Morgunblaðið - 30.04.1988, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 30. APRÍL 1988
29
on, formaður VR:
írðir nær greiddum
sérsamningunum
miðlunartillögu sáttasemjara.
Magnús sagðist vilja taka það fram
að öll þau fyrirtæki sem hefðu gert
sérsamning við VR hefðu haft
frumkvæði að því sjálf, VR hefði
ekki leitað eftir því. Þá hefði VR
hafnað að gera samninga viðfyrrir-
tæki sem væru innan VSÍ eða
Vinnumálasambandsins. Hann
sagði að 14 fyrirtæki hefðu undirrit-
að samninga í fyrradag áður en
samningurinn við Amarflug var
undirritaður og síðan fjöldi fyrir-
tækja í gær.
Magnús var spurður hvort þetta
væru ekki í raun „málamyndasamn-
ingar" við fyrirtæki sem hefðu yfir-
borgað starfsfólk með laun yfir
42.000 krónur. „Þetta sýnir einmitt
þann tvískinnung sem er hjá vinnu-
veitendum að meginþorri fýrirtækja
greiðir hærri laun en vinnuveitend-
ur vilja semja um. Þama er bara
verið að færa taxtana nær þeim
launum sem í raun eru greidd, eins
og við höfum alltaf lagt áherslu á.
Þetta myndi þýða það að það fólk
sem hefur setið eftir og fengið laun
samkvæmt töxtunum, á milli 30 og
40 þúsund, myndi njóta góðs af.
Það er fyrst og fremst það fólk sem
á að njóta góðs af samningunum."
Magnús nefndi að blaðamenn og
prentiðnaðurinn hefðu gert samn-
ing þar sem taxtamir vom færðir
nær raunverulegum launagreiðsl-
um. Nokkrir hefðu þó verið á þess-
um töxtum og þeir hefðu fengið
verulegar hækkanir út á þessa
taxtafærslu. „Það er það sama sem
við erum að biðja um.“
msson:
*gur gerningnr hjá
önnum Arnarflugs
fjölskyldufyrirtæki þar sem versl-
unareigendur skrifuðu undir til að
fá frið fyrir svokölluðum verkfalls-
vörðum sem hefðu hindrað þá og
fjölskyldu þeirra að starfa. Menn
væru með ódýrum, en heldur
ómerkilegum hætti að losa sig und-
an þessum átökum án þess að það
hefði nokkra kjaralega þýðingu.
Þessi dæmi breyttu engu, en þau
rugluðu fólk í ríminu.
„Þetta er ómerkilegur gemingur
hjá forráðamönnum Amarflugs, því
þeir era að nýta sér þá stöðu sem
þeim er boðið upp á af verslunar-
mannasamtökunum. Þeim er ann-
arsvegar boðið upp á einkarétt á
farþegaflutningum til og frá
landinu, og hins vegar er þeim boð-
ið upp á minni launakostnaðarauka
en felst í miðlunartillögu sáttasemj-
ara.
Mér finnst það hins vegar afar
ámælisvert af verslunarmannafé-
lögunum að ganga fram með þess-
um hætti, því að það er augljóst
mál að þeir era að spilla og gera
tortryggilega þá miðlunartillögu
sem sáttasemjari eftir beiðni beggja
deiluaðila, setti fram. Ég hef rekið
mig á það að það er furðu útbreidd-
ur misskilningur að eitthvert skrif-
stofufólk lækki í kaupi samkvæmt
miðlunartillögunni. Þetta er full-
komin firra, því allir hækka um
8,75%. Við horfum líka á það að
hækkanir til skrifstofufólks og af-
greiðslufólks sem er í lægri hluta
launageirans og mest hefur verið
deilt um í þessum viðræðum, era
mjög miklar. Föst mánaðarlaun af-
greiðslufólks koma til með að
hækka samkvæmt þessarri tillögu
um 12,5-15,5%, og við horfum á
það að algengar tekjur afgreiðslu-
fólks munu hækka um 7-10.000
krónur á mánuði. Þetta era meiri
hækkanir en við teljum efnahags-
legar forsendur fyrir. “
Ásgeir Pétursson
að við höfum hvorki vamarskyldu
né þegnskyldustörf. Ungir menn
era líka illu heilli nær hættir að
stunda sjómennsku í sumarvinnu.
Þar lærðu menn aga.
