Morgunblaðið - 06.05.1988, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. MAÍ 1988
Byggist lagagildi
á samlagningu?
eftir Öldu Möller Skattafdáttur með
spamaði
Það er ekki algengt, að á Alþingi
sameinist þingheimur [ einróma lof
um ágæti stjómarfrumvarpa og
samþykki þau nær óbreytt sem lög.
Helst eru það lög um útfærslu land-
helginnar og þjóðargjöfin til land-
vemdar sem menn muna eftir, því
að þá þótti alþingismönnum hæfa
að standa saman, allir sem einn.
Það vakti athygli fárra, að fyrir
þrem ámm rann eitt slíkt frumvarp
þáv. fjármálaráðherra Alberts Guð-
mundssonar svo ljúflega gegnum
Alþingi, að allir sem til máls tóku
loftiðu það, vegsömuðu tilgang þess
og samþykktu tveim vikum síðar
sem lög frá Alþingi.
Þetta voru lögin um húsnæðis-
spamaðarreikninga, lög nr.
49/1985. Samkvæmt þeim veitir
reglubundinn spamaður rétt til
vemlegs skattafsláttar. Þessi lög
em enn í gildi, en Qármálaráðuneyt-
inu þykir þau falla illa að hinu „ein-
falda og réttláta" staðgreiðslukerfí
og virðist ráðið 1 að hafa þau að
engu. Embætti ríkisskattstjóra tel-
ur enga heimild vera í núgildandi
skattalögum til að veita þennan
afslátt og mun að öllu óbreyttu
ekki gera það.
Ég vil hér með vekja athygli lög-
gjafans á þessu máli og á endemis
ráðleysi embættismanna, þegar eig-
endur þessara reikninga leita stað-
festingar á rétti sínum. Á embættis-
mönnum er það helst að skilja, að
vegna þess, hve fáir hafa notfært
sér þessa reikninga til skattafslátt-
ar, hafí dregist að kveða upp úr
um rétt eigenda þeirra — eða með
öðmm orðum, að samanlagt sé hér
ekki um mikla hagsmuni að ræða
og málið því lítilvægt.
Lög um húsnæðisspamaðar-
reikninga gera ráð fyrir, að reglu-
bundið innlegg á sérstaka bundna
bankareikninga skapi rétt til skatt-
afsláttar, er nemur fjórðungi árlegs
spamaðar. Reikningurinn er bund-
inn til þriggja ára, ef menn að þeim
tíma loknum fjárfesta í íbúðar-
húsnæði, en er bundinn til tíu ára
ella. Reikningamir skulu á hveijum
tíma njóta bestu ávöxtunarkjara
almennra innlánsreikninga í við-
komandi banka. Ströng viðurlög
eiga að tryggja, að fólk misnoti
ekki reikningana, m.a. er krafa um
endurgreiðslu skattafsláttar, standi
fólk ekki við að greiða reglulega inn
á reikninginn öll þessi ár.
í upphafí var hámark árlegs
spamaðar, er nýttist til skattaf-
sláttar hvers einstaklings kr.
120.000 og afslátturinn því kr.
30.000. Þessi upphæð hefur breyst
árlega í samræmi við hækkun bygg-
ingavísitölu skv. auglýsingu ríkis-
skattstjóra og er á árinu 1988 um
kr. 240.000 skv. tilkynningu hans
um síðustu áramót.
Landsbankinn brá við skjótt og
stofnaði húsnæðisreikninga frá 1.
júlí 1985. Hann bauð ávöxtun sex
mánaða verðtryggðra reikninga
bankans og lán að loknum spam-
aði. Lofað var láni, er jafngilti tvö-
földum til Q'órföldum höfuðstóli með
endurgreiðslu á tvöföldum tíma
spamaðarins.
Að öllu þessu samanlögðu þótti
mér þetta vænleg leið til ávöxtunar
§ár og ákvæði nógu ströng til að
viðhalda húaga. Það vakti hins veg-
ar athygli mína, hve lítið bankar
kynntu þessa reikninga í auglýs-
ingaflóðinu, sem allt fram streymir
endalaust. Dyggir lesendur Stjóm-
artíðinda og þingfréttaritara vom
einir með á nótunum.
Fornar dyggðir á Alþingi
Margt var vel sagt á Alþingi,
þegar frumvarpið um húsnæðis-
spamaðarreikninga var á dagskrá.
