Morgunblaðið - 15.03.1988, Qupperneq 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. MARZ 1988
Fjárlög’in lögð fram
St. Andrews. Frá Guðmundi Heiðari Frímannssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
NIGEL Lawson fjármálaráð-
herra leggur fram fjárlagafrum-
varp sitt fyrir næsta ár í dag. I
siðustu viku kom í Ijós alvarlegur
ágreiningur hans og Margretar
Thatcher forsætisráðherra um
stefnuna í gengismálum.
Fjárlög í Bretlandi eru ævinlega
lögð fram 15. mars. Fyrir ári gerði
fjármálaráðherrann ráð fyrir, að
fjárlagahallinn yrði um fjórir millj-
arðar punda næsta árið. I septemb-
ermánuði síðastliðnum var vitað,
að hallinn yrði minni, um einn millj-
arður punda. Nú er vitað, að það
verður hagnaður á ríkissjóði í fyrsta
skipti í tæp 20 ár. Búist er við, að
hann verði milli tveir og þrír millj-
arðar punda.
Vegna þessarar óvenjugóðu
stöðu ríkissjóðs er búist við, að
tekjuskattur verði lækkaður og
skattþrepum fækkað. Talið er
líklegt, að lægsta tekjuskattsþrep
verði 25% (var 27%), en það hæsta
verði 40 eða 45% (var 60%). Einnig
Forkosningar í minois í Bandaríkjunum:
Bush og1 Jesse Jackson
njóta mestra vinsælda
Chicago, Rcuter. .. ..^ i
EF marka má skoðanakannanir
mun George Bush, varaforseti
Bandaríkjanna, vinna öruggan
sigur i forkosningum Repúblik-
anaflokksins, sem fram fara í iví8
dag, þriðjudag, í Illinois-ríki. For- jBBá ' ^
kosningarnar fara frani vegna . .
forsetakosninganna Banda- •*«<► 'gjPÁ
ríkjunum næsta haust. Líklegt cr HHHH^H^H^HH JEP!
talið að blökkumannaleiðtoginn
Jesse Jackson fari með sigur af
hólmi í forkosningum Demó- fcSSfjjdÍÉfa
krataflokksins en samkvæmt
skoðanakönnunum hafa vinsældir IrHHplft. ^^^ÉbBBSb
Michaels Dukakis, ríkisstjóra wSSr
Massachusetts, farið ört vaxandi
að undanförnu meðal kjósenda í
Illinois.
Nýjustu skoðanakannanir í gær
bentu til þess að Bush myndi sigra
helsta keppinaut sinn, öldungadeild-
arþingmanninn Robert Dole, með
miklum yfirburðum. Var talið að
varaforsetinn hefði allt að 34 pró-
senta forskot'á Dole. Dole kvaðst
ekki ætla að leggja árar í bát þrátt
fyrir þetta, og sagði bandarísku þjóð-
ina eiga rétt á því að geta valið ann-
an frambjóðanda en Bush. Þriðji
frambjóðandi Repúblikanaflokksins,
sjónvarpsprédikarinn fyrrverandi Pat
Robertson, nýtur lítilla vinsælda
meðal kjósenda í Illinois ef marka
má skoðanakannanir.
Samkvæmt skoðanakönnun dag-
blaðsins Chicago Tribune er Jesse
Jackson vinsælastur frambjóðenda
Reuter
George Bush, varaforseti Banda-
ríkjanna, á fundi með stuðnings-
mönnum sínum i Ulinois.
Demókrataflokksins og var honum
spáð 32 prósentum atkvæða. Poul
Simon, öldungadeildarþingmaður,
var í öðru sæti með um 29 prósenta
fylgi en þriðji var Michael Dukakis,
ríkisstjóri Massachusetts, með um
20 prósent. Fram hefur komið í könn-
unum blaðsins að fylgi Dukakis fer
vaxandi í ríkinu og virðist hann eink-
um taka fylgi frá Simon. Þeir Jack-
son og Simon búa í Ulinois og hefur
Simon sagt að hann verði að bera
sigur úr býtum ætli hann að halda
áfram frekari baráttu fyrir að hljóta
útnefningu fiokksins.
telja flestir, að róttæk breyting
verði á álagningu skatta á hjón.
En heilbrigðisþjónustuna skortir
sárlega fé, og skoðanakannanir
gefa til kynna, að um þrír fjórðu
hlutar þjóðarinnar telji brýnna að
leggja meira fé í hana en lækka
skatta. Verkamannaflokkurinn
ákvað fyrir nokkru að gera 15.
mars að degi heilbrigðisþjónustunn-
ar. Hann telur einnig, að þetta
aukna fé ríkissjóðs eigi að fara í
opinbera fjárfestingu á þeim svæð-
um, sem verst eru leikin af atvinnu-
leysi.
