Morgunblaðið - 23.02.1988, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. FEBRÚAR 1988
Hvað segja þeir um stöðu frystingarinnar og mögulegar úrbætur'
Tapreksturinn að
sliga fry stinguna
REKSTRARSTAÐA frystingarinnar í landinu er mikið til umræðu nú, meðal annars í ljósi
yfirstandandi kjarasamninga og þess að nýtt fiskverð á að taka gildi um næstu mánaðamót.
Þjóðhagsstofnun metur tap frystingarinnar meira en nokkru sinni fyrr og eru menn almennt
sammála um að tapið sé 10 til 15% af tekjum. Aðalorsök erfiðleika í frystingunni er talin
lækkun dollars, fast gengi og innlendar kostnaðarhækkanir. Fulltrúar fiskvinnslunnar segja
að dæmið gangi ekki upp, þegar aukning tekna er heft með föstu gengi á meðan kostnaður
innanlands sé 20 til 30% á ári. Þá er mikil andstaða meðal þeirra gegn núverandi vaxta-
stefnu. Þeir telja að ástandið lagist ekki nema með ákveðnum aðgerðum stjórnvalda, leiðrétt-
ingu á gengi, lækkun vaxta og lækkun ýmiss tilkostnaðar við framleiðslu freðfisksins. Hér fara
á eftir viðtöl við 8 framkvæmdastjóra frystihúsa viðs vegar um landið. Þeir voru inntir eftir
mati þeirra á rekstrarstöðunni, hvers vegna í óefni væri komið og hvað þyrfti að gera. Þeir
voru ennfrernur spurðir hvort þeir teldu að um o ffjárfestingu væri að ræða í frystiiðnaðinum
og hvort frystihúsin væru nægilega vel rekin.
Tryggvi Finnsson,
Húsavík:
Spurningum
búsetu
í landinu
„ÉG vona að á næstu dögum og
vikum verði gerðar ráðstafanir,
sem gera okkur kleift að halda
frystingunni gangandi áfram.
Það er ekki bara það, að fiskiðn-
aðarfyrirtækin séu í vandræðum
og hættu, heldur byggðin í
landinu líka. Byggðin þrífst ekki
nema þessi fyrirtæki séu í gangi.
Hætti frystíhúsin útí á landi að
geta greitt fyrir aðfðng sín og
gjalda ekki sveitarfélaginu það,
sem þess er, hefur það gífurleg
keðjuverkandi áhrif og heilu
byggðarlögin komast í þrot fáum
vikum eftir að Iykilfyrirtækin
bregðast. Við erum því ekki að
tala um það að bjarga einhveij-
um vesælum frystihúsamönnum,
við erum að tala um það að hvort
búa eigi um allt land eða hvort
allir eigi að búa umhverfis
Kringluna," sagði Tryggvi Finns-
son, framkvæmdastjóri Fiskiðju-
samlags Húsavikur.
„Staðan er almennt erfíð. Menn
tala um að hallinn á frystingunni
sé á milli 10 og 15% og það lætur
sjálfsagt mjög nærri. Það er auðvit-
að svolítið breytilegt eftir því inn á
hvaða markaði menn framleiða, en
lægri talan á kannski við það, þeg-
ar menn einbeita sér fyrst og fremst
að því, sem er hagkvæmast. Sú
hærri á þá við, þegar menn eiga,
einhverra ástæðna vegna, ekki kost
á því að fara hagkvæmustu leiðina.
Þessi staða er fyrst og fremst til
komin vegna þess að 10 til 15%
minna fæst fyrir dollarinn í dag en
hann fyrir um tveimur árum síðan.
Á sama tíma hefur verðbólga hér
verið að meðaltali um 25% á ári.
