Morgunblaðið - 02.09.1988, Blaðsíða 15

__________MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 2. SEPTEMBER 1988_15
Könnun meðal nema í Hólabrekkuskóla:
Börnin eyða 30 klukkustundum fyr-
ir framan sjónvarpið í hverri viku
Þriðjungur nemenda vinnur með skólanum
Að sögn Lars Afzelius er þetta
versti sjúkdómur sem komið hefur
upp í selum á þessum slóðum en
ekki hafí neitt komið í ljós sem
bendi til þess að orsakatengsl séu
á milli mengunar og þessa sjúk-
dóms.
Eitraðir þörungar
Sem kunnugt er heijaði mikil
þörungaplága á vesturströnd
Svíþjóðar og Noregs í maf á þessu
ári. Norrænir sjávarlíffræðingar
hafa á undanfömum mánuðum
grennslast fyrir um orsakir og af-
leiðingar plágunnar sem sums stað-
ar olli algjörum laxadauða í fískeld-
isstöðvum. Sjávarlíffræðingar við
háskólann í Bergen settu á fót eftir-
litskerfí með útbreiðslu þörung-
anna. Dr. Torleiv Brattegard, for-
stöðumaður sjávarrannsóknar-
stöðvarinnar í Bergen, tíafði umsjón
með þessum rannsóknum. „Hita-
myndir teknar úr gervitunglum
gerðu okkur kleift að fylgjast með
útbreiðslu þörunganna og ferð
þeirra ' meðfram vesturströnd
Svíþjóðar og suðurströnd Noregs,"
segir Torleiv Brattegard. „Helsta
vandamál okkar til að byija með
var að greina hvaða tegund þör-
unga væri þama á ferðinni. Um
miðjan maí kom síðan í ljós að á
ferðinni var lítt þekkt þömngateg-
und sem kallast „Chrysochromulina
polylepis." Eftirlitskerfíð gerði sjáv-
arlíffræðingum kleift að senda út
aðvaranir um ferðir þömngabreið-
unnar. Vitað var að þömngar þess-
ir þyldu illa hálfsaltan sjó og því
vom fískeldiskvíar fluttar djúpt inn
í fírði þar sem sjór er ekki jafn
saltur og utar. Með þessu eftirliti
er talið að norskum sjávarlíffræð-
ingum hafi tekist að bjarga jafn-
virði 100 milljóna dollara (4,5 millj-
arða íslenskra króna) af fískeld-
isframleiðslu þessa árs.
í máli sjávarlíffræðinganna kom
fram að um þessar mundir væri
unnið að því að safna saman upplýs-
ingum um þömngapláguna og yfír-
völd myndu innan skamms fá
skýrslu um málið.
Norrænar rannsóknir
nauðsynlegar
„Starfsemi Norræna sjávarlíf-
fræðiráðsins hefur stuðlað mjög að
bættri menntun sjávarlíffræðinga á
Norðurlöndum," segir Jömndur að-
spurður um ávinning samstarfs sem
þessa. „Það hefur komið til tals
innan Norðurlandaráðs að leggja
starfsemi sjávarlíffræðiráðsins nið-
ur en slíkar hugmyndir hafa mætt
mikilli andspymu ungra sjávarlíf-
fræðinga sem telja menntun í sjáv-
arlíffræði mundu versna ef ráðið
yrði lagt niður. Sameiginlegar rann-
sóknir norrænna sjávarlíffræðinga
em nauðsynlegar sem sést best
þegar við mikinn vanda er að etja
svo sem eins og þömngapláguna
sem hér hefur verið sagt frá. Ein
af forsendum þess að vel takist til
í slíku samstaifí er að náin tengsl
séu á milli þessara aðila."
