Morgunblaðið - 03.06.1987, Blaðsíða 44

-f
TSei ÍVn'iT. f. 5iiIÍ>AailMTVnTW! .CTUTA.IfTWTÍ)5T0M
44 MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 3. JÚNÍ1987
Hamra skal járnið
meðan heitt er
Þingeyri. Frá fréttaritara Mbl. Huldu Sigmundsdóttur.
Miðvikudaginn' 22. apríl kl.
12.45 lenti hér flugvél frá Suður-
flugi með .3 farþega og mikið
hafurtask, kvikmyndavél, ljósaút-
búnað, hljóðupptökutæki og allt
tilheyrandi.
En hvað voru þessir menn að
gera til Þingeyrar, hvað er þar að
sjá sem heimafólk hefur eflaust
daglega fyrir augunum, en er
löngu hætt að sjá?
„Margt og merkilegt," sögðu
ferðalangamir; þeir Sumarliði
ísleifsson sagnfræðingur, Þor-
steinn Jónsson kvikmyndagerðar-
maður og Jón Ingi Friðriksson
hljóðupptökumaður. „Já, margt og
merkilegt — smiðju Guðmundar
J. Sigurðssonar & co (stofnuð
1913) sem geymir vélar og verk-
færi sem hvergi á byggðu bóli
finnst í sínu upprunalega umhverfi
— alla vega ekki hér á landi nema
söfnum."
Þeir félagar eru hér á vegum
menntamálaráðuneytisins til að
taka heimildarmynd um málm-
steypuna og vélaverkstæðið, en
það er liður í stærra verkefiii, gerð
heimildarmyndar og upplýsinga-
öflun um sögu íslensks málmiðnað-
ar frá fyrstu tíð.
Núverandi eigandi þessa gamal-
gróna fyrirtækis, Matthías
Guðmundsson, lá ekki á liði sínu,
frekar venju: Kveiktur var eldur í
„steypiríinu" og allir voru á þönum
við að festa á filmu hvemig gló-
andi málmurinn varð að línu og
netaskífum. Einnig allan útbúnað-
inn sem Matthías hefur smíðað sér
til hagræðis eftir að mönnum
fækkaði í smiðjunni. Þama em
ýmis tæki og tól sem heimamenn
kunna fæstir nokkur skil á og
hafa því minni hugmynd um hve
mikil vinna liggur að baki hinum
ýmsu „smíðisgripum", og fróðir
menn segja að það gangi krafta-
verki næst að maður kominn á 76.
aldursár skuli framleiða jafnmikið
og raun ber vitni auk alls annars
— með aðeins tvo menn sér við
hlið; þá Kristján Gunnarsson og
Atla Astvaldsson.
Þama mátti sjá gangsettan
rennibekk, stóran og mikinn, og
er sá bekkur frá því fyrir eða um
aldamót, einnig borvél frá svipuð-
um tíma, en ótal verkfæri og vélar
eru frá aldamótum til ársins 1920.
Það logaði glatt á gömlu eldsmiðj-
unni og þúsundþjalasmiðurinn
Matti smíðaði meitla og herti þá.
Já, margt að sjá, glóandi málmi
hellt í mót, hann kældur og unninn
þar til kominn er söluvamingur til
útgerðarinnar, vítt og breitt um
landið. Þingeyringar eiga sjaldnast
annað erindi í smiðjuna en að láta
laga það sem aflaga fer, láta gera
við bílana sína eða vinnuvélamar,
„æpa“ á aðstoð ef miðstöð bilar
eða vatnslögn í heimahúsi o.fl. o.fl.
Sumir leggja þó leið sína aftur í
smiðjuna til að greiða reikninginn
fyrir unnið verk. Þeir þremenning-
ar dvöldu hjá Matthíasi í tvo daga
Rennibekkurinn, sem er frá því um aldamót, gangsettur. Með Matthiasi Guðmundssyni á myndinni
er Sumarliði ísleifsson sagnfræðingur.