Ég er hræddur um að stórmarkað-
amir myndu veina, ættu þeir að
selja komfleks-pakkann á sama
verði f dag og fyrir tveimur árum,
en allur tilkostnaður hefði hækkað
á móti. Það er kannski lausin að
snúa þessu við, hafa gengið laust
og innflutningsverðið fast. Þá kæm-
ist innflutningurinn í sömu stöðu
og útflutningurinn er f í dag.
Það er sjálfsagt ekki til nein ein
einföld lausn á þessu máli. Það
þarf að skoða alla þá hluti, sem
gætu leitt til lækkunar framleiðslu-
kostnaðar. Þar má nefna vexti og
fleira, sem ekki vegur hvert fyrir
sig mjög þungt, en getur þó létt
undir. Þegar það er búið, stendur
örugglega eftir einhver mismunur
enn og hann verður að lagfæra með
breyttu gengi krónunnar. Til þess
að breytt gengi skili árangri verður
að nýta til fullnustu alla möguleika
á lækkun framleiðslukostnaðar. Á
sfðasta ári hækkuðu vextir veru-
lega. Það em til vextir, sem hafa
meira en tvöfaldazt og dráttavextir
hafa hækkað um nálægt 80%. Vext-
ir af afurðalánum hafa íeyndar
hækkað mun minna. Þetta er feit-
asti bitinn í þessu, en menn tala
líka um endurgreiðslu á söluskatti,
um að létta undir með lengingu
lána og slíkt. Auðvitað hjálpar það
til, en dugir ekki.
Ég þekki ekkert fyrirtæki, þar
sem efíaust má ekki gera betur.
Það á ömgglega ekki síður við um
fískiðnaðinn en aðrar atvinnugrein-
ar. Það er kannski fátt erfíðara að
reka en fiskvinnslufyrirtæki vegna
þess að breytileikinn í aðföngunum,
hráefninu, er svo mikill. Þar er
miklu erfiðara að vera með mikla
óg stöðuga festu í rekstri. Við verð-
um þó að halda því fram, að menn
reyni að aðlaga sig aðstæðum
hveiju sinni og hafí tekizt það furðu
vel. Það má benda að menn hafa
getað framleitt á sama gengi í
nokkuð mörg ár á sama tíma og
kostnaðurinn innan lands hefúr
hækkað um 20 til 30%. Það er af-
rek út af fyrir sig og bendir ekki
til þess að um umtalsverða óráðsfu
sé að ræða.
Fjárfesting í fiskiðnaði hefur ekki
verið mikil á undanfömum ámm.
Hún var töluverð á síðasta áratug.
Sú uppbygging var öll á verð-
tryggðum lánum og var mjög brýn.
Fjárfesting á síðustu ámm hefur
verið lítil, en nýting hennar er
eflaust ekki nógu góð víða. Að því
leyti má segja að afkastagetan í
landinu sé meiri en hún þurfi að
vera, að minnsta kosti hluta ársins.
Sveiflur í aflabrögðum em miklar
og þess vegna em menn með van-
nýtta ijárfestingu á milli toppanna
í vinnslunni. Menn hafa því mikið
leitað leiða til að jafna þetta, en
lenda þá kannski á sama tíma í
óvæntri samkeppni við erlendan
fískiðnað með útflutningi á ísfiski.
Á mörgum stöðum hefur þetta skert
nýtingu frystihúsanna. í dag er
mikið unnið að endurbótum á
vinnslukerfum og innviðum frysti-
húsanna. Ég held að á næstu mán-
uðum muni það koma í ljós, að þar
emm við að gera hluti, sem skila
árangri," sagði Tryggvi Finnsson.
Jóhann A. Jónsson,
Þórshofn:
Fer að heyra
sögunni til
„STAÐAN eins og hún blasir við
okkur er sú að frystingin fer að
heyra sögunni til, eigi þetta að
ganga svona lengur. Saltfiskur-
inn hefur verið heldur betri og
þvi hefur verkunin beinst í æ
meira mæli f söltunina. Við höf-
um lítið fryst undan farna mán-
uði og engin breyting verður á
því miðað við sama ástand. Hins
vegar hafa menn veigrað sér við
við að loka fiskverkunarhúsun-
um hér og þess vegna hafa þess-
ir fiskar verið saltaðir," sagði
Jóhann A. Jónsson, fram-
kvæmdastjóri Hraðfrystistöðvar
Þórshafnar.