Deilt um gengisstefnu
I síðastliðinni viku kom í ljós
ágreiningur forsætisráðherrans og
fjármálaráðherrans um gengis-
stefnuna. Thatcher vildi, að gengi
pundsins fengi að ráðast af alþjóð-
legum markaðsaðstæðum og fékk
því ráðið, að það hækkaði gagnvart
þýsku marki og dollar umfram það,
sem fjármálaráðherrann hefur vilj-
að. Samkeppnisaðstæður bresks
iðnaðar versnuðu að sama skapi.
Það er óvenjulegt, að slíkur
ágreiningur komi upp á yfirborðið.
Það skapaði óvissu hjá fjármála-
mönnum og jafnvel voru uppi
vangaveltur um framtíð fjármála-
ráðherrans í ríkisstjóminni. En
hann er almennt talinn einhver
slyngasti fjármálaráðherra frá lok-
um seinni heimsstyrjaldarinnar.
Reuter
Kohl ogMitterand ræða afvopnunarmál
Helmut Kohl, kanslari Vestur-Þýskalands, og Francois Mitterrand,
forseti Frakklands, funduðu í gær um afvopnunarmál og áætlun
Evrópubandalagsins um heimamarkað. Fundurinn var óformlegur
og fór fram í vestur-þýsku borginni Durbach. A myndinni má sjá
þjóðarleiðtogana horfa á lúðrasveit borgarinnar áður en fundur
þeirra hófst.
Angóla:
Leiðtogi UNITA telur friðvænlegt í ár
Jamba, Reuter.
JONAS Sav-
imbi, leiðtogi
UNITA, sagði á
sunnudag að
samningavið-
ræður gætu von
bráðar leitt til
þess að endi
yrði bundinn á
borgarastyrj-
öldina í Angóla,
sem staðið hef-
ur í 13 ár. Hann sagðist þó ekki
vilja draga sig í hlé til að greiða
fyrir friðarsamkomulagi.
Jonas Savimbi.
Bandarískir og angólskir embætt-
ismenn funduðu um helgina í Lu-
anda, og fyrirhugað er að utanríkis-
ráðherra Suður-Afríku, Pik Botha,
ræði við bandaríska embættismenn
í Evrópu í þessari viku. Þessar frétt-
ir hafa vakið vonir um að friður
komist á í Angóla innan skamms.
Savimbi sagði, þegar hann ræddi
við fféttamenn í höfuðstöðvum UN-
ITA á sunnudag, að fram færu
flóknar tvíhliða viðræður milli Suð-
ur-Afríkumanna, Sovétmanna,
Bandaríkjamanna og stjórnvalda í
Angóla. Hann.sagðist sjálfur hafa
rætt leynilega við P.W, Botha, for-
seta Suður-Afríku, í Höfðaborg, þar
sem þeir hefðu lagt á ráðin um frek-
ari friðarviðræður. Hann sagði að
stjórn Suður-Afríku hefði greint
UNITA frá öllum tillögum varðandi
friðarráðstefnu, en hann sagðist
krefjast þess að fá að vera viðstadd-
ur þegar hinar raunverulegu friðar-
viðræður hæfust.
Savimbo sagðist vongóður um að
samið yrði um frið í Angóla á þessu
ári. „Arið 1988 á eftir að breyta
ásjónu landsins," sagði hann meðal
annars.
Bretland:
Noregur og EB:
Áhugi á aukinni þátttöku Norðmanna
1 stj órnmálasam vinnu innan EB
Brussel. Frá Kristófer Má Kristinssyni,
Á FUNDI utanríkisráðherra
Evrópubandalagsins í Þýska-
landi 5. og 6. mars sl. lýstu all-
ir ráðherramir sig fylgjandi
nánara samstarfi við Norðmenn
um alþjóðastjórnmál innan EPC
(European political cooperati-
on) sem er samstarfsvettvangur
aðildarríkja EB um þau efni.
Ekki er verið að ræða um aðild
Norðmanna að EPC heldur að
gera tengsl norsku ríkisstjórn-
arinnar formleg, t.d. með því
að skipuleggja sameiginlega
fundi þessara aðila reglulega.
Undanfarin ár hefur norski ut-
anríkisráðherránn, á hverjum
tíma, heimsótt þann starfs-
bróður sinn innan Evrópu-
bandalagsins sem tekur við for-
sæti ráðherranefndar þess. í
janúar sl. heimsótti Thorvald
Stoltenberg utanríkisráðherra
Noregs starfsbróður sinn, Hans
D. Genscher utanríkisráðherra
V-Þýskalands en sá síðamefndi
tók við forsæti ráðherranefnd-
ar EB um áramótin. Ljóst er
að á þeim fundi bar þetta sam-
starf á góma.