En fleiri þættir koma til sem
tengja mætti félagsstarfi hinna
ungu ökumanna, sem nú eiga sjálf-
ir að glíma við vandann. Til dæmis
mætti ná samkomulagi við trygg-
ingafélögin um það að hver sá ungi
ökumaður sem áfallalaust ekur bíl
sínum í eitt ár, fái afslátt af trygg-
ingaiðgjöldum næsta ár. Þá er líka
til nokkurs að vinna, auk sæmdar-
innar og drengskaparins að virða
öryggi og eigur annarra og góða
siði í umferðinni.
Líka kæmi til greina að verðlauna
slíka félagsmenn í þessum félögum
með einkenni, sem þeir gætu fest
á bíla sína, svo sem fyrr var getið.
Þetta væri ómaksins vert að íhuga.
Sannleikurinn er sá að við íslend-
ingar nískumst um of við það að
viðurkenna það sem samborgarar
okkar gera vel. En eram á hinn
bóginn stundum nokkuð fljótir á
okkur að setja út á náungann.
Hvemig væri að snúa þessu við?
Unga fólkið kysi sér sjálft stjóm
og skipti með sér verkum og setti
sér félagsreglur.
Nauðsyn liðveislu
Nú er spuming hvort t.d. fjöl-
miðlar, tryggingafélög, æskulýðs-
félög og opinberir aðilar gætu hugs-
að sér að ljá þessum málstað lið.
Reynsla, sem fengist hefur af
samtökunum „öraggur akstur"
gæti reynst gagnleg í þessu efni
og væri eðlilegt að leita til for-
göngumanna þeirra um ráðgjöf og
tillögur. Kvartmíluklúbburinn gæti
líka gefið ráð.
Öll höfum við samúð með þeim,
sem eiga um sárt að binda eftir að
vinur eða vandamaður hefur lent í
umferðarslysi. Og vissulega höfum
við líka samúð með þeim sem valda
slíkri ógæfu.
Hvað getum við gert til þess að
draga úr þessum áföllum? Hægt
væri að hugsa sér að framhaldsskól-
amir á höfuðborgarsvæðinu skip-
uðu undirbúningsnefnd í samvinnu
við yfirvöld. Fé yrði að fást úr opin-
beram sjóðum til þess að koma
þessu í verk, a.m.k. fyrsta áfang-
ann. Það hefur hvað sem öðra líður
verið skipuð nefnd af minna tilefni.
Höfundur er bæjarfógeti iKópa-
vogi.
AF ERLENDUM VETTVANGI
Eftir STEVE VINES
Vietnam:
„Glasnost“ í Hanoi
Bui Tin, einn þekktasti blaðamaðurinn i Víetnam, man vel eftir
fyrstu reynslu sinni af kvikmyndum þegar eftirvæntingarfullum
áhorfendum var boðið að sjá mynd um samyrkjubúskap í Sov-
étríkjunum. „Áður álitum við að við ættum að taka okkur sósíal-
ismann í Sovétríkjunum til fyrirmyndar," segir Tin, „Við vorum
vön að segja sem svo að ímynd Sovétríkjanna í dag væri ímynd
framtíðarinnar í Víetnam." Hann brosir við tilhugsunina og
bætir við, „en nú er okkur orðið ljóst að við verðum að læra
af reynslu annarra sósialskra ríkja og annarra ríkja á Vesturlönd-
um.“
Eins og svo margir af eldri
kynslóðinni í Víetnam hefur
Bui Tin gegnt herþjónustu. Hann
var blaðamaður við málgagn hers-
ins, og er nú einn af stjómendum
stærsta dagblaðs landsins, Nhan
Dan. Og það sem meira er, hann
hefur viðurkennt að vera höfund-
ur athyglisverðra dálka í blaðinu
sem nefnast „Það sem nú ber að
gera“ og birtast undir höfundar-
heitinu „NVL“, en það era ein-
mitt upphafsstafimir í nafni
Nguyen Van Linh núverandi leið-
toga kommúnistaflokksins, sem
talinn er umbótasinnaður.
Frá því dálkurinn birtist fyrst
í maí í fyrra hafa áhrif hans ver-
ið gífurleg. Þar birtist berorðaðri
gagnrýni á skriffínnsku og spill-
ingu en þekkzt hefur áður í
víetnömskum blöðum.