„Það er verið að tilraunakeyra
nýtt þjóðfélag í landinu, hálffíjálst
þjóðfélag, þar sem ákveðnir aðilar
hafa fíjálsa verðmyndun á afurðum
sfnum. Bakaramir hafa það á
brauðunum og bankamir á vöxtun-
um. Síðan em einhveijir aðrir aðil-
ar, eins og þeir, sem em í útflutn-
ingi, sem em bundnir af skráningu
gengisins og ákveðnum tekjum. Við
getum ekki velt innlendum kostnað-
arhækkunum út á erlenda markaði.
Ef ætlunin er að keyræ þetta þjóð-
félag svo, með föstu gengi, verður
að vera skilningur á því að hver
einasta verðhækkun innan þess, er
aðeins ávísun á gengisbreytingu
síðar meir. Stjómvöld hafa aðgerð-
arlaus horft á alla gjaldaliði okkar
hækka, hvort sem það em vextir,
rafmagn eða annað og óbreyttar
tekjur með tapi eiginfjár og skulda-
söfnun. Það hefði betur verið tekið
á þessum málum í tíma. Eigi að
halda föstu gengi, verður að hamla
gegn innlendum kostnaðarhækkun-
um, annars gengur þetta aldrei.
Við stöndum frammi fyrir því
núna að stjómvöld boða ftjálst þjóð-
félag og að verðmyndun eigi að
ráðast af ftjálsu framboði og eftir-
spum. Það gengur ekki lengur að
talað sé um lausn á vanda físk-
vinnslunnar með endurgreiðslu
söluskatts og niðurfellingu launa-
skatts, við verðum að fá að taka
þátt í frelsinu. í dag er það bara
fyrir aðra, einkanlega þá, sem ekki
vinna að gjaldeyrisöflun. Við verð-
um að fá verðmyndun í samræmi
við framboð og eftirspum á tekjum
okkar, gjaldeyrinum. Ég tel enga
lausn felast í því að vera með ein-
hveijar reddingar til að koma
rekstrinum upp í núllið og he§a
síðan sama leikinn aftur með inn-
lendum verðhækkunum og föstu
gengi. Við verðum að fá sömu
starfsskilyrði og aðrir hafa í þessu
blessaða þjóðfélagi.
Ég hef ekki trú á almennri offjár-
festingu í frystingunni. Hugsanlega
má fínna einhver dæmi um hana.
Menn verða að gá að því, að séu
menn ekki vel vakandi yfir því, sem
er að gerast og taki sífellt inn þá
nýjustu tækni, sem völ er á, verða
menn ekki samkeppnisfærir, búa
ekki yfír þeirri tækni ogþeim mögu-
leikum fyrir hendi em.
Sé rékstur sjávarútvegsfyrir-
tækja borinn saman við rekstur
annarra fyrirtækja á íslandi, er
aðhald og aukin hagkvæmni hvergi
mikil eins og í sjávarútveginum.
Það er kannski fyrst og fremst
vegna þess, að það hefur svo oft
kreppt að vinnslunni að stjómendur
hennar hafa oftar en aðrir þurft
að endurskoða reksturinn og leita
leiða til úrbóta. Það er sífellt verið
að gera betur og betur," sagði Jó-
hann A. Jónsson.
Finnbogi Jónsson,
Neskaupstað:
Fyrirtækin
neydd til að
gefa
gjaldeyrinn
„STAÐA sjávarútvegsins í heild,
ekki bara frystíngarinnar, er nú
í febrúar margfalt lakari, en hún
var á fyrri hluta árs 1987. Frá
þvi á miðju síðasta ári hefur af-