Samkvæmt heimildum í Brussel
fréttaritara Morgunblaðsins.
verður samstarf eða samráð Norð-
manna og EB fyrst og fremst með
þeim hætti að utanríkisráðherrar
og háttsettir embættismenn hittist
reglulega, þ.e. nokkrum sinnum á
ári. Það er ekki gert ráð fyrir því
að þeir sendi frá sér yfirlýsingar
eða ályktanir, fyrir Norðmönnum
virðist vaka að skapa sér umræðu-
grundvöll eða vettvang til við-
ræðna um alþjóðastjómmál. Auk
Noregs hefur innan EB einnig
verði rætt um Kanada og Möltu í
þessu sambandi. Búist er við form-
legri afstöðu utanríkisráðherra EB
til þeirra ríkja fyrir vorið.
Stjórnmálasamvinna
innan EB
Hugmyndir um stjómmálasam-
vinnu EB-landanna eru jafngamlar
Kola- og stálsambandinu sem er
elst þeirra þriggja bandalaga sem
mynda Evrópubandalagið. Sam-
vinna á þessu sviði varð þó ekki
að veruleika fyrr en árið 1970 og
þá undir því sem kallað er EPC
(European political cooperation).
Hugmyndin var sú að EPC yrði
vettvangur fyrir þau sameiginlegu
hagsmunamál á stjómmálasviðinu
sem snertu samskipti við ríki utan
bandalagsins og aðildarríkin væru
tilbúin til að ræða og afgreiða sam-
eiginlega. í rauninni þróaðist þetta
samstarf mun hraðar en nokkur
hafði vænst og hefur að margra
mati verið vaxtarbroddur sam-
starfs bandalagsríkjanna á und-
anfömum árurh.
Frá upphafi var lögð á það
áhersla að halda þessu samstarfi
utan við hið formlega samstarf
innan Evrópubandalagsins. Sú við-
leitni gekk á margan hátt út í öfg-
ar. Árið 1973 hittust t.d. utanríkis-
ráðherrar bandalagsins á fundi um
stjómmálasamvinnuna í Kaup-
mannahöfn að morgni dags og
flugu síðan til Brussel síðdegis
sama dag, til að halda fund í ut-
anríkisráðherranefndinni um mál-
efni EB!
Mestur árangur stjómmálasam-
vinnunnar hefur orðið í sam-
ræmdri afstöðu bandalagsríkjanna
á vettvangi Sameinuðu þjóðanna
og t.d. á Helsinki-fundunum um
öryggi og samvinnu í Evrópu, jafn-
framt í viðræðum við arabaríkin
og samskiptum við hinn svokallaða
þriðja heim. Fljótlega varð ljóst að
ekki væri hægt að halda þessu
samstarfi utan við hefðbundið
samstarf ríkjanna innan EB og að
sama skapi væri óhugsandi að
blanda viðskiptahagsmunum
bandalagsins aldrei inn í stjóm-
málasamvinnuna.
Rómarsáttmálanum breytt
Þessi þróun var síðan staðfest
með sérstökum ákvæðum um
stjómmálasamvinnu aðildarríkja
EB í þeim breytingum sem sam-
þykktar voru á Rómarsáttmálan-
um og tóku gildi 1. júlí á síðasta
ári. Samkvæmt þeim ber utanríkis-
ráðherrunum að hittast a.m.k. fjór-
um sinnum á ári til viðræðna um
aiþjóðastjómmál, jafnframt er sú
skylda lögð á aðildarríkin að sam-
ræma afstöðu sína innan alþjóða-
stofnana og taka tillit til hinnar
sameiginlegu afstöðu þegar sóttir
eru fundir á alþjóðavettvangi án
þátttöku allra aðildarríkja banda-
lagsins. í breytingunum er einnig
gert ráð fyrir samstarfi um vam-
ar- og öryggismál og lögð áhersla
á samvinnu um stjómmála- og
fjármálahlið þeirra mála. Þetta
ákvæði hefur verið frum töluvert
viðkvæmt mál og ef til vill þess
vegna ekki farið hátt.
Thorvald Stoltenberg
Breytingamar kveða á um að
taka skuli upp samvinnu á milli
sendiráða aðildarríkja EB í löndum
utan bandalagsins og eins innan
alþjóðastofnana sem bandalagsrík-
in eiga aðilda að. Sett hefur verið
á laggimar í Brussel stjórnmála-
nefnd sem undirbýr fundi á vegum
samstarfsins. Sá utanríkisráðherra
sem situr í forsæti ráðherranefnd-
ar bandalagsins stjórnar einnig
stjómmálasamvinnunni, honum
ber að skila Evrópuþinginu skýrslu
um starfið. Fulltrúi framkvæmda-
stjómarinnar situr alla fundi ráð-
herranna. Þijú eða fleiri aðildarríki
geta krafist fundar utanríkisráð-
herranna með 48 klukkustunda
fyrirvara. Samkvæmt breytingun-
um er opin leið samstarfs við allar
vinveittar þjóðir og á þeirri for-
sendu byggjast m.a. viðræðumar
við Norðmenn*