Morgunblaðið - 06.05.1988, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. MAÍ 1988
Þjóðin öll verður að taka þátt
í erfiðleikunum sem leiða af
verðlækkun og lækkun dollars
Ræða Jóns Ingvars-
sonar stjórnarfor-
manns SH á aðal-
fundi samtakanna í
gær
Árið 1987 var heildarframleiðsla
frystihúsa innan SH 95.497 tonn
eða 16,3% meiri en árið áður.
Mest varð aukning á framleiðslu
loðnu og loðnuhrogna. Ennfrem-
ur jókst framleiðsla á grálúðu,
ufsa og steinbít verulega. Þorsk-
framleiðsla dróst hins vegar sam-
an á árinu um 2.400 tonn eða
7,3%.
Af heildarframleiðslunni var
framleiðsla frystitogara 10.377
tonn eða 10,1% og hafði aukist
um 3.800 tonn eða 58%.
Af einstökum frystihúsum innan
SH var framleitt mest hjá Granaa
hf. eða um 8.000 tonn að verð-
mæti 770 millj. króna miðað við
útborgunarverð.
Bandaríkjadollari lækkaði stöð-
ugt allt sl. ár gagnvart helstu gjald-
miðlum og nam lækkun hans gagn-
vart íslenskri krónu 11,4%.
Á sama tíma styrktust aðrir
gjaldmiðlar, t.d. hækkaði sterlings-
pund gagnvart íslenskri krónu um
12%.
Fyrri hluta síðasta árs voru við-
skiptin við Long John Silver’s
nokkru óhagstæðari vegna þess
hversu markaðsverð hefði hækkað
mikið umfram það verð sem samið
hafði verið um við hann árið áður.
Mikill útflutningur á óunnum
físki á uppboðsmarkaði V-Evrópu,
góð afkoma í saltfiskverkun auk
manneklu á ýmsum stöðum á
landinu átti og drjúgan þátt í þvi
að mikið vantaði á að nægileg fram-
leiðsla fengist fyrir Bandaríkin og
varð af þeim sökum að skammta
flestar tegundir til kaupenda fyrstu
10 mánuði ársins. Tilfínnanlegastur
var þó skorturinn á þorskflökum.
Þá er þess og að geta að vegna
mun meiri kostnaðarhækkana hér
á landi á síðasta ári heldur en í
viðskipta- og samkeppnislöndum
okkar dró mjög úr samkeppnis-
hæfni framleiðslu með hátt vinnslu-
virði en það á við um flestar pakkn-
ingar fyrir Bandaríkjamarkað.
1987 metár I útflutningi
Heildarútflutningur frystra sjáv-
arafurða frá íslandi árið 1987 var
177.000 tonn, þar af var útflutning-
ur SH 92.000 tonn eða 52%, að
verðmæti 10.500 millj. króna.
Miðað við magn var útflutningur
SH nánast hinn sami og árið áður
en jókst um 7% að verðmæti. Af
útflutningi SH fóru um 86.000 tonn
eða 93% til sex landa en þau voru:
Bandaríkin með
Japan með
Bretland með
Sovétríkin með
Frakkland með
V-Þýskaland með
31.100 tonn
21.700 tonn
11.900 tonn
7.800 tonn
7.300 tonn
6.200 tonn
Helstu breytingar á árinu 1987
voru þær að útflutningur til Banda-
ríkjanna dróst saman um 5,100
tonn eða 14%, til Sovétríkjanna um
4.700 tonn, eða 38% og til Bret-
lands um 2.900 tonn eða 20%.
Útflutningur til Japans jókst um
10.500 tonn eða 94% og var Japan
því annað stærsta viðskiptaland SH
á árinu 1987.
Þá jókst útflutningur til Frakk-
lands um 800 tonn eða 14% og
V-Þýskalands um 300 tonn eða 5%.
Fyrstu þijá mánuði þessa árs
dróst heildarframleiðsla frystihúsa
innan SH saman um 1.500 tonn eða
8% miðað við sama tíma í fyrra.
Raunar varð veruleg aukning í
botnfískframieiðslunni en hinsvegar
mikiil samdráttur í framleiðslu
loðnu og loðnuhrogna.
Ég mun nú fara nokkrum orðum
um starfsemina erlendis.
Sölur Coldwaters
$ 200.0 milljónir
Sala Coldwater nam á sl. ári um
220 milij. dollara og dróst saman
um 7%.
Hagnaður varð af rekstrinum og
nam hann 970.000 dollurum. Að
magni til nam sala Coldwater árið
1987 50.000 tonnum og dróst sam-
an um 21%.