Pjármálaráðherra sagði: „Aukinn
spamaður er þjóðamauðsyn, en
sérstök ástæða er til þess að hvetja
þá, sem eignast vilja íbúðarhúsnæði
til sérstakrar forsjálni í fjármálum
sínum og miða að því að eiga spari-
fé áður en ákvarðanir em teknar
um byggingu eða kaup á húsnæði."
Og síðar sagði hann: „Fmmvarpið
sem hér er flutt markar tímamót.
í því felst hvatning til að efla fom-
ar dyggðir, hvatning til fólks um
að leggja eitthvað til hliðar..."
Eiður Guðnason í stjómarandstöðu
lýsti stuðningi við hugmynd frum-
varpsins um skattívilnun vegna
spamaðar og sagði, að hún hefði
e.t.v. átt að vera komin til fram-
kvæmda fýrir löngu. Ragnar Am-
alds fyrrv. fjármálaráðherra, þá í
stjómarandstöðu, lýsti hugsuninni
sem krók ríkis og banka gegn
bragði verðbréfasala utan banka-
kerfisins og var þeim hlynntur.
Steingrímur J. Sigfússon taldi ekki
annað hægt en að lýsa ánægju
sinni, þegar ríkisstjómin legði eitt-
hvað það fram til húsnæðismála,
sem hægt væri að vera ánægður
með og taka undir. Allt var þetta
því hið besta mál.
Staðgreiðslan — ekki orð
um dyggðir
í frumvarpi um staðgreiðslukerfí
skatta, sem lagt var fram vorið
1987, var húsnæðisreikninga að
engu getið. í athugasemdum með
frumvarpinu er listi yfír þær frá-
dráttarheimildir, er niður skyldu
Dr. Alda Möller
„Mín skoðun er sú, að
nýtt húsnæðislánakerfi
eigi að tengja sparnaði,
þannig að reglubund-
inn sparnaður í nokkur
ár veiti rétt til húsnæð-
islána í bankakerf inu
og skattaf sláttar í stað-
greiðslukerfinu“
falla með staðgreiðslunni, en hús-
næðisspamaðurinn, sem er afslátt-
arheimild, var ekki nefndur á nafn.
Mér þótti ljóst, að framtíð hús-
næðisreikninga væri nokkuð málum
blandin og skrifaði ríkisskattstjóra
strax bréf, þar sem ég hvatti til,
að spamaður veitti áfram rétt til
skattafsláttar í nýju kerfí, en jafn-
framt, að mér yrði gert kleift að
fylgjast með framgangi mála að
þessu leyti. Líklega var þetta til of
mikils mælst í annríki stóru mál-
anna og háu talnanna, a.m.k. er
þetta allt á huldu ári síðar.
Stefna nýrrar stjórnar —
dyggðum prýdd en ekki
fornum
Steftia og starfsáætlun hverrar
nýrrar ríkisstjómar er merkilegt
plagg og sérstaklega, þegar það er
jafn ítarlegt og ritið, sem ríkisstjóm
Þorsteins Pálssonar gaf út 8. júlí
1987. Mikil áhersla er þar lögð á
að koma á jafnvægi í viðskiptum,
jafnvægi í lánamálum og stöðugu
verðlagi. Ekki er fjölyrt um hlut-
verk almenns spamaðar í stað
eyðslu, en tekið er fram, að einn
af fímm meginþáttum í efnahags-
stefnunni á næstu ámm skuli vera
að auka innlendan spamað.
Mér varð þetta tilefni orðsend-
ingar til allra ráðherra Alþýðu-
flokksins tveim dögum síðar, og ég
minnti þá á húsnæðisreikninginn til
aukins spamaðar og meiri ráðdeild-
ar í fjárfestingum en um leið óvissu-
þátt í staðgreiðslukerfínu. Það vill
þannig til, að reikningurinn snertir
starfssvið þeirra allra, þ.e. banka-
mál, húsnæðismál og skattamál.
Viðbrögð hafa engin orðið, en fyrrv.
aðstoðarmaður fjármálaráðherra
sagði mér aðspurður löngu síðar,
að reikningurinn ætti bara ekki
heima í staðgreiðslukerfínu.
Milliþinganefnd og
samlagningin
í september sl. var loks skipuð
milliþinganefnd til að yfírfara og
endurmeta lögin um staðgreiðslu
skatta. Formaður nefndarinnar var
Kjartan Jóhannsson alþm., en f
nefndinni sátu fulltrúar stjóm-
málaflokka, . fjármálaráðuneytis,
ríkisskattstjóra og Þjóðhagsstofn-
unar. Nefndin var ekki sammála
um framtíð húsnæðisspamaðar-
reikninga en lagði til, að lögin yrðu
felld úr gildi. Áiit nefndarinnar
fylgdi frumvarp um afnám reikn-
inganna, en það hefur ekki verið
lagt fram.
