Morgunblaðið - 20.03.1988, Blaðsíða 63

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. MARZ 1988
63
Unnið við fullkomna smásjá. t skápunum til hægri á
myndinni verða eyðniveirur ræktaðar.
Hermann Hermannsson hjá Almennu verkfræðistofunni í kjallara
hússins. Þama sést hve gifurlega stórt og flókið lofthreinsikerfi
rannsóknastofunnar er.
unum. Sía er á hlífðarborðunum,
þar sem unnið er með sýnin, þann-
ig að loftið úr þeim fer fýrst í gegn-
um þá síu áður en það fer inn í
loftræstikerfíð. í innsta herbergi
tannsóknastofunnar, þar sem ætl-
unin er að rækta veirur, er sérstakt
hlífðarborð og fer loftið úr þvf einn-
ig fyrst í gegnum síu. Sá sem vinn-
ur við það setur hendumar í hanska,
sem em áfastir borðinu að innan-
verðu.
Margrét sagði að siumar á borð-
unum ættu að duga til að hreinsa
loftið, en til öiyggis fer allt loft úr
rannsóknastofunum í gegnum kerf-
ið niður í kjallara hússins. Þar fer
það í gegnum tvöfalda sfu, áður en
þvf er hleypt út f andrúmsloftið.
Nú em gerðar kröfur um að loftið
fari f gegnum þessar tvær síur, en
þriðja sían er til staðar í lqallaran-
um ef kröfumar verða auknar.
Allt vatn úr vöskum rannsókna-
stofunnar fer inn í sérstakan tank
þar sem það er hitað í 80 gráður,
áður en því er hleypt út í skolp-
lögnina.
Öryggis er einnig gætt í meðferð
áhalda sem unnið er með í eyðni-
rannsóknum. Sá sem vinnur við að
rannsaka sýni, setur öll áhöld sem
hann hefur unnið með í sérstaka
stálkassa. Þessir kassar em sfðan
settir inni í dauðhreinsunarofn sem
inni í rannsóknastofunni. Þar em
öll áhöld hituð undir þrýstingi og
þannig dauðhreinsuð. Þess má geta
uð eyðniveiran þolir ekki mikinn
hita.
Erfitt að rækta eyðniveirur
Innst inni f áhættuhúsnæðinu í
Sérstakri rannsóknastofu er aðstaða
«1 að rækta eyðniveimr. Þar inni
er minnsti þrýstingurinn f hús-
U®ðinu. Þannig er tryggt að loft
þaðan berst ekki inn í fremri her-
hergin.
Margrét sagði að mjög erfitt
væri að rækta eyðniveim og til
þess þarf flókna tækni. Eyðniveiran
lifir eins og aðrar veimr á lifandi
frumum. Hún vill ekki hvaða frumu
sem er og því þarf að velja ætið
°fan í hana. Hægt er að nota vissa
tegund af hvftum blóðkomum úr
heilbrigðum manni í ræktunina og
fáeinar fleiri fmmutegundir.
„Eins og áður segir munum við
ekki rækta eyðniveimr nema nauð-
syn kre§i,“ sagði hún. „Ifyrst reyn-
um við að greina eyðnisýkingu með
blóðvatnsprófí, sem er fljótvirk og
einföld aðferð. Margar vikur getur
tekið að rækta eyðniveim því að
þær vaxa mjög hægt og oft er lítið
af þeim í sjúklingum. Ræktunin
getur því auðveldlega mistekist t.d.
ef mjög lítið af veirum er í sýninu.
Eyðniveiran er því jrfirleitt ekki
ræktuð nema f einstaka tilfellum,
til dæmis ef gmnur leikur á að
bam hafí sýkst í fósturlífi. Nýfætt
bam getur verið alveg mótefna-
laust, þó að veiran sé í blóði bams-
ins.
Við höfum tæki, tækni og kunn-
áttu til að rækta veiruna. Hér er
hraðskreið skilvinda fyrir sýnin og
sérstakir hitaskápar til að rækta
veiruna í, hlífðarborð til að vinna
með mikið magn af veiru auk full-
kominnar smásjár."
Fljótlega finnst lyf sem
hægir á eyðni
-Er hægt að taka við öllum sýn-
um sem berast til eyðnimælingar?
„Þegar Ragnhildur Helgadóttir
var heilbrigðisráðherra gekk hún í
að gera þessa rannsóknastofu
þannig úr garði að hún gæti tekið
við öllum eyðnirannsóknum sem
þyrfti að gera á öllu landinu. Með
þessu húsnæði, tækjum og auknu
starfsliði sem við höfum nú fengið,
tel ég að við getum sinnt þessu
verkefni. Ég held að landið búi að
þessu átaki f allmörg ár. Auðvitað
getur tæknin alltaf breyst, en það
er auðveldara að taka upp nýja
tækni, en að byggja allt upp frá
gmnni."
-Hefur þú trú á að lyf fínnist við
eyðni?
Já, og lfklega verður það fljót-
lega. í eyðniveim stjómar RNA
erfðum og nýmyndun veimnnar.
Veiran hefur í sér ensym sem umrit-
ar RNA yfír' í DNA f kjama frum-
unnar sem hún er f. Þess vegna er
svo erfitt að uppræta hana. Veiran
þarf þetta ensym til að geta fjölgað
sér. En einmitt þar liggur þessi
góða von um lyfjameðferð. Með því
að eyðileggja ensymið væri hægt
að koma í veg fyrir að veiran fjölgi
sér. Þegar er byijað að reyna lyfið
AZT, sem eyðileggur þetta ensym.
