Morgunblaðið - 31.12.1987, Qupperneq 27

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 31. DESEMBER 1987
27
Er Kassandra enn
á meðal okkar?
Békmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Clirista Wolf: KASSANDRA.
Saga. Jórunn Signrðardóttir
þýddi. Mál og menning 1987.
Frá Kassöndru, dóttur Príamosar
konungs í Tróju, hermir í fomum
grískum sögum og harmleikjum.
Minnisstætt er leikrit Aiskýlosar,
Agamemnon, en það er fyrsti hluti
Oresteiaþríleiksins. í Agamemnon
Aiskýlosar er lýst heimkomu Aga-
memnons borgarbrjóts til Mýkenu
eftir sigur Grikkja, en með honum
er hin hertekna Kassandra. Hjá
austur-þýsku skáldkonunni Christu
Wolf (f. 1929) er Kassandra einnig
stödd undir tómum himni óvina-
landsins og hún lætur hugann reika
til liðinna daga, glæsitíma Tróju-
borgar og niðurlægingar: „Eitthvað
innra með mér kemur heim við him-
intómið yfir óvinalandinu. Enn hefur
allt sem hefur hent mig komið heim
við eitthvað innra með mér. Það er
leyndardómurinn sem umvefur mig
og heldur mér heilli, um hann hef
ég ekki getað talað við neinn. Ekki
fyrr en hér á ystu nöf lífs míns tekst
mér að hafa reiður á honum. Þar
eð innra með mér er eitthvað af öll-
um mönnum hef ég aldrei fyllilega
heyrt annarri manneskju til, ogjafn-
vel hatur í minn garð skildi ég.“
Kassandra hefur spádómsgáfu,
en kallar yfir sig reiði Apollons með
því að vilja ekki þýðast hann. Hann
getur ekki tekið frá henni gáfuna,
en leggur á hana að enginn skuli
trúa spádómum hennar. Hrakspár
Kassöndru eiga eftir að koma henni
í koll. Hún reynist þó sannspá.
Þýðandi skáldsögunnar, Jórunn
Sigurðardóttir, víkur í eftirmála að
túlkun sem felst í því að líta á sög-
una sem lýsingu hcimsstytjaldarinn-
ar síðari og jafnvel samtímamynd
með heimstortímingu á næstu grös-
um. Jórunn telur þó slíka þanka
ekki skipta máli því að „litróf af-
stöðu og túlkunar Christu Wolf á
yrkisefni sínu" sé „breiðara en svo
að eitthvert eitt svar gæti spannað
það“.
Undir þetta er auðvelt að taka.
Hins vegar er ljóst að Kassandra
Christu Wolf er af því tagi bóka sem
kallaðar hafa verið „kvennabók-
menntir". Samt má ekki einfalda um
of. í Kassöndru er sagt frá stríði frá
sjónarhóli konu. Fomar hetjur (sam-
FYRIRTÆKIÐ Gallup á íslandi,
sem tók til starfa í haust, hefur
nú aukið starfsemi sína og keypt
verðkönnunardeild Miðlunar hf.,
en það einbeitir sér að gerð skoð-
anakannana og alhliða markaðs-
þjónustu. Gallup stofnanir starfa
víða um lönd, en stofnandi þeirra
G. Gallup var einn brautryðjenda
i gerð skoðanakannana í Banda-
ríkjunum. Gallup International
hefur aðalstöðvar i Lundúnum.
Þrátt fyrir að fyrirtækið beri
erlent nafn er það alíslenskt.
Aðaleigandi þess og stjórnar-
formaður er Olafur Öm Haralds-
anber Akkilles) verða skepnur,
grirmnd þeirra og morðæði eru sam-
bland dauðahvatar og nautnar.
Holdlegar tilfinningar eru sterkar í
Kassöndru, hvort sem um er að
ræða ástir milli karla og kvenna eða
lesbískar hneigðir. Þótt fjallað sé um
kúgun kvenna og einkum það að
enginn vill í alvöru gefa orðum þeirra
gaum, allra síst karlmennimir, sjálf-
ir stríðsherrarnir og skipuleggjend-
urnir, þá eru til jákvæðir þættir í
karlpersónum sögunnar. Dæmi eru
Ankíses og sonur hans Eneas, elsk-
hugi Kassöndru. Kona sem tekur
upp siði karlmannsins er aftur á
móti Penþesílea því að ekkert getur
stöðvað þá að hennar dómi annað
en að beita sömu aðferðum og þeir.