Rökstuðningurinn milliþinga-
nefndar var á þá leið, að reikning-
amir féllu ekki að nýjum skattalög-
um og að fáir hefðu notfært sér
þá til skattafsláttar. Ég er ósam-
mála fyrri staðhæfingunni, en hin
síðari stríðir gegn réttarvitund
minni, því að ég tel það ekki rök-
semd, hvort margir eða fáir hafa
valið þessa leið. Gildi laganna á
ekki að velta á samlagningu fjár
eða ijölda einstaklinga.
Staðgreiðslan og
skattafsláttur
Yfirlýst markmið ríkisstjómar-
Að vera horskur eða norskur,
nema hvort tveggja sé
eftirPétur
Pétursson
Það hendir öðra hveiju að ég bið
Morgunblaðið að birta greinarkom
um eitthvert hugðarefni. Starfs-
menn blaðsins bregðast vel við
kvabbi mínu. Svo sem að líkum
lætur þarf að vanda til verka í stof-
um stórblaðs og hafa þeir Morgun-
blaðsmenn vígbúist tölvum, ráðið í
þjónustu sína her manns, að sinna
handritum, skriftlærða og skóla-
gengna. Við, almúgamenn, undr-
umst stórvirki nútímans og lútum
í lotningu tækni sem geymir gnótt
orða og grípur af fími, fyrr en depl-
að er auga, einmitt það orð, sem
hæfir hveiju sinni. Samt hendir það
að snurða hleypur á málþráðinn
og meining misferst.
Kynslóð minni, sem ólst upp við
skólaljóð og lestur fomsagna, er
tamt að grípa til orða sem hljómuðu
á hvers manns vörum, í söng og
lestri á æskudögum. Þótt þessi orð
heyri ekki til daglegs máls, ef svo
má segja, þá era þau enn í fullu
gildi og hafa ákveðna merkingu,
og þessvegna engin ástæða til þess
að hverfa frá notkun þeirra. Hér á
ég t.d. við orðið horskur. Á æsku-
áram mínum held ég að naumast
hafí liðið sá vetur, að eigi hafí, oft-
ar en einu sinni, mér er nær að
halda margsinnis, verið sungið ljóð-
ið: „Við göngum með horskum
hug“. Ég minnist þess ekki að eytt
væri mörgum orðum til skýringar
eða útlistunar á orðinu. Það var
eins og slíkt væri óþarfí. Þetta lá
f loftinu. Allir drengir vildu verða
horskir. Við þekktum líka drengi,
sem voru jafnframt norskir, t.d.
Ellingsensbræður. Og systumar
vora það líka, guði sé lof. Svo ekki
sé minnst á frú Marie Ellingsen,
sem lauk upp menningarheimili sínu
og fagnaði gestum með „horskum
hug“.
Orðabók Menningarsjóðs birtir
svofellda skýringu á bls. 267
(1980): horskur 1.1) vitur, hygginn;
góður, drengilegur. 2) upp með sér,
hreykinn.
Þá má nefna dæmi um horskan
og norskan mann, Thorolf Smith,
minnisstæðan samstarfsmann.
Hann sómdi sér vel í hópi þeirra
sem orðabókin lýsir. Var drengi-
legur og hefði gjaman mátt til-
einka sér orðskýringu í öðram lið
—, og vera hreykinn af sumum
verkum sínum. Faðir Thorolfs var
norskur, kunnur verkfræðingur í
forystusveit símamanna, Paul
Smith. Thorolf var gamansamur
maður, hrókur alls fagnaðar og
tókst með léttri lund og kátlegum
uppátækjum að kalla fram bros og
gleðihlátra hvort sem var í stofum
frétta- og blaðamanna, eða vinnu-
skálum verkamanna. Samstarfs-
menn hans geyma margar minning-
ar um ánægjustundir. I tíð Thorolfs
var fréttastofa Ríkisútvarpsins til
húsa á homi Klapparstígs og Hverf-
isgötu, í stórhýsi Silla & Valda, sem
þeir reistu m.a. vegna leigutekna
frá Ríkisútvarpinu, meðan því var
Pétur Pétursson.