Seint um síðir lýsti Linh flokks-
leiðtogi sig ábyrgan fyrir birtingu
dálkanna, en það hafði lengi verið
lýðum ljóst að einungis einhver í
álíka ábyrgðarstöðu gat hafa
skrifað þá.
Tin tók við af Linh
Linh skrifaði reyndar nokkrar
fyrstu greinamar sjálfur, en hefur
nú falið Tin umsjón þeirra og
Iætur sér nægja að hafa eftirlit
með því sem birtist. Blaðadálkam-
ir era þáttur í þeirri stefnu sem
Víetnamar nefna doi moi, eða
endumýjun, stefnu sem oft er
sagt að bergmáli perestroika-
stefnu Mikhails Gorbatsjovs.
Þrátt fyrir náið samband ríkjanna
tveggja er sú sanilíking ekki vel
séð í Víetnam, sem á margan
hátt er að reyna að koma á mun
víðtækari umbótum en stóribróðir
þess í Sovétríkjunum.
Víetnamar hafa alltaf verið
ákaflega þjóðemissinnaðir, og
þeir era nú að gera tilraunir til
að fínna eigin útgáfu af sósíal-
isma, sem gæti átt lítið skylt við
aðrar útgáfur sósíalismans þegar
upp verður staðið.
„Arfurinn frá fortíðinni vegur
þungt í Víetnam," segir Tin.
„Lénsveldið ríkti í samfélagi okk-
ar, og arfur þess er þungvægur.
Enginn telur sig færan um að
gagnrýna æðstu stjómvöld eða
ríkið, allt sem leiðtogamir segja
er sannleikur." Hann telur að til
þess að losa sig úr þessari spenni-
treyju verði Víetnamar að snúa
baki við liðinni tíð, bæði Iöngu lið-
inni og þeirri nýliðnu þar sem
sömu hömlur voru í heiðri hafðar.
Þótt ráðamenn hafi tileinkað
sér umbætur, er lífið erfitt fyrir
þær 65 milljónir sem landið
byggja- Margir, ef ekki flestir,
íbúanna verða að framfleyta sér
á mánaðarlaunum sem nema um
25 dollurum (er þá reiknað með
opinbera gengi gjaldmiðilsins,
dong, sem gefur ranga mynd).
Fátækt og vanþróun
Verðbólga í Víetnam er'um
1.000% á ári, og atvinnuleysi er
mikið, þótt ekki séu birtar tölur
um það opinberlega.
Erfitt er að gera samanburð á
Víetnam og öðram kommúnist-
aríkjum vegna þess að þjóðin er
fátæk og að eigin sögn vanþróuð.
Trinh Xuan Lang, talsmaður for-
sætisráðherrans, segir að sömu
hugsjónir liggi að baki doi moi-
stefnunni í Víetnam og perestro-
ika í Sovétríkjunum, en „ástandið
í þessum tveimur ríkjum er gjö-
rólíkt".
Að sögn Ngúyeris Xuan Oahn,
áhrifamesta efnahagsráðgjafa
ríkisstjómarinnar, era Víetnamar
að „reyna að byggja upp eitthvað
nýtt, án þess að hafa nokkra sér-
staka fyrirmynd í huga. Það sem
gerzt hefur í Austur-Evrópu á
ekki við hér, við eram að leita í
blindni." Hann segir að árangur-
inn í Víetnam verði sambland
þess bezta úr stjómkerfum auð-
valdsskipulags og sósíalisma.
Sjálfur er Oanh dæmigerður
Þessi mynd var tekin í Ho Chi
Minh-borg í apríl 1985, þegar
haldið var upp á, að tíu ár voru
liðin frá falli Suður-Víetnams.
fyrir það raunsæi sem nú ríkir
því hann hefði allt eins vel getað
lent í „endurfræðslubúðum“ en
ekki þægilegu einbýlishúsi sínu í
Ho Chi Minh borg (áður Saigon).
Hann hefur doktorspróf í hag-
fræði frá Harvard-háskóla í
Bandaríkjunum, starfaði lengi hjá
Alþjóða gjaldeyrissjóðnum í Was-
hington, og gegndi háu embætti
hjá því sem Víetnamar nefna nú
„leppstjóminni" í Suður- Víetnam.
Nú er hann ráðgjafi flokksleið-
toganna og náinn vinur Vo Van
Kiet, sem senn tekur við embætti
forsætisráðherra.
