis hefur aukist í
Bandaríkjunum og verður væntan-
lega ekkert lát á þeirri þróun næstu
árin, enda telja fróðir menn að
hækka megi söluverð fiskmetis um
allt að 10 prósent á ári næstu tíu
árin. Undanfarin 20 ár hefur neysla
fiskmetis aukist um nær helming í
Bandaríkjunum, hún var 10 pund á
mann árið 1967, en á síðasta ári
var hún nær 15 pund á mann.
Núna er reiknað með 20 pundum á
mann árið 1990.
Sala á kjúklingakjöti hefur aukist
að sama skapi og sala á fiskmeti.
Neysla kjúklingakjöts er nær 60
pund á mann, fiskneysla 15 pund
á mann og nautakjötsát sem fer
minnkandi, er núna 76 pund á
mann. Talið er að um miðjan næsta
áratug verði neysla á kjúklingakjöti
orðin meiri en nautakjötsneyslan.
Neysla nautakjöts, svínakjöts og
lambakjöts heldur að líkindum
Margir komu á sýningarsvæði Coldwaters og kynntust íslenskum gæðafiski.
áfram að dragast saman á næstu
árum.
Útbreiddur áhugi á heilnæmu
fæði ýtir undir kjúklinga- og fiskát,
auk þess sem nýjar upplýsingar um
hollustu stuðla að aukinni fisk-
neyslu. Nýjar vísindarannsóknir
sýna að fiskfíta minnkar líkur á
hjartasjúkdómum og ennfremur
mun eftirspum eftir matvöru sem
er hitaeiningasnauð, bragðgóð og
örugg að gæðum áfram aukast.
Neytendur fiskmetis hafa sam-
kvæmt könnunum meiri áhuga á
gæðum en verðlagi. Útlit matarins,
ferskleiki, upplýsingar á umbúðum
og næringargildi skipta meira máli
en verðlag.
Stóra kynslóðin
Þeir sem em miðaldra um þessar
mundir em venju fremur stór hluti
heildaríbúafjölda Bandaríkjanna,
vegna þess að árgangamir sem
fæddust 1946-62 vom óvenju stór-
ir. Þessi kynslóð hefur eignast
óvenju fá böm og verður loks að
öllum líkindum langlífari en fyrri
kynslóðir. Það hefur með öðmm
orðum orðið vemleg breyting á ald-
ursdreifingu bandarísku þjóðarinn-
ar, hún eldist í þeim skilningi að
meðalaldurinn verður 36 ár árið
2000 (var 28 ár árið 1970), og
þeir sem em á 35-45 ára aldri verða
rúmlega 30 prósent allra íbúa (í
stað rúmlega 20 prósenta árið
1980).
Þessi umrædda kynslóð hefur
almennt meiri menntun en fyrri
kynslóðir, og kannanir sýna að
Bandaríkjamenn á aldrinum 35-44
ára borða mun oftar úti en aðrir
aldurshópar. Þetta fólk fer oftar
á„vandaðri“ veitingahús en aðrir
aldurshópar, en sækir einnig
skyndibitastaði til að spara sér
tíma. Þessi kynslóð er Iíka opnari
fyrir nýjungum í matargerð.
Sumir spá því að eftirspurn eftir
físki í brauðraspi eða deighulstri
fari minnkandi á næstu ámm, þar
eð menn leggja meira upp úr holl-
ustunni. Veitingahúsakeðjur sem
sérhæfa sig í sjávarréttum, eins og
Long John Silver’s, Captain D’s og
Red Lobster, munu í auknum mæli
selja grillaða, snöggsteikta og ofn-
bakaða fiskrétti, en minna af
djúpsteiktum réttum. Stóm skyndi-
bitafyrirtækin hafa hvert á fætur
öðm bætt við salatbörum á sölu-
stöðum frá 1979 og þar njóta
Séð yfir hluta svæðisins á Bostonsýningunni, þar sem fiskseljendur keppast við að kynna varning sinn.
Stórfelld aukiiiiig’ á fisk-
neyslu í Bandaríkj nmini