Morgunblaðið - 26.07.1987, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. JÚLÍ 1987
35
Dr. Selma Jóns-
dóttir - Kveðjuorð
ef veður versnaði. Sláturfé var rek-
ið. Þótti gott ef komist var á
leiðarenda á þrem til fjórum dögum.
Oft varð að sundleggja fénu í ám-
ar. Rekstrarmenn voru á stundum
lítið þurrari en lömbin úr vatninu.
Það þótti ekki tiltökumál. Slík ferð
gat tekið allt að hálfum mánuði.
Fyrstu ár sín í Skjaldabjamarvík
fór Pétur undir Hom til að afla
fugls og eggja. Til þessara ferða
notaði hann tveggja rúma jullu og
fór fyrir Strandir við annan mann.
Engar fréttir var að fá af ferðum
þeirra fyrr en þeir komu aftur viku
eða hálfum mánuði síðar. Árið 1935
fær Pétur ábúð á Reykjarfirði í
sömu sveit og flutti þangað. Mun
þar mestu hafa ráðið að böm þeirra
voru að komast á legg og þau höfðu
hug á að afla þeim menntunar.
I þetta skipti fékk Pétur stóran
bát frá ísafirði, (Persíu), til að flytja
búslóð og fólk í Reykjaríj'örð. Með
sauðféð var ýmist farið landleiðina
eða flutt sjóveg til að létta rekstur-
inn þar sem komið var nálægt burði.
Þegar þau settust að í Reykjar-
firði voru að verða tímamót í
Ámeshreppi. Það sama sumar tók
til starfa nýtísku síldarverksmiðja
í Djúpuvík, sem er skammt út með
Reykjarfirði að sunnan. Síld var þá
mikil í Húnaflóa og fyrir Norður-
landi öllu. Hófst nú mikill blómatími
í sveitinni. Atvinna var mikil, bæði
í verksmiðjunni og við síldarsöltun.
Á vorin kom fjöldi fólks víðs vegar
að til að vinna yfir sumarið. Áhrifin
urðu margvísleg á þetta afskekkta
byggðarlag. Sveitin hafði dregist
inn í hringiðu síldarævintýrisins —
stóriðjunnar. Umsvifin kölluðu á
bætta þjónustu af ýmsu tagi. Flug-
vélar komu þar við, skipakomur
verða tíðar, (erlend kaupskip og oft
komu annarra þjóða síldveiðiskip
svo tugtum skipti og höfðu sam-
band við land), hafnar vora fastar
ferðir um Húnaflóann með fólk og
vaming, símstöð var reist á
Djúpuvík og áhugi vaknaði á vega-
sambandi inn sýsluna. Afkoma
fólks batnaði þrátt fyrir kreppu-
ástand víða um land á fjórða tug
aldarinnar.
Fljótlega tekur að myndast vísir
að þorpi í Djúpuvík. Á vetuma var
unnið að viðhaldi og ýmis konar
undirbúningi mannvirkja fyrir
sumarið.
Félagsleg áhrif era einnig greini-
leg. Batnandi fjárhagur ýtir undir
frekari skólagöngu ungmenna en
ella, ungmennafélög era stofnuð,
sem beita sér fyrir fjölþættara
skemmtanalífi og iðkun íþrótta, svo
eitthvað sé nefnt. Enginn vafí er á
því að kynnin við aðkomufólkið
hvöttu til átaka á sviði félagsmála.
í Reykjarfirði þjuggu Pétur og
Sigríður í tvíbýli fyrstu árin, en
síðan á allri jörðinni. Reykjarfjörður
er að mörgu leyti kostajörð. Þar
er grasgefið og sumarbeit góð, en
snjóþungt á vetram og því gjafafrek
sauðjörð. Pétur byggði upp flest
peningshúsin og girti túnið að nýju.
I Djúpuvík var góður markaður
fyrir búsafurðir, einkum var mjólk
eftirsótt. Um skeið var mjólkursala
aðaltekjulind búsins. Var mjólk flutt
daglega til Djúpuvíkur mestan hluta
ársins, meðan starfsemi síldar-
stöðvarinnar var í sem mestum
blóma.