Matthías dengir járnið.
og eina nótt — en vel var að verið
bæði í smiðjunni og á heimili þeirra
hjóna, Camillu Sigmundsdóttur og
Matthíasar Guðmundssonar, og
Matthiasar-verkinu var ekki lokið
þótt dyrum smiðjunnar væri skellt
í lás.
Sumarliði kvað þetta hluta _af
stærra verki, sem er Iðnsaga ís-
lendinga, upphafið væri málmiðn-
aðurinn og saga hans.
Að hausti kemur út bók ásamt
myndbandi og er útgefandi Iðn-
saga íslendjnga f.h. menntamála-
ráðuneytis íslands og Hið íslenska
bókmenntafélag.
Fyrir tugum ára hóf Matthías
smíði á svokölluðum „dráttarkarli"
er létti erfíðu starfi af hásetum
skipa þeirra er stunduðu línuveið-
ar. Ekki voru allir á eitt sáttir um
ágæti þessa „karls“ í upphafi, þótt
hann hafi fljótlega sannað gildi
sitt og var eftirfarandi kvæði ort
fyrir munn eins landformanns og
sá, sem sá um þá hlið málsins, var
hirðskáld Þingeyringa, Elías Þór-
arinsson frá Sveinseyri, með leyfi
höfundar:
Hvíld er engin nú í nánd
þó nálgist háttatími.
A ég stríð við illan Þránd
alltaf við hann glími.
Út á goinn aulinn fer
ötull línu dregur.
Flækir hana fyrir mér
fólinn klækjalegur.
Duglegur við dráttarþóf
drýgir sína hrekki
því veltusjór og kafaldskóf
karlinn bugar ekki.
Bjóðin sendir bófinn mén
í bendu er línan vafin.
Með sárar hendur sit ég hér
sífellt önnum kafinn.
Þó við bölvum karli í kór
og kvæði á hann splæsum,
af honum hrynja orðin stór
eins og vatn af gæsum.
Vominum aldrei verður kalt
þó vindur öldum feyki,
eða drifið sjávarsalt
sífellt um hann leiki.
Eigirðu við hann orðaskak
aldrei neitt hann segir.
Af sér aldrei ber hann blak,
bara þegir - þegir.
Á því veit ég ekki skil,
hvort anda er karlinn gæddur.
Matthías bjó manninn til,
af mey er hann ekki fæddur.
Er í karllegg eingetinn,
ekki er gott í vonum,
þvi betri helming sérhvert sinn
sagt er að fái af konum.
Þrándur þar og Þrándur hér.
Þrándur í hveiju sinni.
Þrándur var og Þrándur er,
Þrándur í götu minni.
„Dráttarkarlinn" dafnar enn
þótt eignast hafi bræður og marg-
ur maðurinn er hér bæði dverg-
hagur og orðhagur og fæstum
Þrándur í götu.
laugarhoi-i-
■->

Morgunblaðið/SHÞ
4. deildarlið Ungmennafélagsins Geisla. Magnús Hansson ' *
lengst til vinstri.
Blómlegt íþroi^
líf í Bjarnarfirði
Laugarhóli, Bjarnarfirði.
MEÐ VORINU hefir orðið hér
aukin íþróttastarfsemi og æfir hér
nú til dæmis 4. deildarlið í knatt-
spyrnu frá Ungmennafélaginu
Geislanum á Hólmavík, en meðUm-
ir þar eru bæði héðan úr dalnum
og einnig frá Drangsnesi. Þá er
að hefjast sundnámskeið.
