Morgunblaðið - 04.04.1987, Blaðsíða 17

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. APRÍL 1987
Gamlar myndir úr Herbertsprenti
Samtök bókagerðarmanna 90 ára:
Yaxandi áherzla á
menntunarmálin
- segir Magnús Einar Sigurðsson formaður
Elzta stéttarfélag landsins er 90 ára í dag, 4. apríl. Það eru Sam-
tök bókagerðarmanna sem eiga afmælið, en það miðast við stofnun
Hins islenzka prentarafélags 4. apríl 1897. Stofnendur voru tólf að
tölu en við sameiningu samtaka þess fólks, sem starfaði að bóka-
gerð fyrir tæpum sjö árum, var Hið islenzka prentarafélag fjölmenn-
asti félagsskapurinn. Nú eru í Samtökum bókagerðarmanna um
þúsund manns. Samtökin halda afmælið hátíðlegt með samkomu sem
haldin verður i Súlnasal Hótels Sögu og hefst kl. 13. Stefán Ög-
mundsson prentari hefur samið ágrip af sögu félagsins. Þetta ágrip
hefur verið fært í leikbúning og verður flutt á hátíðarsamkomunni
i tali og tónum undir stjórn Baldvins Halldórssonar leikara.
Samtök bókagerðarmanna eiga
sér merka sögu, enda hafa félags-
menn ávallt staðið framarlega í
baráttunni fyrir bættum kjörum á
vinnumarkaði. Að sögn Magnúsar
Einars Sigurðssonar, núverandi
formanns, hefur þetta forystuhlut-
verk ekki breytzt síðan Hið íslenzka
prentarafélag, Bókbindarafélag ís-
lands og Grafíska sveinafélagið
sameinuðust 2. nóvember 1980:
„Starf samtakanna hefur aukizt
mjög á undanfömum árum, enda
hefur félögum fjölgað jafnt og þétt,
ekki sízt eftir að ný tækni ruddi sér
til rúms. Þegar tölvur og offset
héldu innreið sína í prentun og
bókagerð urðu ýmsir uggandi um
sinn hag og töldu að ekki yrði ieng-
ur þörf fyrir þessar stéttir en það
hefur farið á annan veg. Með þess-
ari nýju tækni hefur orðið gífurleg
aukning í prentiðnaði og því er
haldið fram að framleiðslan hafi
tífaldast á tíu árum. Það er áreiðan-
lega ekki fjarri lagi, en ég tel að
okkur íslenzkum bókagerðarmönn-
um hafi tekizt mun betur en stéttar-
félögum okkar í flestum nágranna-
löndum að aðlagast nýrri tækni og
breyttum starfsháttum. Við höfum
lagt vaxandi áherzlu á endurmennt-
un og menntunarmál yfírleitt.
Gmnnmenntunin hefur t.d. tekið
stakkaskiptum þannig að tekizt
hefur að samræma hana nýjum
vinnubrögðum á hverjum tíma.
Framfarimar eru mjög örar og
Samtök bókagerðarmanna hafa
sjálf staðið fyrir námskeiðum til
þess að gera félagsmönnum sínum
kleift að fylgjast með nýjungum og
vera undir það búnir að taka þær
í notkunjafnóðum ogþörf krefur."
— „Hvað um kaup og kjör?“
„Að því leyti stöndum við svipað
að vígi og þær stéttir sem við störf-
um með, t.d. blaðamenn. Að vísu
hefur ófaglært fólk sem starfar við
bókband haft mun lægri laun en
aðrir í þessum iðnaði og það er
vandamál sem okkur hefur enn
ekki tekizt að leysa."
— „Þið hafíð staðið fyrir nám-
skeiðum þar sem ófaglærðu fólki í
samtökum ykkar hefur gefízt kost-
ur á að afla sér iðnréttinda."
„Já, það hefur verið gert einu
sinni og það gaf ágæta raun þann-
ig að gera má ráð fyrir að slíkt
námskeið verði haldið aftur. Þá var
miðað við sex ára starfsreynslu og
kostur gefínn á þriggja mánaða
námskeiði í Iðnskólanum, að alls
hundrað kennslustundum. Að loknu
námskeiðinu hlutu tíu félagar iðn-
réttindi."
