Morgunblaðið - 20.05.1988, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, PÖSTUDAGUR 20. MAÍ 1988
Sólheimar
í Grímsnesi
Tökum þátt í „heilnæmu uppeldi jarð-
argróðans“
eftirJan Agnar
Ingim undarson
Það er liðin tíð, að böm þessa
lands, komist í snertingu við óm-
engaða náttúru landsins, við huldu-
fólk og álfa, við tæra læki og ár,
tjamir og vötn. Fossgnýrinn, fugla-
söngurinn og önnur náttúruhljóð,
heyrast varla lengur vegna véla-
hljóða í lofti og á landi.
Fyirum upplifðu bömin og kom-
ust í nána snertingu við þessi nátt-
úroöfl og vætti, þegar þau gættu
kvíaánna. Þegar rökkva tók mynd-
uðust ýmsar kynjamyndir, sem
fijótt ímyndunarafl bamanna
breytti í lifandi ævintýri. Það þurfti
ekki alitaf rökkrið til, því dag-
draumar barnanna byggðu upp heil-
ar álfa og huldufólks byggðir og
sum bömin létu sig dreyma um og
sáu ókomna framtíðarsýn.
Stundum gleymdu bömin sér í
dagdraumum sínum og æmar
stukku út um allan haga, eða þegar
gesti bar að garði gátu bömin líka
gleymt sér.
I bók sinni „Himneskt er að lifa"
eftir Sigurbjöm Þorkelsson, segir
hann frá að á sólríkum degi 1911,
hafí hann verið í heimsókn á Þing-
völlum, hjá Sigmundi bónda á
Brúsastöðum og að sú heimssókn
hafi vaidið því að bam hafi gleymt
sér og æmar týndust og hann hafi
boðist til að leita að þeim ásamt
- 10 ára stelpu. Á blaðsíðu 119 í
sömu bók segir Sigurbjöm ...“ En
alltaf dáist ég að hlaupaþoli og vilja-
þreki þessarar ungu stelpu. Meðan
á þessu 15 km hlaupi stóð, fylgdi
hún mér alltaf eftir og mátti ekki
heyra það nefnt að hvíla sig...“
Þessi telpa sem Sigurbjöm í Vísi
lýsti svo var engin önnur en Sess-
elja Sigmundsdóttir, sem stofnaði
bamaheimilið Sólheima í Grímsnesi
1930. Þessi lýsing Sigurbjöms átti
við Sesselju til dauðadags 1974.
Hún hafði alltaf „hlaupaþol í starfi
og viljann í verki“ og gafst aldrei
upp þótt á móti blési. Sesselju lagð-
ist alltaf eitthvað til þegar neyðin
var stærst. Sesselja var vel undir
lífsstarf sitt búin, alin upp á góðu
heimili í fögro umhverfi. Hver veit
nema framtíð hennar hafi einmitt
ráðist þegar hún sat yfir ánum í
nánu sambandi við fegurð náttúr-
unnar blóma og álfa, syngjandi
fugla og dansandi blómadísir.
Eitt er víst, Sesselja bar virðingu
fyrir umhverfi sínu og henni féll
þungt þegar illa var um umhverfið
gengið, þegar tekið var frá náttúr-
unni og henni ekki bætt það upp.
Starfsemi sína á Sólheimum
byggði Sesselja upp á samleik
manns og náttúro. Til þess að mað-.
urinn geti verið frískur þarf jarðar-
gróðurinn og lífríki jarðvegsins að
vera heilbrigður. Heilbrigður jarð-
vegur gefur heilbrigt fæði. Sesselja
lagði strax í upphafi mikla áherslu
á lífræna ræktun á Sólheimum og
hún var langt á undan sinni sam-
tíði í þeim efnum, sem mörgu öðro.
Landsmenn hafa séð, bæði með
sínum eigin augum og í gegnum
Qölmiðla, hvemig landið blæs upp
Frá Sólheimum í Grímsnesi.
„Sá garður hefur borið
ríkulegan ávöxt, og nú
skulum við í dag færa
út þennan þroskaða
ávöxt, taka þátt í upp-
græðslustarfi, bæði í
„uppeldi manna“ og
„uppeldi jarðargróð-
ans“.“
af völdum veðra og vinda, búfjár
og ekki síðst rányrkju manna og
annarra spjalla af þeirra hálfu.
Þeir eyddu skógunum til foma, að
vísu vegna neyðar ekki sports.
En það virðist vera háleitasta
hugsjón hinnar glæstu hetju nú-
tfmans, að eyðileggja gróður lands-
ins, og fagra náttúru þess með tor-
færofarartækjum sínum. Já, hug-
sjón aldamótaæskunnar var að
fegra og græða landið, og þessari
hugsjón hafa Sólheimar alltaf fylgt,
og í dag hefja Sólheimabúar alda-
mótamerkið hátt á loft.
