Morgunblaðið - 31.12.1987, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 31. DESEMBER 1987
Stj órnarandstaðan gagnrýnir vinnu-
brögð varðandi tekjuöflunarfrumvörp
Stjórnarfrumvarp um breyt-
ingar á lögum um vörugjald kom
til annarrar umræðu i neðri deild
i gær og var ætlunin að reyna
að afgreiða það frá deildinni,
ásamt söluskatts- og tollafrum-
varpinu, fyrir áramót. Að lokinni
framsöguræðu formanns fjár-
hags- og viðskiptanefndar varð
löng umræða um þingsköp þar
sem stjórnarandstaðan gagn-
rýndi vinnubrögð við afgreiðslu
þessara frumvarpa í nefndinni.
Páil Pétursson, formaður fjár-
hags- og viðskiptanefndar neðri
deildar, mælti fyrir nefndaráliti
meirihlutans og breytingartillögum
hans. Sagði hann meirihluta nefnd-
arinnar leggja til að snyrtivörum
yrði haldið í tolli enda hefði það
verið upplýst að lækkun á vöru-
gjaldi á þessum vörum kæmi frekar
erlendum framleiðendum en ís-
lenskum neytendum til góða þar
sem framleiðendumir vildu halda
vissum „verðstandard" á sínum vör-
um.
Steingrímur J. Sigfússon
(Abl/Ne) kvaddi sér næstur hljóðs
um þingsköp. Sagði hann að hér
væri að koma til umræðu fyrsta
tekjuöflunarfrumvarp ríkisstjómar-
innar af þremur sem ætlað væri
að afgreiða þennan dag. Vildi hann
gera athugasemd við vinnubrögð
flárhags- og viðskiptanefndar þó
að sú gagnrýni beindist frekar að
vinnu við hin fmmvörpin tvö, þau
um tolla og söluskatt. Fundi nefnd-
arinnar hefði verið frestað á þriðju-
dagskvöldi en þegar nefndarmenn
minnihlutans komu til fundar á
miðvikudagsmorgun þá hefði komið
í ljós að fulltrúar meirihlutans hefðu
haldið áfram að funda og lá þá um
morguninn fyrir nefndarálit þeirra
og breytingartillögur um tollafrum-
varpið. Nefndin hefði líka einungis
fengið örfáar mínútur til að ræða
söluskattsfrumvarpið ef frá væri
skilinn sá tími sem utanaðkomandi
aðilar vom á fundum hennar.
Steingrimur J. sagði svona vinnu-
brögð vera „ofbeldi" og ekki hægt
að sætta sig við þau.
Páll Pétursson sagði nefndina
hafa átt ágætan fund kvöldið þar
áður. Einnig hefðu þessi fmmvörp
verið rædd á fundum nefndarinnar
19. desember og yfír hátíðimar þó
þau hefði ekki verið fomilega kom-
in til nefndarinnar.
Páll sagði að á þriðiudagskvöld-
inu hefði ekki náðst samstaða og
hefði því meirihlutinn ákveðið að
ganga frá sínum þingskjölum, til
að flýta fyrir og létta af starfs-
mönnum þingsins. Varðandi sölu-
skattinn þá hefði það lengi verið
ljóst að djúpstæður ágreiningur
væri um hann. Fyrst nefndin væri
klofrn og lítill tími til stefnu hefði
hann ekki séð neitt óeðlilegt við að
ganga svona frá málum.
Kristín Halldórsdóttir (Kvl/
Rn) tók undir gagnrýni Steingríms
J. Fulltrúum minnihlutans blöskr-
uðu vinnubrögðin í þessum málum.
Málin hefðu ekki verið afgreidd með
eðlilegum hætti úr nefndinni. Þau
hefðu fyrst þá um morguninn frétt
að meirihlutinn hefði gengið frá
þeim fyrir sitt leyti kvöldið áður.
Taldi hún að stjóm þingsins ætti
að athuga þessi mál.