„Orðafátækt og örfok
tungnnnar er eitt
gleggsta einkenni
líðandi tíðar. í útvarpi
og blöðum er sífellt
stagast á sömu orðun-
um. Ef lýst er veðri og
ófærð sem fylgir
áhlaupi má telja víst að
talað sé um leiðindaveð-
ur.“
bannað að smíða sitt eigið hús. Á
þessum árum voru vörur ýmsar
skammtaðar og þurfti að framvísa
skömmtunarseðlum við kaup á
sykri, kaffi, nýlenduvöram ýmsum,
fatnaði o.fl. Elís Ó. Guðmundsson,
skömmtunarstjóri, hafði bækistöð
sína, Skömmtunarskrifstofu, í
þessu sama húsi. Var oft þröng á
þingi og þétt setinn bekkur. Thor-
olf kom jafnan auga á skoplegar
hliðar tilverunnar, amstur og eril
daglegs lífs. Um verslunarhætti og
vöraskort kvað hann að hætti Eddu:
„Árvas alda
hjá Silla og Valda,
vasa sykur né salt,
né sódapúlver."
Thorolf sigldi um heimshöfin á
Stella Polaris, norsku skipi er víða
fór. Hann starfaði áram saman á
fréttastofu Ríkisútvarpsins, var
blaðamaður Morgunblaðsins, Al-
þýðublaðsins og Vísis. Þá vann
hann einnig hjá verktökum við her-
skálasmíð á Austurlandi. Hafði þá
nýverið tekið þátt í ferð blaðamanna
til Bretlands í boði herstjómar
Breta. í þeirri för voru einnig Ámi
Jónsson frá Múla og Ólafur Frið-
riksson. íslensku blaðamennimir
nutu hvarvetna virðingar og fyrir-
greiðslu. Voru þeim sýnd hemaðar-
mannvirki, flugvellir, verksmiðjur
og vígbúnaður. Hershöfðingjar
fylgdu þeim hvert spor. Kvik-
myndamenn beindu vélum slnum
að þeim, í bak og fyrir, og útvarps-
menn spurðu þá spjörunum úr. Er
heim kom kallaði örlaganomin
Thorolf til annarra verka en frétta-
starfa. Gerðist hann um skeið hirð-
maður herkonungs er hélt honum
til húsaga að hætti sínum, en lagði
fjötur á fréttaskrif hans.
Bar svo til, kvöld eitt á Reyðar-
fírði, er flokkur fjölmennur sat í
kvikmyndaskála starfsmanna er
unnu að herskálasmíð í plássinu,
að sýnd var kvikmynd um ferð
íslenskra blaðamanna er gistu Bret-
land í boði herstjómar. Gekk þar
vösk sveit um velli, Ámi Jónsson
frá Múla, er Bretar nefndu „per-
sonality number one“, Ólafur Frið-
riksson, „sá með hafurskeggið, og
komið hafði með bolsévisma til ís-
lands" (HKL), og Thorolf Smith.
Frugtuðu herforingjar fyrir úrvals-
liði slíku úr stétt fréttamanna. Er
kvikmyndavélin beindist að Thorolf,
er gekk röskum skrefum í hópi
höfðingja, fór undranarkliður um
samkomusal Reyðfirðinga og gesta
þeirra. Þóttust áhorfendur kenna
hávaxinn mann í flokki fyrirmanna
er birtist á breiðtjaldi. Undruðust
margir að sá hinn sami sæti „í al-
menningi" á aftasta bekk, og hafði
safnað skeggi, en skildingum eng-
um, lyfti glasi í sundurleitum flokki
gervismiða og landshomamanna,
sló taktinn við söng þeirra er hann
stýrði með djúpri bassarödd svo
undir tók í ijáfri: Æ, æ, jippí, jippí,
jei!
Thorolf Smith reis að nýju og
hristi af sér hlekki og sagði:
„Tíminn líður eins og óð fluga."
Réðst til Ríkisútvarpsins öðru sinni.
Þar vann hann uns hann féll frá,
vinsæll og vel látinn samstarfsmað-
ur, prúðmenni, kurteis til orðs og
æðis, vel máli farinn og ritfær,
glettinn og gamansamur, söngvinn
og söngvís. Thorolf var horskur
og norskur í bestu merkingu þeirra
orða.
Af framansögðu verður ljóst að
því fer fjarri að orðið horskur haldi
eigi sínu fulla gildi þótt það sé ekki
lengur í munni hvers manns. Orða-
fátækt og örfok tungunnar er eitt