Morgunblaðið - 20.05.1988, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 20. MAÍ 1988

Aðalfundur SÍF:
1987 varð metár
Saltfiskverð hátt en þó taprekstur framleiðenda
Fundurinn krefst óbreytts sölufyrirkomulags
-----------Saltfiskur og þjóðarbúið
Verðmæti útflutts saltfisks sem hlutfall af
heildarverðmæti vöruútflutnings landsmanna.
Framleiðendur saltfisks eru ugg-
andi um sinu hag, þrátt fyrir að
árið 1987 hafi verð fyrir afurðirn-
ar verið hærra en áður og rneira
magn verið selt úr landi en oftast
áður í sögu SÍF. Alls voru flutt
út rúm 62 þúsund tonn í fyrra
fyrir um 8,6 milljarða króna.
Vandi saltfiskverkenda felst eink-
um í harðnandi samkeppni á
mörkuðunum, hækkandi tollum í
EB-löndunum, lækkandi afurða-
verði, hækkandi hráefnisverði,
hækkandi launakostnaði og rangt
skráðu gengi. Þetta kom fram á
aðalfundi samtakanna sem hald-
inn var á Akureyri dagana 10. og
11. maí. Þar kom einnig fram, að
nú fer verð á Portúgalsmarkaði
enn lækkandi, eftir að hafa lækk-
að nokkuð fyrr í vetur. Portúgal
er mikilvægasti saltfiskmarkaður-
inn enda fara um 65% framleiðsl-
unnar þangað. Margir fundar-
menn létu f ljós þá skoðun, að of
mikil áhersla hefði verið lögð á
að ná háu verði á mörkuðunum f
stað þess að lækka framleiðslu-
kostnaðinn. Fundarmenn voru
harðorðir f garð stjómvalda og
gagnrýndu þau einkiun fyrir
ranga stefnu í gengismálum. Al-
menn samstaða var á fundinum
um að núverandi sölufyrirkomu-
lag, þ.e. að allur útfluttur salt-
fiskur skuli fara um hendur SÍF,
hafi sannað gildi sitt og varað var
við hugmyndum um að breyta þvf.
Magnús Gunnarsson fram-
kvæmdastjóri SÍF sagði í framsögu-
ræðu sinni, að sala hefði gengið vel
framan af síðasta ári, allt fram á
haust. Þá fór að bera á tregðu á
mörkuðunum. Magnús sagði ýmsar
skýringar vera á því. Þeirra helstar
væru að þá var uppurinn 5% toll-
kvóti Evrópubandalagsins og allur
saltfiskur bar því 13% toll eftir það.
Ennfremur hefðu miklar verðhækk-
anir dregið mjög úr sölu. Þetta sagði
Magnús vera gagnstætt þróun und-
anfarinna ára, þegar sala jókst og
verð hækkaði á haustmánuðum. Enn
ein ástæða tregari sölu voru miklar
birgðir spákaupmanna og Norð-
manna, sem höfðu ekki getað selt
til Brasilfu nema þriðjung venjulegs
magns og sendu fiskinn þess f stað
á Portúgalsmarkað. Norðmenn beittu
miklum þrýstingi til að koma sínum
fiski á Portúgalsmarkaðinn og gerði
það íslendingum erfitt fyrir. Þó náð-
ust samningar f janúar um að selja
15 þúsund tonn á sama verði og var
1987. Þar sagði Magnús að samtaka-
máttur SÍF hefði nýst að fullu. Hann
sagði þennan samning hafa hjálpað
í síðari samningum og dregið úr verð-
lækkunum, sem annars hefðu orðið
meiri og jafnvel hefði ekki tekist að
selja sama magn heldur.
Öflug vinnsla er
forsenda velgengni
Magnús ræddi síðan leiðir til að
ná hámarks arði út úr sjávaraflanum,
m.a. með því að flytja út unninn og
óunninn fisk, eftir því sem hentar.
Útgerð og vinnsla verði að hætta að
kýta um afiann og finna sameigin-
lega þær leiðir sem dugi í verðlagn-
ingu sjávaraflans. Hann minnti á að
fiskvinnslan hefði í fyrra keypt 84%
alls þorskaflans og sagði forsendu
velgengni útgerðarinnar vera öfluga
fiskvinnslu með sterka stöðu á
heimsmörkuðunum, fískvinnslu sem
geti greitt sanngjamt verð fyrir allan
þann fisk sem dreginn er á land,
ekki aðeins hluta hans á ákveðnum
tímum ársins.