Mjólkurflutningamir vora engan
veginn auðveldir að vetrarlagi.
Ófært var hestum mikinn hluta
vetrar vegna snjóa. Mjólkurpóstur-
inn varð þá að draga mjólkina á
sleða eða bera þegar verst lét.
Reyndi Pétur eftir því sem kostur
var að fullnægja eftirspum. í því
skyni keypti hann stundum mjólk-
andi kýr að vorinu, þegar sumar-
fólkið kom. Ég hygg að Pétur hafí
verið eini bóndinn í Árneshreppi
fyrr og síðar, sem rekið hafi kúabú
sem aðalbúgrein. Búskapurinn var
þó alltaf blandaður, sauðfé og kýr.
Búið var arðsamt þó ekki væri það
stórt.
Silungsveiði var nokkur í Reykja-
ijarðará, en hún er fremur lítil
bergvatnsá, sem liðast um sléttan
dalbotninn. Pétur leyfði aldrei
ádrátt í ánni né við ósinn. Veiðina
takmarkaði hann við það, sem hann
taldi að veiða mætti að skaðlausu.
Þótti þetta nokkur harka í þá daga.
Djúpvíkingar sóttu fast um veiðar
fýrir sig og gesti sína. Fiskirækt
og ofveiði vora hugtök, sem þá var
lítt á lofti haldið.
Pétur var alla tíð leiguliði í Reykj-
arfirði. Mun það hafa dregið úr um
að hefjast handa um ræktun. Fljótt
var sýnt að ekkert bamanna myndi
hyggja á búskap þar.
Hluti túnsins var véltækur og
engjar að nokkra. Fékk Pétur
hestasláttuvél og rakstrarvél, sem
munu hafa verið með þeim fyrstu
sem notaðar vora í hreppnum.
Þær breytingar, sem urðu í Ár-
neshreppi um þessar mundir og
drepið er á hér að framan, bæði
hvað snerti efnahag og svið félags-
mála, hvöttu hreppsbúa til umræðu
um ýmis umbótamál í byggðarlag-
inu. Það leiddi til þess að sveitar-
stjómin hófst handa um að hrinda
ýmsum þeirra í framkvæmd, þótt
ekki væri farið mjög geyst af stað.
Má í því tilliti nefna sveitarsíma,
vegagerð innan sveitar, meira fé
var varið til skólamála og félags-
heimili var reist.
Pétur var félagsmálamaður og
tók þátt í þessari vakningu af heil-
um huga. Hann var fljótlega valinn
til trúnaðarstarfa fyrir sveit sína
og sveitunga. Sat lengi 5 hrepps-
nefnd, skólanefnd, í stjóm Kaup-
félags Strandamanna, í stjóm
Búnaðarfélags Ámeshrepps, sótti
marga þing- og héraðsmálafundi
Strandasýslu, sat stundum aðal-
fundi SÍS sem fulltrúi kaupfélagsins
og var fulltrúi sauðijárveikivam-
anna í sveitinni svo það helsta sé
nefnt.
Ég hygg að Pétur hafí notið þess-
ara ára í Reykjarfírði. Erfiðleikar
frambýlisáranna vora að baki, böm-
in að vaxa úr grasi og farin að létta
undir við bústörfin, betra tóm gafst
til að sinna öðra.
Eftir átján ára búskap í Reykjar-
firði bragðu þau búi og fluttu til
Hellissands á Snæfellsnesi, en þar
var einn sonur þeirra kaupfélags-
stjóri. Höfðu þau þar nokkrar
kindur og jafnframt vann Pétur
ýmis störf við kaupfélagið. Sigríður
vann um tíma við fiskverkun.
Til Reykjavíkur fluttu þau 1963,
keyptu íbúð í Efstasundi 100. Þar
áttu þau rólegt ævikvöld. Síðustu
árin var heilsa Péturs þrotin. Kona
hans annaðist hann af mikilli alúð
og nærgætni. Á sjúkrahús fór hann
tveim mánuðum fyrir andlát sitt.