AIMnCI
Steingrímur J. Sigfússon sagði
það hafa verið erfitt fyrir hann að
samþykkja afbrigði fyrir tollafmm-
varpinu fyrr á fundinum þar sem
hann hefði þá stundina verið að
semja nefndarálit minnihlutans í því
máli. Hann vildi ekki samþykkja
það að þetta verklag væri í lagi þar
sem ágreiningur hefði verið í nefnd-
inni. „Er Páll Pétursson að segja
að nefndir eigi bara að starfa að
málum sem samstaða er um,“
spurði Steingrímur. „Til hvers eru
þá nefndarstörf"? Sagðist hann
gera formlega athugasemd við þessi
ummæli nefndarformannsins.
Páll Pétursson sagði ekkert
óeðlilegt hafa verið við vinnubrögð
nefndarinnar. Mjög mikilvægt væri
að vinna að því að þessi fmmvörp
yrðu að lögum um áramót.
Hjörleifur Guttormsson (Abl/
Al) sagði þingmenn hafa orðið vitni
að alveg nýjum starfsháttum á Al-
þingi. I raun væri verið að ganga
með svo grófum hætti yfir reglur
og þingskaparlög að ekki væri
hægt að láta því ómótmælt. Krafð-
ist hann þess að forsetar þingsins
tækju þessi mál til athugunar áður
en fundi yrði haldið áfram. Hjörleif-
ur sagðist ekki hafa átt von á því
að jafn þingreyndur maður, að
ámm til, og Páll Pétursson hefði
forgöngu um vinnubrögð af þessu
tagi.
Stefán Valgeirsson sagði Pál
Pétursson hafa verið með afskap-
lega einkennilega túlkun á því
hvemig nefndir ættu að starfa.
Hann hefði sjálfur alltaf skilið það
þannig að nefndir ættu að ræða
málin. Páll væri að gera ranga
ímynd af Alþingi og þjónustulund
hans við fjármálaráðherra værj með
eindæmum.
Albert Guðmundsson (B/Rvk)
sagði Pál vera að fara I ama far-
veg og aðrir stjó.-. .rsinnar.
Hnefarétturinn væri lát.an ráða.
Spurði hann hvort meirihlutinn
væri ekki farinn að skilja að hann
réði ekki við minnihlutann sem
færi eftir þingræðislegum reglum.
„Við emm að verða einskonar
krossberar réttlætis í þingsköpum,"
sagði Albert. Minnihlutinn væri
ekki bara að veija sinn rétt heldur
þau vínnubrögð sem hefðu tíðkast
á Alþingi í langan tíma. Það yrði
engin afgreiðsla fengin í gegn með
hnefarétti fyrir áramót.
Að lokinni þessari ræðu Alberts
var þingskapammræðu lokið og
mælti þá Kristín Halldórsdóttir
fyrir áliti minnihluta fjárhags- og
viðskiptanefndar um vömgjalds-
fmmvarpið. Sagði hún það sýna
best hve illa þessi mál væm undir-
búin að ný álitamál kæmu upp á
hverjum einasta nefndarfundi þótt
meirihlutinn í efri deild hefði gert
fjölmargar breytingar á fmmvörp-
unum. Þá væri einnig ljóst að
ríkisstjómin hefði gert sig seka um
stórfellda mismunum gagnvart aðil-
um utan þings við undirbúning
þessara mála. Augljósir hagsmuna-
aðilar á borð við ASÍ, BSRB og
Neytendasamtökin hefðu ekki feng-
ið tækifæri til að fylgjast með gangi
mála fyrr en stjómarandstaðan
krafðist þess að þessir aðilar kæmu
á fund nefndarinnar.
Meðal þess sem hefði átt að
lækka vom ilmvötn og snyrtivömr
af ýmsu tagj. Við umfjöllun í fjár-
hags- og viðskiptanefnd hefði hins
vegar komið fram sú skoðun að
erlendir ilmvatns- og snyrtivöm-
framleiðendur myndu sjá leið til að
hagnast meir á þessu en íslenskir
neytendur. Þetta dæmi sýndi glöggt
að „þær leynast víða matarholum-
ar“. Minnihlutinn lýsti sig því
reiðubúinn til þess að vinna með
meirihlutanum til að finna þessar
matarholur í frumvörpunum um
tolla og vömgjald og afla þannig
tekna sem gætu komið í staðinn
fyrir þær tekjur sem ríkisstjómin
vildi afla með söluskatt á matvæli.
Söluskatt á matvæli myndi stjómar-
andstaðan hins vegar aldrei
samþykkja.