Rauður þráður gegnum söguna er
sá að karlmaðurinn sé ófær um að
elska og þurfí því að drepa.
Að mínu viti fæst Christa Wolf
við líkt viðfangsefni og hefur líkan
boðskap að flytja og Svava Jakobs-
dóttir í Gunnlaðar sögu. Karlmaður-
inn hefur of lengi að mati beggja
ráðið ferðinni og löngum farið með
ófriði. Það er í skáldskapnum, list-
son, sem starfar hjá ferðaskrif-
stofunni Útsýn, og starfsmaður
þess er Gunnar Valgeirsson, fé-
lagsfræðingur.
Gunnar sagði í samtali við Morg-
unblaðið að alþjóðatengsl fyrirtæk-
isins væru mjög mikilvæg. Gallup
fyrirtækin ynnu öll mjög náið sam-
an. Þau skiptust á upplýsingum um
könnunaraðferðir og möguleikinn á
alþjóðlegum könnunum lægi beint
við. „Nú er til dæmis verið að gera
alþóðlega könnun á þekkingu fólks
og viðhorfum þess til eyðni. Við
höfum í samráði við landlæknis-
embættið framkvæmt þá könnun
Christa Wolf
inni sem einhvers konar „frelsunar"
er að vænta.
Eins og þýðandi Kassöndru bend-
ir á er sagan ekki auðveld aflestrar:
„Efnið, stríð og tortíming Trójuborg-
ar, er myrkt og þungt, stíllinn sem
Christa Wolf beitir í frásögninni er
vandlega valinn, orðfærið nákvæmt
hérlendis. Slík alþjóðleg sambönd
eru því ómetanleg," sagði Gunnar.
Hann sagði að fyrirtækið hygðist
sérhæfa sig í gerð og dreifíngu
fastra markaðsupplýsinga. Það
hefði keypt verðkönnunardeild
Miðlunar hf. og gerði nú kannanir
á vöruverði á ýmsum flokkum mat-
vöru í mörgum stórmörkuðum og
hverfaverslunum á höfuðborgar-
svæðinu. Kaupendur væru fyrst og
fremst verslanir sem vildu hafa
samanburð á verði á markaðnum.
„Hér á landi eru mjög góðar
aðstæður til þess að gera skoðana-
kannanir,“ sagði Gunnar. Það er
og útheimtir mikla vandvirkni af
lesandans hálfu, en það eru góð laun
í boði: sú nautn að tileinka sér bók-
menntaverk, gera það að hluta af
sinni eigin reynslu sem aldrei hverf-
ur og enginn getur tekið frá manni.“
Ég skil ekki alveg hvað þýðandinn
á við með „vandvirkni af lesandans
hálfu“. Hér hefði „alúð“ líklega átt
betur við. En vissulega heimtar texti
Christu Wolf vandvirkni af hálfu
þýðandans. Þótt að ýmsu megi fínna
í þýðingunni hefur hún greinilega
verið vel unnin og verði einhveijum
á að saka Jórunni Sigurðardóttur
um tyrfni má alveg eins kenna
Christu Wolf um hið sama.
Kassandra er flókin skáldsaga og
tormelt og ekki síst þess vegna er
ástæða til að þakka þýðandanum
og forlaginu íslensku gerðina. Hér
er ekki enn ein sölubókin á jólamark-
aði heldur athyglisvert bókmennta-
verk og að mörgu leyti brýnt.
Christa Wolf sannar með Kass-
öndru að enn má leita með árangri
til hinna fornu Grikkja þegar segja
skal eitthvað mikilvægt um mann-
inn, takmarkanir hans og víðfeðmi.
auðvelt að taka góð úrtök og síma-
eign er mjög almenn þannig að það
er auðvelt að ná í fólk og það til
þess að gera vel upplýst. Vegna
smæðar þjóðarinnar er auðvelt að
hafa úrtökin hlutfallslega mjög
stór. Allt þetta hjálpar mjög til þess
að niðurstöður verði sem áreiðan-
legastar."
Aðspurður sagðist hann telja rúm
fyrir enn eitt fyrirtækið á þessum
kannanamarkaði, en fjögur fyrir-
tæki hafa til þessa fengist við gerð
skoðanakannana. Það vapri alla
vega grundvöllur fyrir mikilli sam-
keppni.
Gallup á íslandi eykur starfsemi sína:
Hefur keypt verðkönnunardeild Miðlunar
Gleðilegjól Gleðilegt ár
v
Grensásvegi 13 - Símar 83577 - 83430.