Það á vel við, að Sólheimar hefji
nýja uppgræðsluleið, aðferð sem
hófst reyndar á Sólheimum fyrir
aldarfjórðungi síðan, þegar að sáð
var fyrir lúpínum. í dag bjóða Sól-
heimar upp á nýja leið, sem er
lúpínupakki með 10 rótarhnyðjum
í, til gróðursetningar í bera upp-
blásna jörð. Hver pakki kostar 500
kr. og er með leiðbeiningum, fólki
til halds og trausts. Lúpínan er einn
þáttur í lífrænu starfi, hún er jurt
sem bætir jarðveginn og vinnur sinn
eigin áburð sjálf með aðstoð nítur-
bindandi gerla sem ero í samlífí við
rætur hennar. Þessi jurt getur
byggt skjól fyrir jarðveginn og
klætt hann gróðri, en síðar víkja
fyrir öðrom plöntum.
Við skulum öll vera með frá byij-
un og halda áfram að klæða landið
með nýrri sókn.
Heimilisfólk Sólheima hefur
gengið frá þessum pökkum til sölu
og með þeim peningum sem kemur
inn mun starfsemi Sólheima halda
áfram. 11. maí 1930 hóf Sesselja
starfsemi Sólheima með að stinga
upp matjurtagarð, þá var gott veð-
ur og um 10 stiga hiti. Sá garður
hefur borið ríkulegan ávöxt, og nú
skulum við í dag færa út þennan
þroskaða ávöxt, taka þátt í upp-
græðslustarfí, bæði í „uppeldi
manna" og „uppeldi jarðargróð-
ans“. Ef þú vilt vera með í starfí,
sem gefur landinu lit, styrkir fjár-
hag Sólheima, komdu þá við í
Kringlunni hér í Reykjavík eða
Þrastarskógi í Grímsnesi, kauptu
þér iúpínupakka, en mundu að lesa
vel leiðbeiningamar, sem fylgja
pökkunum.
Höfundur er formaður Foreldra-
og vinafélags Sólheima í
Grímsnesi.
Slys á gnmnskólanemendum
Tillögur Kristbjargar Þórðardóttur hjúkrunarfræðings
um fyrirbyggjandi aðgerðir
Morgunblaðið/Jón Gunnlaugsson
Hópurinn sem hreinsaði völlinn fékk að launum pylsur með öllu.
Akranes:
íþróttasvæðið hreins-
að á skömmum tíma
Akranesi.
Knattspymufélag ÍA á Akra-
nesi efndi um siðustu helgi til
hreinsunardags á íþróttasvæðinu
á Akranesi og Langasandi og tók
fjöldi manns þátt í hreinsuninni.
Veður til hreinsunarstarfa var
einstaklega gott og var þátttaka
mjög almenn. Áður en hafíst var
handa fóro fram knattspymuleikir
i yngstu aldursflokkunum og voru
þeir leikir gegn Keflvíkingum og
liðir í Faxaflóamótinu. Það var eins
og áður kemur fram Knattspymu-
félag ÍA ásamt foreldrafélögum
yngri knattspymuflokkana sem
stóðu fyrir þessu hreinsunarátaki
og að hreinsun lokinni var haldin
heljarmikil grillveisla, þar fengu
allir nægju sína af pulsum og til-
heyrandi. Þegar fólk hélt heim að
nýju eftir ánægjulegan starfsdag
fór ekki á milli mála að vel hafði
til tekist við hreinsunarstarfíð. Slíkt
framtak er af hinu góða og allir sem
að því stóðu eiga þakkir skildar
fyrir.
—JG
Kristbjörg Þórðardóttir,
skólastjóri Sjúkraliðaskólans,
kynnti nú nýlega lokaverkefni
sitt til mastersprófs í heilbrigðis-
fræði frá Norræna heilsuvernd-
arháskólanum í Gautaborg i
Sviþjóð. Erindi sitt flutti hún á
fræðslufundi sem haldinn var á
vegum deildar heilsugæsluhjúk-
runarfræðinga og nefndi hún
það: „Slys á grunnskólanemend-
um á Reykjavíkursvæðinu, tillög-
ur um fyrirbyggjandi aðgerðir.“
Upplýsingar um slysatíðni fékk
Kristbjörg með aðstoð skólahjúkr-
unarfræðinga á Reykjavíkursvæð-
inu. Sérstök skráningareyðublöð
voro fyllt út fyrir hvem nemanda
á aldrinum 6-14 ára sem leitaði til
hjúkronnarfræðinganna á tímabil-
inu 3. febrúar-21.mars 1986.