Þegar yfirvöld taka menn á
borð við Oanh í sátt er það viður-
kenning á þörf þeirra fyrir að
læra af sunnanmönnum, sem jafn-
an hafa verið framkvæmdasamari
og vitað er að lærðu margt af
dvöl bandaríska hersins, sem lauk
árið 1975.
Eftir þijátíu ára stríð sem að-
skildi Norður frá Suðri varð Víet-
nam fyrsta kommúnistaríkið þar
sem öll pólitísk völd héldust í fá-
tækari helmingi landsins, en §ár-
málavöldin, sem að miklu leyti
stöfuðu af erlendum samböndum,
héldust í þeim hluta landsins sem -
verið var að „frelsa".
Yfirvöldum sneríst hugur
Viðbrögð víetnamska komm-
únistaflokksins urðu þau að reyna
að koma á einingu án tillits til
sérkenna þjóðarhlutanna og reka
stefnu jafnaðar í uppbyggingu,
stefnu sem vestrænn sendifulltrúi
sagði að miðaði að því að „skipta
eymdinni jafnt milli allra“. Nýju
leiðtogamir í Víetnam, sérstak-
lega þeir Linh og Kiet, hafa hins-
vegar dvalizt mikið fyrir sunnan
og séð með eigin augum að þessi
stefna vann gegn sjálfri sér. Auk
þess leiddu aukin kynni af sunn-
anmönnum smátt og smátt til
þess að þeim varð ljóst að sumar
af innfluttum vinnuaðferðum
þeirra bára góðan árangur.
Þessi niðurstaða þeirra varð til
þess að ýmsum fyrri hugsjónum
þeirra var kastað fyrir róða og
aukin áherzla lögð á.áður forboðn-
ar hugmyndir eins og arðsemis-
sjónarmið, persónuábyrgð og
sjálfsákvörðun. Kveikjan að þess-
ari stefnubreytingu kom fram á
6. flokksþingi kommúnista sem
haldið var í árslok 1986. „Þetta
var á vissan hátt viðurkenning á
því að ekki hafði verið haldið rétt
á spilunum," segir Oanh.
Nú er með ítrastu varúð verið
að reyna að koma sumum hug-
myndum flokksþingsins í fram-
kvæmd.
Hve víðtækar geta umbætumar
orðið? Trinh Xuan Lang talsmaður
forsætisráðherrans segir að end-
umýjunaraðgerðimar „geti ekki
náð út fyrir ramma stjómkerfisins
í landinu, með öðram orðum þró-
unar sósíalisma í Víetnam“ og,
bætir hann við, kommúnistaflokk-
urinn verður að stjóma þeim.
Ekki kommúnismi?
Þekkt menntakona í Ho Chi
Minh borg, sem er hlynnt ríkis-
stjóminni en þó ekki kommúnisti,
segir að það sé ekki kommúnismi
sem ríki í Víetnam, og bætir við
þeirri skoðun sinni að um „allan
heim er verið að draga úr hörku
kommúnismans. Allir vonast til
að fínna eigin leiðir sem séu við
hæfi í þeirra löndum. Mikilvæg-
asta prófraunin fyrir leiðtoga okk-
ar er að spuija íbúa landsins hvort
yfirvöldum hafí tekizt að aðlaga
kerfið að þörfum þeirra." Hún er
ekki frá því að svörin yrðu já-
kvæð. En henni er ljóst hvað er
mesta vandamálið. „í Víetnam,"
segir hún, „era efstu og neðstu
þrep þjóðfélagsstigans samþykk
umbótunum. Vandinn liggur hjá
miðþrepinu, embættismannakerf-
inu, sem getur haft mikil áhrif til
hindranar."
í Víetnam virðist ríkja ótrúlega
mikill áhugi á öllu sem útlent er
og, eins og erlendir gestir verða
fljótlega varir við, vex þessi áhugi
þegar Víetnamar finna að gestim-
ir era ekki frá Austur-Evrópu.
Að hluta til er þetta vegna þess
að vestrænir gestir era taldir vera
fjáðir, og að hluta til vegna þess
að gestimir frá Vesturlöndum
reyna ekki lengur að segja Víetnö-
munum, sem vilja eindregið fá að
ráða sínum málum sjálfir, fyrir
verkum.
Höfundur er blaðamaður hjá
brezka blaðinu The Obser-
ver.