Gæðavandamál
Enn hefur fslenskum saltfiskverk-
endum ekki tekist að koma gæðamál-
unum í nægilega gott horf. í máli
framsögumanna var ítrekað minnst
á þau mál. Fram kom, að kaupendur
töldu þó lengi vel íslenska fískinn
betri en keppinautanna. Það hefur
breyst í seinni tíð, vegna þess að
Norðmenn og Danir hafa bætt sína
framleiðslu. Vandinn felst m.a. í því,
að oft stenst fískurinn ekki vigt þeg-
ar hann kemur til kaupenda. Enn-
fremur er víða skortur á kæligeymsl-
um og kemur það verst við fram-
leiðslu tandurfisksins, en til þess að
hann geti uppfyllt gæðakröfur, þarf
að geyma hann f kæli þar til honum
er skipað út. Kvörtunum kaupenda
hefur fjölgað og á Portúgalsmarkaði
er það talið merki um breytt eðli
markaðarins. Hann sé að breytast
úr seljendamarkaði, þar sem seljand-
inn er ráðandi afl, í kaupendamarkað
þar sem kaupandinn setur kröfumar
um gæði vörunnar og verð.
Meðal þess, sem rætt var um til
að tryggja meiri gæði framleiðslunn-
ar var, að breyta starfsaðferðum eft-
irlitsmanna SÍF. Þeir geri skyndi-
kannanir í fyrirtækjum í stað alls-
heijarúttekta og veiti í ríkari mæli
leiðsögn við framleiðsluna.
Portúgal er mikilvægasti markað-
urinn og þangað fara um 65% fram-
leiðslunnar. Þó er ekki hæsta verðið
þar, enda fískurinn sem þangað fer
ekki thæsta gæðaflokki. Spánverjar,
ítalir og Grikkir kaupa dýrari fisk
og gera um leið mun meiri gæðakröf-
ur.
Breyttar neysluvenjur
Breyttir tímar eru nú á Spáni frá
því sem áður var og kemur það ekki
hvað síst fram í neyslu saltfisks, sem
hefur dregist saman. Fundarmenn
ræddu mikið um aðlögun að þessum
breyttu tfmum, bæði á Spáni og ann-
ars staðar. Ein helsta breytingin felst
í því, að stórmarkaðir hafa að miklu
leyti leyst af hólmi útvatnarana,
mennina sem hafa það að atvinnu
að útvatna saltfisk og selja hann.
Fóik leitaði sfður til þeirra nú orðið
og afleiðingar þess eru, að þeir
hækka verð sitt sem aftur dregur
enn úr kaupum. Meðal viðbragða við
þessu er, að þróa ijölbreyttara vöru-
val, þar á meðal að framleiða saltfisk
f neytendaumbúðum, tilbúinn í pott-
inn og selja í stórmörkuðum. Fram
kom á fundinum að mikið starf hefur
verið unnið á vegum SÍF að vöruþró-
un og verður áfram unnið af krafti
að þeim málum.
Aukin hlutdeild í
heildarútflutningi
Hlutur saltfiskverkunarinnar í
heildarútflutningi landsmanna hefur
aukist úr 11,0% árið 1985 í 16,2%
1987 þegar verðmæti útflutts salt-
fisks var um 8,6 milljarðar króna.
Verðið náði hámarki á síðasta ári
en hefur lækkað sfðan á Portúgals-
markaði, fyrst um 8% og sfðan um
4% til viðbótar nýlega. Þó er verðið
enn með því hæsta sem fengist hefur
fyrir saltfískinn. Þrátt fyrir hið háa
verð sögðu framsögumenn að salt-
fiskverkunin væri rekin með tapi.
Tapið orsakast m.a. af háum tollum
í kauplöndunum, sem lækka skila-
verð til framleiðenda. Ennfremur
hefur hátt fiskverð og hækkandi
launakostnaður gert framleiðendum
erfitt fyrir. Ræðumenn sýndu dæmi
um þessa þróun með lfnuritum þar
sem sást, að vegna hækkaðs kostn-
aðar og gengisþróunar dollarans hef-
ur hátt afurðaverð ekki skilað sér til
framleiðenda. Um 90% saltfísksöl-
unnar er fyrir dollara. Rætt var um
nauðsyn aukinnar hagkvæmni í
framleiðslunni til þess að vinna gegn
erfiðleikunum, ekki dygði að fara
sífellt sömu leiðina, að sækja hærra
verð í vasa kaupenda.