Þeim varð sex bama auðið er upp
komust: Guðmundur vélstjóri, lát-
inn, var kvæntur Jóhönnu Guðjóns-
dóttur; Guðbjörg, gift Gunnari
Guðjónssyni vélstjóra; Jóhannes
kennari, kvæntur Kristínu Bjöms-
dóttur; Friðrik kennari, kvæntur
Jóhönnu H. Sveinbjömsdóttur;
Matthías skrifstofustjóri, kvæntur
Kristínu Þórarinsdóttur; Jón bif-
vélavirki, kvæntur Rósu Sigtryggs-
dóttur.
Pétur taldi sig hafa verið gæfu-
mann og nefndi til þess þrennt: í
fyrsta lagi að hann fékk góðrar
konu. I öðra lagi að þau eignuðust
myndarleg böm og í þriðja lagi að
hann hlaut trúnað marga samferða-
manna sinna.
Benedikt Benjamínsson Stranda-
póstur gisti oft í Reykjarfirði í
póstferðum. Hann segir um kynni
sín af Pétri og heimili hans í minn-
ingabók sinni:
„í Reykjarfirði bjó Pétur Frið-
riksson og kona hans, Sigríður
Jónsdóttir.' Þau vora sæmdarhjón
og fór ég þar sjaldan hjá garði án
þess að hafa viðdvöl. Þau höfðu
flutt í Reykjarfjörð vestan frá
Hraundal við Isaíjarðardjúp, (fluttu
frá Slq'aldabjamarvík, ath. mín.) og
er um búferlaflutning þeirra norður
yfir Dangajökul víðkunn saga og
er sú ferð talin til afreka.
Pétur var í stjóm Kaupfélags
Strandamanna og þar af leiðandi
að nokkra leyti yfirmaður minn eft-
ir að ég tók við útibúinu á Djúpuvík.
Okkur samdi vel, reyndist hann mér
sanngjam og hollur samstarfsmað-
ur enda heils hugar samvinnumað-
ur.“
Pétur reyndi að fylgja eftir þeim
málum, sem hann hafði með hönd-
um, með festu og sanngimi. Mér
er minnisstætt hve dijúgan þátt
hann átti í að íbúð fyrir skólastjór-
ann var reist við bamaskólann á
Finnbogastöðum. Með byggingu
þessarar íbúðar var bætt úr brýnni
þörf og komið á meiri festu í skóla-
starfi en verið hafði um tíma vegna
tíðra kennaraskipta.
Bjartsýni og kjarkur aldamótaár-
anna settu mark sitt á þessa
kynslóð. Seigla og óbilandi sjálfs-
bjargarviðleitni, ásamt staðfastri
trú á guð sinn og landið, fieyttu
mörgum yfir sker og boða á leið
til betri lífskjara.
í kyrrð og ró elliáranna hvarflaði
hugur hans þráfaldlega norður í
sveitina, þar sem vaggan stóð og
lífsstarfið var unnið, dvaldi þar við
menn og málefni. Harmaði hann
mjög örlög byggðanna á norður-
slóðum. Saga þess mannlífs, sem
þar blómgaðist í hans tfð, fer brátt
að verða saga genginna kynslóða,
sem fáir kunna skil á. En meðan
móða fortíðar færist yfir miningu
þess fólks, sem háði þar lífsstríð
sitt, standa þessar sveitir auðar og
yfirgefnar, umvafðar tign stórfeng-
legs landslags og óravídda úthafs-
ins.
Jóhannes Pétursson
Við fráfall dr. Selmu Jónsdóttur
listfræðings minnist ég samvera
okkar í Verzlunarskóla íslands. Þar
sem Selma hafði átt við veikindi
að stríða fyrir þann tíma þurfti hún
að leggja harðar að sér við námið,
en hún lét sannarlega ekki sitt eft-
ir liggja. Þar sem við sátum saman,
lásum við einnig oft saman okkur
til hagræðis. Tel ég það hafa verið
mikið lán fyrir mig að eiga sam-
fylgd með Selmu á þessum áram.