Blaða- og útgáfu-
styrkir hækkaðir
VIÐ lokaafgreiðslu fjárlaga á
mánudag var ákveðið að hækka
styrki til pólitískrar útgáfustarf-
semi og sérfræðilegrar aðstoðar
við þingflokka um alls 7,718
m.kr.
Láðurinn „sérfræðileg aðstoð við
þingflokka" var hækkaður úr 9,39
m.kr. í 11,408 m.kr, liðurinn „til
útgáfumála samkvæmt ákvörðun
þingflokka" úr 13,52 m.kr. í 15,876
m.kr. og loks blaðastyrkurinn úr
26,14 m.kr. í 29,484 m.kr. 13 þing-
menn greiddu atkvæði gegn blaða-
styrknum en 34 með. Þrírþingmenn
Sjálfstæðisflokksins, þeir Þorsteinn
Pálsson, Friðrik Sophusson og Hall-
dór Blöndal greiddu einnig atkvæði
gegn hækkun á styrk til útgáfu-
mála samkvæmt ákvörðun þing-
flokka.
Þess ber að geta að Morgun-
blaðið og DV hafa ekki tekið við
styrkjum eða greiðslum fyrir blöð
samkvæmt þessum liðum fjárlaga
undanfarin ár.
Fræðafundur Orators:
„Eru dómstólar hafn-
ir yfir gagnrýni?“
ORATOR, félag laganema, hélt
fræðafund þriðjudaginn 15. des-
ember og bar hann yfirskriftina
„Eru dómstólar hafnir yfir gagn-
rýni?“ Kveikja fundarins var sú
gagnrýni, sem undanfarnar vik-
ur hefur komið fram á dómstóla
og þá ekki síst Hæstarétt. Má þar
nefna bók Jóns Steinars Gunn-
laugssonar, hrl., Deilt á dómar-
ana, þar sem lögmaðurinn kemst
meðal annars að þeirri niður-
stöðu að Hæstiréttur dragi taum
ríkisvaldsins í dómum sínum og
rökstyði þá ekki sem skyldi. A
fundinum ræddu málin, auk Jóns
Steinars,' þeir Björn Friðfinns-
son, aðstoðarmaður dómsmála-
ráðherra, Sigurður Gizurarson,
bæjarfógeti á Akranesi og Sig-
urður Líndal, prófessor. Fundar-
stjóri var Jóhannes L. L.
Helgason, hrl.
Sigurður Líndal reið á vaðið.
Hann sagði, að auðvitað mætti allt-
af deila um niðurstöður í einstaka
dómum, en um dómstólana þyrfti
að ræða í víðara samhengi. Hann
reifaði síðan í stuttu máli þróun
dómstóla og sagði að spumingin
væri hvort löggjafinn eða dómsvald-
ið ætti að taka af skarið í málum,
hvort löggjafinn ætti að veita lýð-
ræðislegt aðhald eða dómstólar.
Það hafi lengi verið álitamál á Norð-
urlöndum. Þá benti Sigurður á að
hér hefði aldrei tíðkast langur rök-
stuðningur með dómum. Ástæða
þess gæti meðal annars verið sú
að mál væru oft ekki lögð þannig
fyrir að dómurum þætti fysilegt að
svara öilum atriðum sem fram
kæmu, enda nægði ef til vill að
svara einni röksemd til að komast
að niðurstöðu. „Dómstólar eiga að
leysa úr ágreiningsmálum, en það
er ekki hlutverk þeirra sem þar sitja
að rita fræðiritgerðir," sagði Sig-
urður.
Gagnrýni nauðsynieg
Jón Steinar Gunnlaugsson, hrl.,
sagði að gagnrýni á dómstóla væri
nauðsynleg. Þá nefndi hann að ekki
léki vafi á að stjómarskráin setti
valdi löggjafans takmörk. Sem
dæmi tók hann að stjómarskráin
kvæði á um að engan skatt megi
leggja á, breyta, né'af taka nema
með lögum. „Þetta vald hefur lög-
gjafinn framselt til framkvæmdar-
valds og brýtur því gegn stjómar-
skránni og dómstólar láta það oft
óáreitt,“ sagði Jón Steinar.
Um rökstuðning dóma sagðist
hann aldrei hafa gagnrýnt að rök-
stuðningur væri stuttur, heldur að
stundum væri hann alls enginn.