Sala verksmiðjuframleiddrar
vöru dróst saman um 10% en sala
flaka um 30%. Að magni til var
samdráttur í sölu þorskflaka mestur
eða um 7.000 tonn og hafði dregist
saman um 37% frá árinu áður.
Þessi mikli samdráttur í sölu félags-
ins er að sjálfsögðu fyrst og fremst
afleiðing minnkandi framleiðslu
fyrir Bandaríkjamarkað og eru
ástæðumar þessar helstar.
Vernda verður verðmæt
viðskiptatengsl
Af hálfu Coldwater var leitast
við að mæta þessu með því að taka
við lítið unnum þorsk- og ýsuflökum
af frystitogurum til frekari vinnslu
í verksmiðju félagsins í Cambridge.
Hinn stöðugi samdráttur í fram-
leiðslu fyrir Bandaríkin hefur að
sjálfsögðu afar neikvæð áhrif til
lengri tíma litið á markaðsstöðu
íslendinga á þessum mikilvæga
markaði og þar með á stöðu og
afkomuhorfur félagsins.
Mikium Qármunum hefur á und-
anfömum áratugum verið varið í
uppbyggingu þessa fyrirtækis og
ekki síður til þess að afla okkar
góða físki verðugs orðstírs og er
engum vafa undirorpið, að íslenskur
fiskur er talinn vera sá besti á þess-
um kröfuharða markaði. En jjolin-
mæði kaupenda eru takmörk sett.
Lengst af hafa þeir getað treyst á
gæði framleiðslunnar, áreiðanleika
og góða þjónustu. En nú verður æ
erfíðara fyrir þá að geta treyst því
að fá þann físk frá okkur sem þeir
vilja fá og hafa lengst af getað
fengið. Þeir hafa því í æ ríkara
mæli orðið að snúa sér annað. Og
þá blasir sú hætta við að þeir venj-
ist öðrum og jafnvel ódýrari físki
til frambúðar.
Því nefni ég þetta nú að ég tel
nauðsynlegt að vinna áfram gegn
þessari þróun þannig að ekki hljót-.
ist meira og langvinnara tjón af.
Það er einkum tvennt sem stefna
þarf að til þess að við getum haldið
okkar hlut á Bandaríkjamarkaði og
á það reyndar við um alla þá mark-
aði sem kaupa framleiðsluvörur á
háu vinnslustigi í háum gæðum við
háu verði.
í fyrsta lagi má tilkostnaðurinn
við framleiðsluna ekki verða meiri
heldur en hjá keppinautum okkar.
í annan stað þarf að eiga sér stað
verulega aukin vélvæðing sem eyk-
ur sjálfvirkni og hagræðingu í
vinnslunni og dregur úr mannafla-
þörf og framleiðslukostnaði.
Til að ná þessum markmiðum
verða aliir sem hlut eiga að máli
að leggjast á eitt og vil ég sérstak-
lega nefna stjómvöld í þvi sam-
bandi en þau eiga mikið verk að
vinna í þessu mikla hagsmunamáli.
Erfiður rekstur
hjá IFP Ltd.
Heildarsala Icelandic Freezing
i )•} 1 'm .. tl ii.tr t! 'i 3i i, 111.) i o ,tT
Plants Ltd., Grimsby, árið 1987 var
41,1 millj. sterlingspund og dróst
saman um 7%. Þar af nam sala
verksmiðjuframleiddrar vöru 12,5
milljónum sterlingspunda, sala
flaka 16 milljónum sterlingspunda
og sala Brekkes 12,6 milljónum
sterlingspunda.
Tap varð af rekstrinum og nam
það 980 þús. sterlingspundum.
Þær breytingar urðu á yfírstjóm
félagsins um sl. áramót að ólafur
Guðmundsson lét af starfí forstjóra
og Ingólfur Skúlason sem verið
hafði framkvæmdastjóri félagsins í
3 ár tók við starfí forstjóra.
Enn fremur vom gerðar ýmsar
skipulagsbreytingar á rekstri fé-
lagsins með aukna áherslu á mark-
aðs- og sölustarfsemi auk þess sem
fjármálalegt aðhald var aukið.
Stjóm félagsins hefur að sjálf-
sögðu haft verulegar áhyggjur af
þeirri þróun sem átti sér stað í
rekstri félagsins á síðasta ári. Því
var ákveðið í framhaldi af þeim
breytingum sem urðu á yfírstjóm
félagsins um áramótin að kveðja til
sérfróða og hlutlausa rekstrarráð-
gjafa til að gera úttekt á stöðu fé-
lagsins og meta framtíðarhorfur
þess í því umhverfí sem það starfar
í svo og samkeppnisstöðu þess.