— „Þið eigið aðild að samtökum
erlendis."
„Já, við erum aðilar að samtökum
norrænna og evrópskra bókagerð-
armanna, auk þess sem við erum í
alþjóðasambandi bókagerðar-
manna. Erlend samskipti eru okkur
afar mikilvæg og þau samtök sem
við erum í styðja okkur og styrkja
með margvíslegum hætti. Þau hafa
t.d. veitt okkur öflugan stuðning í
kjarabaráttu auk þess sem þau láta
okkur í té gagnlegar upplýsingar
sem nýtast okkur mjög vel.“
Stéttvísir hafa bókagerðarmenn
verið allt frá upphafí eins og ráða
má af því að árið 1886 stofnuðu
prentarar í Reykjavík með sér
skemmti- og fræðslufélagið Kveld-
vökuna sem var undanfari Hins
íslenzka prentarafélags. Kveldvak-
an gaf út blað en af því hafa ekki
varðveitzt nema sex tölublöð, öll
útgefin síðari hluta árs 1986. Af
efni blaðsins er ljóst að þá þegar
hafa prentarar leitað leiða til að
tryggja sér atvinnuöryggi og bætt
lífskjör og í upphafi árs 1887 er
stofnað Prentarafélagið en það
leystist upp árið 1890, að því er
virðist vegna atvinnuleysis sem
leiddi til þess að prentarahópurinn
Magnús Einar Sigurðsson form-
aður Samtaka bókagerðar-
manna.
dreifðist og fór í önnur störf.
Það var svo á árunum 1895 og
1896 að umræður um nauðsyn þess
að stofna stéttarfélag prentara fóru
vaxandi og svo fór að prentarar úr
ísafoldarprentsmiðju og Félags-
prentsmiðjunni boðuðu til fundar
þar sem kosin var nefnd til að semja
frumvarp til laga um væntanlegt
félag.
Sunnudaginn 4. apríl 1897 var
haldinn fundur í Góðtemplarahús-
inu í Reykjavík. Þar var Hið
íslenska prentarafélag stofnað.
Stofnendur voru tólf prentarar, en
í lögum er grein gerð fýrir mark-
miði félagsins með þessum orðum:
„Tilgangur félags vors er að efla
og styrkja samheldni meðal prent-
ara á íslandi; að koma í veg fyrir
að réttur vor sé fyrir borð borinn
af prentsmiðjueigendum; að styðja
að öllu því, er til framfara horfir í
iðn vorri, og að svo miklu leyti sem
hægt er, tryggja velmegun vora í
framtíðinni."
í söguyfírliti Stefáns Ogmunds-
sonar kemur fram að öryggisleysi
í atvinnumálum og lágt kaup hafi
verið helzti hvatinn að stofnun fé-
lagsins, en að óhófleg vinna nema
í Dagskrárprentsmiðjunni, sem hóf
starfsemi 1896, hafi verið tilefni
þess að látið var til skarar skríða.
í febrúar 1899 var stigið stórt
skref í átt til atvinnuöryggis en þá
undirrituðu allir félagsmenn, 29 að
tölu, skuldbindingu um að vinna
ekki við prentun nema fylgt væri
ákveðnum reglum varðandi lærlin-
gatöku.
Árið 1906 gekk Hið íslenzka
prentarafélag í fyrsta sinn til samn-
inga við atvinnurekendur og var
þetta jafnframt fyrsti reglulegi
vinnusamningur sem gerður var hér
á landi milli iðnfélags annars vegar
og atvinnurekenda hins vegar.
Tryggingar og önnur velferðar-
mál voru frá fyrstu tíð mikilvægur
liður í starfsemi stéttarfélaga bóka-
gerðarmanna eins og sjá má á því
að 1897 stofna prentarar með sér
sjúkrasamlag og um leið og það
mál var komið í höfn hefst undir-
búningur að stofnun atvinnuleysis-
tryggingasjóðs, eins og hann var
nefndur. Áldamótaárið voru sam-
þykktar reglur um atvinnustyrktar-
sjóð og þegar þeim sjóði óx fiskur
um hrygg var hann um fjörutíu ára
skeið öflugasti sjóður Hins íslenzka
prentarafélags.