í vetur hefir verið starfsemi hér á
Laugarhóli, að minnsta kosti viku-
lega, stundum tvisvar í viku, í íþrótta-
húsi staðarins. Hafa það verið menn
úr sveitinni, frá Drangsnesi og
Hólmavík, sem hér hafa æft körfu-
bolta, badminton og fleira. Nú er
íþróttastarfsemin að færast út í nátt-
úruna og hefir fjórðudeildar kní
spymulið Ungmennafélagsins Geisia,
sem aðsetur hefir á Hólmavík, ákveð-
ið að æfa hér einu sinni í viku í allt
sumar. Byijuðu þeir æfingar í febrú-
ar. Ráðinn hefir verið þjálfari og er
það Magnús Hansson frá Bolung-
arvík, sem raunar er Hólmvíkingur
að ætt og uppruna. Koma þeir hér
að morgni og æfa en fara síðan í
sund og fylgjast svo með beinu út-
sendingunum í fótbolta í sjónvarpi
og læra af því. Er þetta hópur ungra
og hraustra manna héðan af svæð-
inu, frá Hólmavík, úr Bjamarfirði og
frá Drangsnesi. Sökum þess að að-
staða hér er fyrir sundið, og auk
þess nokkrir meðlima héðan koma
þeir hingað á laugardögum til þess-
ara æfinga og verður svo í sumar
allt fram um mánaðamót júlí/ágúst.
Koma nú vel að notum sundskýlin
sem vígð voru í vor við „Gvendarlaug
hins góða“ hér á staðnum. Þá er einn-
ig að hefyast sundnámskeið hér og
stendur það til 5. júní. Kennari á
þessu námskeiði er Olga Garðars-
dóttir sundkennari en námskeiðið
sækja böm frá Hólmavík og hreppum
þar fyrir sunnan auk nemend
Bjamarfirði og frá Drangsnesi
Það eru nú full tvö ár síðan____
námskeið hefir vérið haldið hér
sökum þess að sundskýli við laugina
voru orðin ónýt, og hefir gengið
hægt að byggja hér ný sundskýli.
Það er íþróttastarfsemi hér mikil
lyftistöng að hafa hér á á staðnum
þau mannvirki sem eru, en það er
þá fyrsta og fremst íþróttahúsið við
skólann hér á Laugarhóli og svo einn-
ig sundlaugin, sem Sundfélagið
Grettir byggði á sínum tíma. Var það
raunar önnur laugin sem áhugamenn
urr. sund byggðu hér í dalnum.
Framámaður um þetta allt var Ingi-
mundur Ingimundarson á Svanshóli,
en hann kenndi líka sund hér um
árabil, auk þess sem hann var skíða-
kennari og yfirleitt hvatamaður um
hverskonar íþróttaiðkanir og útilíf.
Gætir enn víða þess er hann grund-
vallaði og mun gæta um langa
framtíð. _ SHÞ
Leikstjórinn Oliver Stone fyrir miðju ásamt félögum i bandariska
hernum 1967—1968.
Óskarsverðlaimamynd
Olivers Stone frum-
sýnd í Háskólabíói
Platoon, hin margumtalaða
stríðsmynd Olivers Stone sem
hreppti fern Óskarsverðlaun sl.
mars, verður frumsýnd í Há-
skólabiói seinnipartinn í júni.
Myndin hefur vakið mikla athygli
í Bandaríkjunum fyrir raunsæa og
hryllilega lýsingu á Víetnamstríðinu
eins og það kom fyrir sjónir her-
mannanna sem börðust í fremstu
vfglínu. Er óhætt að segja að fáar
bandarískar myndir hafi verið eins
mikið í sviðsljósinu í mörg undanfar-
in ár.
Platoon er aðeins önnur myndin
sem Stone leikstýrir en hin var
Salvador, sýnd hér i fyrra. Stone
hlaut Óskarinn fyrir leikstjóm á
Platoon, hún var kjörin besta myndin
og fékk auk þess verðlaun fyrir bestu
klippingu og hljóð. Alls var hún út-
nefnd til átta Oskarsverðlauna.
Með aðalhlutverk fara Charlie
Sheen, Willem Dafoe og Tom Berenger.
T