Auk þess var þess óskað að mat
yrði lagt á frammístöðu félagsins í
framleiðslu-, sölu- og markaðsmál-
um á undanfömum árum og hvers
mætti vænta í kjölfar þeirra breyt-
inga er urðu á yfirstjóm félagsins
um sl. áramót.
Framkvæmdaráð SH hefur og
lagt mikla vinnu í að tryggja fram-
tíðarrekstur félagsins og mun for-
stjóri SH í skýrslu sinni á fundinum
á morgun gera enn frekari grein
fyrir hinum mikla rekstrarhalla fé-
lagsins á sl. ári, auk þess sem hann
mun rekja niðurstöður og tillögur
hins erlenda ráðgjafarfyrirtækis og
fyrirætlanir stjóma Icelandic Freez-
ing Plants Ltd. og SH.
Tæpast verður skilið svo við
starfsemina í Bretlandi að ekki
verði farið nokkrum orðum um hinn
mikla útflutning á óunnum físki inn
á þennan markað og áhrif hans á
afkomu frystihúsanna.
Allir geta verið sammála um það
að nýta beri ísfiskmarkaði V-Evr-
ópu að svo miklu leyti sem slíkur
útflutningur hámarkar telqur sjáv-
arútvegsins. En það gerir hann
sennilega aðeins að því marki sem
hann er 3eldur ferskur til neytand-
ans. Enda er staðreyndin sú að yfír-
leitt fæst hærra verð fyrir ferskan
fisk heldur en frosinn ef selt er
beint til neytandans.
Samkeppni við bresk fisk-
vinnslufyrirtæki
Almennt hefur verið áætlað að
um 60—70% af þeim físki sem seld-
ur er á Humber-svæðinu fari til
frystingar. Fyrir nokkru keyrði þó
um þverbak í þessum útflutningi
og er talið að um 90% af fískinum
hafi þá farið til frystingar. Afleið-
ingin varð sú að verðið á uppboðs-
mörkuðunum hrundi, öllum til tjóns
nema breskum fískvinnslufyrir-
tækjum sem keyptu fiskinn til
vinnslu. Við það jókst framboð á
frystum físki og leiddi það til verð-
lækkunar á frystum físki í Bret-
landi.
Sannast best að segja fínnst
manni að nægur sé munurinn fyrir
á samkeppnisstöðu breskra og
íslenskra fískvinnslufyrirtækja án
þess að íslendingar sjálfir auki hann
enn frekar með því að selja þangað
ódýrt hráefni til vinnslu til þess
síðan að breskar fiskvinnslustöðvar
geti undirboðið okkur á markaðn-
um.
Utið vit sýnist í slfku háttalagi
u' iitfnijtiE 1 Vs -,v
Jón Ingvarsson
„Einsætt virðist því að
framkvæmd fastgeng-
isstefnunnar hefur mis-
tekist vegna þess m.a.
að forsenda raunhæfr-
ar fastgengisstefnu er
að verðbólga sé ekki
meiri til lengdar a.m.k.
heldur en í viðskipta-
löndum okkar. Stjórn-
völdum hefur einfald-
lega ekki tekist að haga
stefnu sinni í stjórn
efnahags- og peninga-
mála með þeim hætti
að dygði til að stemma
stigu við hinni hrika-
legu þenslu.“
og hittir það að sjálfsögðu okkur
sjálfa fyrst og fremst í bakið.
Um þann mikla mun sem er á
samkeppnisstöðu breskra og
íslenskra fískvinnslufyrirtækja þarf
ekki að fara mörgum orðum.
í fyrsta lagi er launakostnaður
breskra fiskvinnslufyrirtækja að-
eins helmingur þess sem hann er
hér á landi og íjármagnskostnaður
aðeins brot af því sem hann er hér.
Auk þess koma flölmörg önnur at-
riði til viðbótar s.s. lélegur að-
búnaður starfsfólks, nánast engar
kröfur um hreinlætisbúnað og
margt fleira sem stuðlar að enn
lægri framleiðslukostnaði í Bret-
landi en hér á landi.
Auk þess sem þessi skipulags-
lausi útflutningur hefur slæm áhrif
á samkeppnisstöðu íslenskra frysti-
húsa hefiir hann afar neikvæð áhrif
á rekstur fyrirtækis okkar í Bret-
landi.
Þvf er mál að linni og vil ég taka
undir þá skoðun formanns LÍ U sem
kom fram fyrir skömmu að nauðsyn
beri til að koma á stjóm og skipu-
lagi á útflutningi á fsfiski til þess
að draga úr framboðinu og halda
þannig verðinu uppi. Það hlýtur að
vera affarasælast fyrir alla sem
hlut eiga að máli.