Af eyðublöðunum fengust síðan
upplýsingar um kyn og aldur, hvar
og hvenær slysin urðu og hvers
vegna. Sömuleiðis hvaða líkams-
hluti skaddaðist, hvort hægt hefði
verið að koma í veg fyrir slysin,
fjarvistir frá skóla vegna slysa og
hvort leggja hefði þurft bömin inn
á sjúkrahús.
Samkvæmt könuninni leita um
17% nemenda á Reykjavíkursvæð-
inu til skólahjúkrunarfræðinga
vegna slysa eða afleiðinga þeirra.
Um 65% þessarra nemenda fengu
fyrstu hjálp í skólunum, 35% voru
send áfram til læknis eða á slysa-
varðstofu og 1,7% voro lögð inn á
sjúkrahús. Af þeim sem slösuðust
voro um 13% fjarverandi úr skóla
frá tveimur dögum upp í þijár vikur
og frá íþróttum eða leikfími allt að
þremur mánuðum.
Flest urðu slysin fyrri hluta vik-
unnar, á tímanum frá kl. 11-12 og
Samtökin Gamli miðbærinn:
Nefnd fjalli um framkvæmdir
SAMTÖKIN Gamli miðbærinn
leggja til f fréttabréfi sem nýlega
kom út að mynduð verði sam-
starfsnefnd fulltrúa þeirra, fjár-
málaráðuneytis og Reykjavíkur-
borgar. Engar framkvæmdir
hefjist í gamla miðbænum án
þess að nefndin hafi fjallað um
þær. í fréttabréfínu eru settar
fram nokkrar hugmyndir sam-
takanna um úrbætur f gamla
miðbænum og einna mest áhersla
lögð á bílastæðamál.
Fram kemur í fréttabréfí samtak-
anna að þörf á bflastæðum í Kvos-
inni verði nokkuð vel sinnt með bfla-
geymslum í væntanlegu ráðhúsi við
Tjömina, bflageymsluhúsi undir
nýbyggingu við Vesturgötu og
væntanlegu húsi við Tryggvagötu
auk bflastæða við Faxaskála. Hins
vegar segir að bflastæðamál séu í
megnasta ólestri á nokkrom stöðum
f gamla miðbænum, til dæmis við
Listasafn íslands og við Laugaveg.
Bent er á lóðir sem grynnkað gætu
á vandanum. Jafnframt er hækkun
stöðumælagjalds í fímmtíu krónur
gagnrýnd í fréttabréfinu.
Fleiri mál er snerta gamla mið-
bæinn ero rædd í fréttabréfínu.
Nefna má framkvæmdir í Austur-
stræti, málefni SVR, fegrun og
hreinsun, opinbera þjónustu, útivist,
menningarlff, löggæslu og málefni
ÁTVR. Borgarfulltrúum og þing-
mönnum Reykjavíkur hefur verið
send greinargerð með úrbótatillög-
um samtakanna.
kl. 14-15. Rúmur helmingur sly-
sanna átti sér stað utanhúss en
tæpur helmingur innanhúss. Yngri
nemendur slösuðust helst á skóla-
lóðinni en eldri nemendur í leik-
fimisalnum.
Fram kemur að drengir verða
frekar fyrir slysum en stúlkur og
aldursdreifingin sýnir að fæst slys
verða á bömum á aldrinum sex til
átta ára en ijölgar sfðan með aldri
og ná hámarki á aldursskeiðinu ell-
efu til fjórtán ára.
Lang algengustu meiðslin ero sár
ýmiskonar, en þar á eftir koma
tognanir, skrámur og beinbrot. Al-
gengustu alvarlegu slysin voro
beinbrot en því næst höfuðslys og
broni. Minni háttar meiðsl voro
einkum sár á höfði, höndum og
fótleggjum.
í ritgerð sinni kemur Kristbjörg
fram með ýmsar tillögur um fyrir-
byggjandi starf. Hún leggur m.a.
til að stofnaðar verði sérstakar
slysavarnamefndir f skólum til að
sjá um undirbúning og framkvæmd
skráningar á hættulegum stöðum í
skólanum og umhverfi hans og
koma síðan með tillögur til úrbóta.
í nefndinni ættu að hennar dómi
að sitja fulltrúar nemenda, foreldra,
kennara, skólanefndar, skólahjúkr-
unarfræðingur og umsjónarmaður
skóla.
í megindráttum felast hugsan-
legar úrbætur því í auknu sam-
starfi kennara, starfsfólks heilsu-
gæslu og annarra starfsmanna
skólans og með því að auka virkni
og áhuga nemenda á fyrirbyggjandi
aðgerðum. Sömuleiðis telur hún
þörf á endumýjun og samræmingu
í löggjöf um heilbrigðisfræðslu í
skólum.