„Við verðum að geta séð hvemig
dómarar komast að niðurstöðu í
máli. Menn eru ekki valdir dómarar
til að greiða atkvæði, heldur vegna
þess að þeir em taldir hæfir til
þess að komast að lögfræðilegri
niðurstöðu í málum," sagði Jón
Steinar. Hann sagði að væri dóm-
stólum veitt aðhald með gagnrýni
yrðu dómar betri.
Sigurður Gizurarson, bæjarfóg-
eti, sagði dónistóla lengi vel hafa
notið helgi, líkt og Iögin sjálf. „Það
hefur verið talin goðgá að gagnrýna
Hæstarétt, en algert vald gerspillir
og því þurfa dómarar aðhald," sagði
hann. „Það er nauðsynlegt að
valdaaðilar séu stöðugt undir gagn-
rýni þegna í lýðræðisríki."
Sigurður benti á, að þrískiptingu
ríkisvaldsins mætti rekja til þeirrar
skoðunar að hvert vald ætti að stilla
öðm í hóf. „Gagnrýni löggjafa á
framkvæmdarvald bilaði þegar
þingmenn tóku sæti _í ráðum og
stjómum fyrirtækja. Á sama hátt
á prófessor við lagadeild erfiðara
með að kryija dóma Hæstaréttar
og gagnrýna þá, því hann er jafn-
framt varadómari við réttinn,“
sagði Sigurður. Þá tók hann undir
með Jóni Steinari að dómar yrðu
að vera rökstuddir.
Fræðilega gagnrýni
skortir
maður dómsmálaráðherra, sagði að
hann hefði oft hleypt brúnum yfir
dómum Hæstaréttar, en hins vegar
svaraði dómurinn ekki fyrir sig og
málum væri því lokið með uppsögu
dóms. Hann sagði að menn ættu
ekki að einblína á einstaka niður-
stöður dóma, heldur yrðu lögfræð-
ingar að vera fijórri í umræðum
um lögfræðileg efni. „Dómarar
miða oft niðurstöðu sína við álit
annarra fræðimanna og hér á landi
er ekki jafn mikil lögfræðileg um-
ræða og í nágrannalöndunum. Bók
Jóns Steinars vekur upp umræður,
sem er af hinu góða, en hefur þann
annmarka að það þýðir ekki að
þræta við Hæstarétt, hann svarar
ekki fyrir sig. Lögfræðingar verða
að koma sínum skoðunum á fram-
færi með fræðilegum skoðanaskipt-
um. Í stað þess að gagnrýna
einstaka dóma ættu lögfræðingar
að gagnrýna á fræðilegan hátt þau
sjónarmið sem liggja að baki,“ sagði
Bjöm.
Jón Steinar sagði að auðvitað
væri það annmarki á gagnrýni að
dómstólar svöruðu ekki fyrir sig.
„ Að mínu mati er góður dómur fólg-
inn í að hann rökstyður sig sjálfur
og þegar slíkur dómur er kveðinn
upp þarf dómari ekki að óttast lög-
fræðilega gagnrýni." Hann sagði,
að alltaf þegar veruleg mikilvæg
mál kæmu fyrir Hæstarétt þá væri
dæmt ríki í hag. Þannig hefði það
verið í svokölluðu gengismunar-
máli, þar sem ríkið hefði þurft að
endurgreiða 1-2 miHjarða ef það
hefði tapað málinu. Þegar smámál
kæmu upp þá væri von til þess að
einstaklingar ynnu þau. Sigurður
Líndal benti á, að í jafn mikilvægum
málum og gengismunarmálinu
þyrftu dómarar að sjálfsögðu að
hafa í huga afleiðingar dóma.
Töluverðar umræður urðu á
fundinum um gagnrýni á dómstóla.
Skrif blaðamanna um dómsmál
voru gagnrýnd og þau sögð oftar
en ekki lýsa vanþekkingu. Jón
Steinar sagði hins vegar, að lög-
fræðingar ættu að líta sér nær og
vera sjálfir duglegri við fræðiskrif.
Björn Friðfínnsson, aðstoðar-
Sigurður Líndal, prófessor, í pontu.
Morgunblaðið/Sverrir