Aðrir markaðir
Heildarvelta söluskrifstofu SH í
Hamborg nam á sl. ári 47 milljónum
marka og 9.800 að magni og er
um aukningu að ræða frá 1986 um
20% miðað við verðmæti og 22%
að magni.
Skrifstofan skilaði aftur til ís-
lands um 4 milljónum króna í endur-
greiddum umboðslaunum á áripp.
Það sem af er þessu ári er sölu-
aukning hjá skrifstofunni sem nem-
ur 24% að magni.
Ég vík nú nokkrum orðum að
öðrum mörkuðum.
Framleiðsla fyrir Sovétríkin gekk
vel á síðasta ári og í lok desember
var lokið við framleiðslu og afskip-
un á 7.500 tonnum en það var hluti
SH af samningnum við Sovétríkin
fyrir sl. ár.
Samningur um sölu á 10.700
tonnum af flökum og heilfrystum
físki voru undirritaðir fyrir skömmu
eftir langt samningaþóf. Verðmæti
samningsins eru 24 milljónir dollara
og er nærri óbreytt frá árinu áður
og er hluti SH 7.150 tonn.
Japan — annað stærsta
markaðslandið
Útflutningur til Japans nær tvö-
faldaðist á sl. ári og var að magni
tii um fjórðungur af heildarútflutn-
ingi SH á árinu 1987 og er markað-
urinn f Japan og öðrum löndum
Austur-Asíu orðinn einn aðalmark-
aður okkar fyrir síld, karfa, grálúðu
og rækju auk loðnu og loðnuhrogna.
Útflutningur skelflettrar rækju
var um 1.000 tonn árið 1987 og
dróst saman um fjórðung frá fyrra
ári. Verðhækkanir sem verið höfðu
mjög miklar náðu hámarki síðari
hluta árs 1986 og lækkaði verð
mjög mikið á.árinu 1987 og lét
nærri að verðlag í lok síðasta árs
hafí verið um 40% lægra heldur en
í upphafí þess.
Ötflutningur á rækju í skel til
Japans jókst hins vegar til muna á
árinu eða úr 350 tonnum árið 1986
í 700 tonn árið 1987.
EBE og ísland
Framundan eru mikil umskipti í
viðskiptum Evrópuríkja. Evrópu-
bandalagið stefnir að aigerum við-
skiptalegum, Qárhags- og efna-
hagslegum samruna fyrir lok ársins
1992. Yfirgnæfandi líkur eru taldar
vera á því, að þessi samruni muni
komast á.
Það sem skiptir máli er að með
slíkum heildarmarkaði 330 milljón
manna eru líkur á að samkeppnis-
staða þeirra ríkja er standa utan
bandalagsins kunni að versna.
Þetta á ekki aðeins við um toll-
múra, heldur jafnframt margvísleg-
ar beinar eða óbeinar tæknilegar
hindranir, sem Evrópubandalagið
verður búið að fella niður innbyrð-
is, en kemur til að viðhalda gagn-
vart ríkjum, sem standa utan
bandalagsins.
Við Islendingar höfum eðlilega
ákveðna tilhneigingu í umræðum
um Evrópubandalagið að líta ein-
göngu á tolla og kvóta sem við-
skiptahindranir. Þetta er hins vegar
varhugavert.
Innan Evrópubandalagsins á sér
stað í dag geysilegt starf við að
samræma margvíslega þætti, þar á
meðal skattamál, tæknilegar reglu-
gerðir, staðla, vörueftirlit og vott-
orðaútgáfu, svo að nokkuð sé nefnt
þannig að sömu reglur gildi f öllum
löndum bandalagsins þegar hinn
innri heimamarkaður verður kom-
inn á.
Landamæraeftirlit milli banda-
lagsríkjanna mun falla niður með
viðurkenningu á slíkri gagn-
kvæmni. Hins vegar munu ríki utan
bandalagsins verða að Iaga sig að
slíkum viðskiptahindrunum.
Framangreind lýsing, þótt ein-
föld sé, er vísbending um hversu
ítarleg úttekt býður okkar íslend-
inga við að samræma hagsmuni
okkar aðgerðum Evrópubandalags-
ins á þessum sviðum.
Aukin þekkingaröflun
er brýn
Að vissu marki er að því unnið
innan Fríverslunarsamtaka Evrópu,
EFTA, að ná samkomulagi við Evr-
ópubandalagið um ýmis mál. En
ljóst er, að hvort sem um er að
ræða bein samskipti við bandalagið
eða samskipti fyrir milligöngu
EFTA, þá er íslenskum útflytjend-
um og samtökum þeirra brýn nauð-
syn að efla sérfraeðiþekkingu sína
á mörgum þeirra sérsviða sem
samruni Evrópubandalagsins
stefiiir að.
j Hér á landi hefur gætt tilhneig-