Gengisfelling dugir ekki ein
sér
Gengisfelling ein og sér dugir ekki
til að leysa vanda fiskvinnslunnar
að mati ræðumanna. Þeir sögðu
víðtækari ráðstafanir þurfa að koma
til. Bæði framsögumönnum og öðrum
sem tóku til máls, þótti skjóta skökku
við þegar svo stór undirstöðuatvinnu-
grein hangir á horriminni á meðan
verslun og þjónusta blómstrar. Ekki
síst þær þjónustugreinar, sem fisk-
vinnslan þarf að sækja til. Fundar-
menn bentu á, að þessir þjónustuaðil-
ar gætu hækkað verð sitt þegar þeim
hentar og innheimt hjá fískverkend-
um, sem hefðu enga möguleika á að
velta sínum hækkaða kostnaði jrfir á
afurðaverðið.
SÍF kerfið best
Sjö umræðuhópar störfuðu á aðal-
fundinum og tióku 10-30 manns
þátt f hveijum. Hóparnir skiluðu áliti
sfðari dag fundarins. í áliti allra hóp-
anna var lýst fullum stuðningi við
núverandi sölufyrirkomulag á salt-
fiski, þ.e. að allur útfluttur saltfiskur
skuli fara um hendur SÍF. Vísað var
eindregið á bug hugmyndum um
flölgun útflytjenda. Hluti af áliti hóps
um hagsmunamál var gerður að
ályktun fundarins.
Önnur atriði, sem hópamir tóku
flestir eða allir á, voru m.a. að koma
verður fastara kerfi á tilkynningar
framleiðenda um framleiðslu sína og
útskipanir. Rætt var m.a. að bæði
framleiðendur og SÍF þurfi að hafa
fastara form á þeim málum, ekki
dugi lengur að láta símtöl nægja í
þeim samskiptum. Lýst var ánægju
með útgáfu fréttabréfs SÍF og fram
kom hugmynd um að efla upplýs-
ingastreymi með aðstoð t.d. telefax
tækni, örar en fréttabréfið gefur
kost á. Þá var nefnt að efla sam-
starf saltfiskverkenda innan ein-
stakra landshluta.
Mikil áhersla var á að koma gæða-
málum í gott horf og að SÍF haldi
áfram því vöruþróunarstarfi sem
hafið er. Margt var rætt um leiðir
til að auka vörugæðin, þ. á m. að
breyta starfsháttum eftirlitsmanna,
þeir geri fleiri skyndikannanir og
þeir fái í ríkari mæli hlutverk ráð-
gjafa við framleiðsluna. Ennfremur
var rætt um að tengja matsmenn
meira inn í framleiðslukeðjuna en
nú er, þannig að þeir finni að þeir
séu híuti af keðjunni.
Það kom sterklega fram í áliti
Heildarafli landsmanna. Þús. tonn.
Þorskafli landsmanna. Þús. tonn.
Þorskafli í salt. Þús. tonn.
Útfluttur saltfiskur. Þús. tonn.
Útfluttur saltfiskur f milfj-
kr.(Fob).
hópanna og í umræðum á eftir, að
saltfiskeverkendur gera sér ljóst, að
þeir standa frammi fyrir breyttum
neysluvenjum á mörkuðunum. Þess
vegna sé nú eitt af mikilvægustu
verkefnum SÍF að þróa nýjar vöru-
tegundir og leita sífellt nýrra mark-
aða.
Fiskmarkaðir
í áliti hóps sem fjallaði um fisk-
verð kom fram, að allir nema einn
þátttakandi vildu fast verð á ferskum
fiski. Þar var sagt, að fiskmarkaðim-
ir væru væru ekki fullreyndir enn
og lýst vantrú á að stofnað verði til
nýrra markaða í bráð. Hópurinn var
sammála um að nýta bæri hátt verð
fyrir ferskan fisk erlendis, t.d. með
gámaútflutningi, en að finna verði
leiðir til að koma í veg fyrir slys í
útflutningnum. Nefndar voru eftir-
taldar leiðin Útflutningskvóti, sem
væri hlutfall af veiðikvóta hvers
skips. Ákveðið heildarmagn í viku
hverri, stjómað af LÍÚ og loks að
eigendaskipti á fiskinum fari alltaf
fram hér á landi. Hópurinn lýsti
stuðningi við síðustu hugmyndina.
Samkvæmt henni ætti erlendur
kaupandi að greiða verð, sem yrði
ákvarðað hér og fiskurinn jafnframt
vigtaður hér. Þegar siglt yrði með
fískinn, tryggi erlendi kaupandinn
lágmarksverð áður en siglt er.
h