Ég trúi því að fleiri slík lyf verði
reynd og hef góða von um fljótlega
takist að finna lyf sem getur hægt
á sjúkdómnum. En svo lengi sem
sýkta fruman lifir er veiran til stað-
ar. Ur tjóninu sem hún gerir ónæmi-
skerfí likamans má e.t.v draga með
lyfjameðferð af þessum toga. Sá
sem ber veimna gæti þannig lifað
góðu lífi og sloppið við veikindi, þó
að hann geti smitað aðra til dæmis
ef hann gefur blóð."
Aðstaða eins og best verður
á kosið
Þetta er skelfílegur sjúkdómur
og það ber að taka hann alvarlega.
Ég held að ástæða sé til að hafa
verulegar áhyggjur af þróun hans
í þriðja heiminum. Margar þjóðir
hafa ekki ráð á að láta mæla þá
sem gefa blóð. Nú er hægt að kaupa
ódýr efni til rannsókna, en mörg
lönd hafa samt ekki ráð á þeim.
Þar þarf kannski að velja á milli
þess að bólusetja böm gegn bama-
veiki eða að taka upp eyðnirann-
sóknir.
Astandið er mjög alvarlegt hjá
sumum vanþróuðum þjóðum. Þar
em kannski 18—20% þjóðarinnar
smituð, karlar jafíit sem konur. Ef
þessum fátæku þjóðum tekst ekki
að stöðva þennan faraldur er jafn-
vel hætta á miklu manntjóni af
völdum eyðni á næstu ámm. Það
er því biýnt að gera eitthvað á
þessum slóðum."
Rannsóknastofa Háskólans f
veimfræði flyst öll í Armúla 1 A á
næstu vikum og er áhætturann-
sóknadeildin aðskilin frá öðram
veimrannsóknum. Sýnum, sem ber-
ast rannsóknastofunni hefíir fíölgað
gífurlega þau 14 ár sem starfsemin
hefur verið á Landsspítala. Árið
1975 bámst td. 888 sýni frá 553
sjúklingum og voru gerðar á þeim
2162 rannsóknir. Árið 1986 vom
send 4372 sýni frá 3018 sjúklingum
og vom gerðar á þeim 21.283 rann-
sóknir. Að auki koma sýni til eftir-
lits með ónæmisaðgerðum gegn
veimsóttum og sýni vegna vama
gegn fósturskemmdum af völdum
rauðra hunda. Þetta em 6—8000
rannsóknir á ári til viðbótar við
rannsóknimar sem áður getur.
Sýnafjöldinn hefur vaxið með
nýjum rannsóknum sem teknar
hafa verið upp á seinni ámm. Mun-
ar þar mest um skyndigreingu á
sýkingum í öndunarvegi ung- og
smábama. Greiningamar felast í
því að ná frumum úr nefkoki bam-
anna og lita þær með sérstökum
aðferðum sem greina á milli margra
veimsýkinga. Niðurstöður fást á
nokkrum klukkustundum. Þetta
sparar oft lyflagjafír. Margrét segir
þetta vera failega, skemmtilega og
hagnýta vinnuaðferð.
Margrét ræddi um nauðsyn þess
að hafa vel búna rannsóknastofu í
veimfræði. Hún nefndi sem dæmi
mænusóttarfaraldur sem kom upp
í Finnlandi fyrir nokkmm ámm. í
ljós kom að nokkrir þeirra sem sýkst
höfðu vom bólusettir gegn mænu-
sótt Við nánari rannsókn á vei-
mnni sást að hún var örlftið frá-
bmgðin þeirri sem fólkið hafði ver-
ið bólusett fyrir.
„Slík getur alltaf komið fyrir,"
sagði Margrét. „Mig hiyllir við
þeirri tilhugsun að þetta hefði getað
gerst hér á landi á meðan Rann-
sóknastofa Háskólans var enn í
gamla húsnæðinu þar sem engin
aðstaða var til að loka að sér ef
rannsaka þurfti veimsýni sem eng-
inn vissi hvað var.
Þetta breytist ailt með tilkomu
húsnæðisins hér í Armúla 1 A. Hér
er öll aðstaða eins og best veiður
á kosið. Ég er alsæl í þessu húsi.
Okkur mun líða mjög vel hér og
ég vona að þetta verði fyrirmyndar-
vinnustaður," sagði Margrét
Guðnadóttir að lokum.
Texti: Ásdís Haraldsdóttir
Myndir: Einar Falur Ingólfsson
JL
Hag/slgUagbíinm
- fjölmargir möguleikar >
Bjóðum upp á námskeið fyrír ferðalanga sem hyggj-
ast ferðast um Evrópu.
1. Undirbúningur ferðar.
2. Fjárhagsáætlun.
3. Skipulagning, áfangar og gististaðir.
4. Notkun korta og upplýsingaöflun.
5. Helstu sérákvæði í umferð erlendis.
6. Akstur á hraðbrautum.
7. Nokkrar hagnýtar ráðleggingar.
Námskeið verður á Egilsstöðum, Valaskjálf,
laugardaginn 26. mars kl. 10.30-15.30.
Innifalið í námskeiðinu: Matur, kort og kennsla. Verð kr. 1.850,-
fyrir einstaklinga en kr. 3.000 fyrir hjón.
Nánari upplýsingar og innritun hjá Austfar hf., Seyðisfirði, sími
97-21111 eða á skrifstofu FÍB í Reykjavík, sími 91-29999.
Ferðaskrifstofa Ríkisins
Námskeiðið erhaidið ísamráði við Umferðarráð.
Hið fjölbreytta
vöruúrval kemur
skemmtilega
áóvart