Fyrsta konan sem vitað er að
hafí unnið við prent á íslandi var
Kristjana Markúsdóttir sem hóf
störf í ísafoldarprentsmiðju árið
1892. Allar götur síðan hafa konur
verið margar í hópi þeirra sem unn-
ið hafa við prentun og bókagerð
hér á landi. 1918 stofnuðu konur
sem störfuðu í prentsmiðjum með
sér sérstakt félag og var Ingigerður
Loftsdóttir fyrsti formaður þess.
Þau félög sem sameinuðust Hinu
íslenzka prentarafélagi árið 1980
og stóðu með því að stofnun Sam-
taka bókagerðarmanna voru sem
fyrr segir Bókbindarafélagið sem
stofnað var 11. febrúar 1906 og
Grafíska sveinafélagið, sem upp-
haflega hét Ljósprentarafélag
Islands og hóf göngu sína fyrir
nærfellt 37 árum.
Allt félagsstarf Samtaka bóka-
gerðarmanna fer fram í glæsilegum
húsakynnum þeirra á Hverfisgötu
21 í Reykjavík.
Stjóm samtakanna skipa: Magn-
ús Einar Sigurðsson formaður,
Svanur Jóhannesson varaformaður,
Sæmundur Árnason ritari, Þórir
Guðjónsson gjaldkeri og Ásdís Jó-
hannesdóttir, Jón Otti Jónsson og
Ómar Franklínsson meðstjómend-
ur.
T8dr TÍfí’TA !' 5TTTr>«(7JTADTTA I CTT0TA TíTVTTTnfTOM
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. APRÍL 1987
Guðmundur Einarsson á Morg-
unblaðinu við ljóssetningavél,
sem notuð var eftir að blaðið fór
í offset 1973. Ný tækni, sem nú
er orðin úrelt.
Brautryðjendur íslenskra bókagerðarmanna: lengst til vinstri: Þorvarður
Þorvarðsson fyrsti formaður Hins íslenzka prentarafélags, Benedikt Páls-
son, Jón Arnason.
Að baki Jóns er Guðmundur Þórsteinsson yngri, þá Jón E. Jónsson, Guð-
jón Einarsson. Að baki Guðjóns er Einar Kristinn Auðunsson, Guðmundur
Þorsteinsson eldri og Ágúst Jósefsson.
I Félagsprentsmiðjunni, frá vinstri: Steindór Gunnarsson, Einar Guttorms-
son, Benedikt Gabríel Benediktsson, Ólafur Sveinsson, Sigurður Sæmunds-
son og Vilhelm Stefánsson (sitjandi).
TOYOTA
• •
NÝHCAMRY
FJOLSKYLDU-
SPORT-
BÍLUXX!
TOYOTA
FIÖLVENTLA
VÉUKR
SViÉii

Nýi Toyota Camiy bíllinn er kominn á vettvang,
glæsilegri en nokkru sinni fyrr! Nú hefur hann stækkað,
rýmið aukist að innan og síðast en ekki síst: hann er nú
kraitmeiii án þess að það komi niður á bensíneyðslu.
Lykillinn að auknu aflj Camiy er stórkostleg
nýjung; tjolventla vélin. Hún gerir þennan glæsilega
fjölskyldubíl að sannkölluðum fjölskyldusportbíl.
Fjölventla vélin er ávöxturinn af löngu
þróunarferli. Hún hefur 16 ventla í stað 8 áður, 4 við
livem strokk og er auk þess mjög léttbyggð. Öll hönnun
vélaiinnar miðar að meiri hagkvæmni. Helstu kostir
hemtar eru:
Betri nýting eldsneytís
Aukin sparneytni. Eyðsla 8,9 1/100 km.
Snarpara viðbragð. Á 94) sek. nær Camry
100 km klst.
• Meiri krdftur
Þýðari og jafnari gangur
Þetta er framlag Toyota til endurbóta - eða
byltingar - á bílvélum. Enn einu sinni er Toyota í
faraihroddi.
Toyota Camry
Sportbíll allrar ijölskyldunnar.
*Verð frá kr. 629.000,-
OYOTA
‘Miðað viö gengi 1/3 '87
AUKht. 109.11/SÍA