Hún var afar vandvirk og gerði
miklar kröfur til sín og sá bezti
félagi sem hugsast gat.Frá henni
heyrðist aldrei hnjóðsyrði um nokk-
urn mann. Hún var glöð og hugrökk
og jörðin virtist ekki vera henni
neinn táradalur. Sá hún fljótt hvað
skipti mestu máli og eitt það sem
hún lagði ríka áherslu á var að
umgangast alla með hlýju og kær-
leika.
Að loknu námi í Verzlunarskól-
anum skildu leiðir að mestu en
Selma var stálminnug á allt hið
liðna hvenær sem fundum bar sam-
an. Fylgdumst við skólasystkini
hennar með dugnaði hennar við list-
fræðinám, og síðar meir með
störfum hennar við Listasafn ís-
lands, vísindarannsóknum og
frama, og er hennar nú minnst með
söknuði.
Selma eignaðist góðan lífsföra-
naut, Sigurð Pétursson gerlafræð-
•ng, og áttu þau einstaklega
aðlaðandi og fagurt heimili. Síðast
er fundum okkar Selmu bar saman
spurði ég hana hvort ekki væri
kominn tími til að njóta hvíldar eft-
ir langa starfsævi. Hún kvaðst ekki
koma til greina að hætta störfum
fyrr en Listasafnið væri komið í
öragga höfn. Þegar svo skammt er
í að þessum áfanga sé náð er það
mikið sorgarefni að hún skuli vera
horfin okkur og víst er jörðin fátæk-
Iegri á eftir, en minningin unr'
mætan félaga geymist.
Bið ég Selmu allrar blessunar í
nýjum heimkynnum og votta fjöl-
skyldu hennar innilega samúð.
Þórdis Aðalbjörnsdóttir
t
Hugheilar þakkir til allra fyrir auðsýnda samúö og vinarhug við
andlát og útför eiginmanns míns, föður, tengdaföður og afa,
SIGURÐAR V. JENSEN,
Hamarsgerði 6.
Sérstakar þakkir til söngfélaga hans úr Karlakór Reykjavíkur.
Sofffa Björgvinsdóttir,
Hamarsgerði 6,
börn, tengdabörn og barnabörn.
t
Alúðarþakkir fyrir vinsemd og hlýhug við andlát og útför manns-
ins míns, föður, tengdaföður og afa,
ÞORLEIFS JÓNSSONAR
loftskeytamanns,
Löngufít 10, Garöabæ.
Dagbjört Guðmundsdóttir,
Þóra Þorleifsdóttir, Jón N. Vilhjálmsson,
Jón V. Pálsson,
tengdabörn og barnabörn.
Legsteinar
Kársnesbraut 112, Kóp. S: 641072.
/Annn K-arsnesbraut 11L, K
(Ul.rnt ■>.[ Opið frá kl. 15-19.
Blömastofa Friðfinns Suðurlandsbraut 10 108 Reykjavík. Sími 31099 t Útför GUÐBJÖRNS GUÐBJÖRNSSONAR, sem andaðist á Vistheimilinu Víðinesi laugardaginn 18. júlí, verð- ur gerð frá Fossvogskapellu mánudaginn 27. júlí kl. 10.30.
Opíð öll kvöld til kl. 22,- einnig um helgar. Jón Vigfússon.

Skreytingar við öll tílefni. Gjafavörur. ’ t
Þökkum innilega auðsýnda samúð og vinarhug við andlát og út- för móður okkar, tengdamóður, ömmu og langömmu, MÖGNU ÓLAFSDÓTTUR, Anna Bjarnadóttir Hrabec, Jóseph Hrabec, Bjarni Bjarnason, Randf Fredrikson, Baldur Bjarnason, fben Sonne Bjarnason, Bragi Bjarnason, Blma Ingadóttir, Bára Bjarnadóttir, Elfas Kristjánsson, Alda Bjarnadóttir, Gylfi Hallvarösson, barnabörn og barnabarnabörn.
LEGSTEINAR
MOSAIK H.F.
Hamarshöfða 4 — Sími 681960
Legsleinar
Framleiðum allar stærðir og gerðir al legsteinum.
Veitum fúslega upplýsingar og ráðgjöf
um gerð og val legsteina.
S.HELGASONHF
STEINSMKMA
SKQvWUVHSI 48 SiMt 76677