KÖNNUN var gerð meðal nem-
enda í 4.-9. bekk Hólabrekku-
skóla 1. mars sl. og tóku 586
nemendur þátt í henni. Könnunin
var framkvæmd af nemendum
og kennurum á námskeiði í fjöl-
miðlafræði við Háskóla íslands í
samráði við Foreldra- og kenn-
arafélags skólans og nemenda-
ráð. Niðurstöður könnunarinnar
leiddu m.a. i ljós að börnin eyða
30 klukkustundum að meðaltali
fyrir framan sjónvarpið í viku
hverri og tæpur þriðjungur
þeirra stundar vinnu utan heimil-
is með skólanum. Hafa ber i huga
að þar sem könnunin var aðeins
gerð i einum skóla er ekki hægt
að alhæfa út frá henni um öll
börn i Reykjavík. í bréfi frá Elí-
asi Héðinssyni og Þorbirni
Broddasyni, Félagsvísindadeild
Háskóla íslands, er fylgdi niður-
stöðum könnunarinnar ásamt
greinargerð, segir þó að þær
gefi sterka vísbendingu um það
sem koma mundi fram í al-
mennri könnun innan þessara
aldursflokka í borginni.
Fjölmiðlanotkun, vinna með
skóla, bókalestur og fleira var með-
al þess er spurt var um í könnun-
inni. í niðurstöðum kemur fram að
31% allra þeirra sem spurðir voru
vinna utan heimilis með skólanum.
Það eru 38% stúlkna og 24% pilta.
í greinargerð með þessum niður-
stöðum segir að ástæðan fyrir þess-
um kynjamismun geti verið sú að
vinnumarkaðurinn sé móttækilegri
fyrir stúlkur en pilta á unglings-
aldri. Eða jafnvel að metnaður for-
eldra sé ólíkur gagnvart kynjunum
þannig að stúlkur séu síður lattar
(eða fremur hvattar) til að diýgja
tekjur sínar en piltamir. Svo gætu
stúlkumar einfaldlega haft meiri
þörf fyrir aukapening á þessum
aldri.
Þegar svörin við spumingunni
eru skoðuð nánar kemur í ljós mis-
munur starfsheita eftir kynjum og
aldri. Það vekur upp þá spumingu
hvort áframhaldandi aðskilnaður
kynjanna verði á vinnumarkaðnum.
Fleiri stúlkur vinna afgreiðslu- og
verslunarstörf eða 29% á móti 22%
pilta. Munurinn er þó meiri þegar
kemur að verkamannastörfum þar
sem hlutfall pilta er miklu hærra,
21% á móti aðeins 2% stúlkna. Þá
skiptist hlutfall þeirra er annast
blaðburð og bamagæslu á milli
kynjanna. A meðan hlutfall stráka
sem bera út blöð er 31% er hlutfall
stelpnanna 6% og bilið er enn meira
þegar kemur að bamagæslunni. Þar
er hlutfall stúlknanna 33% á móti
3% drengja sem vinna fyrir sér með
bamagæslu. Aldurinn skiptir þama
einnig máli. Þannig em flestir þeir
sem stunda afgreiðslu- og verslun-
arstörf í aldurshópnum 14-15 ára
eða 41% á móti 22% í 12-13 ára
hópnum. Böm á aldrinum 10-11
ára verða sér aftur á móti frekar
út um aukapening með því að bera
út blöð eða gæta bama. Onnur störf
sem nefnd em í niðurstöðunum em
þjónustu- og skrifstofustörf, eld-
hússtörf og þrif.
Eitt dagsverk á viku
Tíminn sem bömin eyða í vinn-
unni á viku hverri fer bæði eftir
aldri og kynjum. Athygli vekur að
enginn hópur hópur vinnur undir
eitt dagsverk á viku að meðaltali.
Stúlkumar vinna meira, nema í ald-
urshópnum 12-13 ára, þar hafa
strákamir forskot. Sá aldurshópur
vinnur jafnframt minnst að meðal-
tali á viku. Böm á aldrinum 10-11
ára vinna 8V2 klst. á viku að meðal-
tali og 14-15 ára unglingar í rúmar
13 klst. Stúlkumar að meðaltali
klukkutíma lengur en piltamir.
Astæðumar fyrir því að böm og
unglingar vinna launaða vinnu með
skólanum em eflaust margvíslegar.
í greinargerðinni er giskað á nokkr-
ar þeirra og meðal annars nefnt að
þau geti verið að §ármagna tóm-
stundagaman eða séu haldin náms-
leiða og sæki því í störf sem ekki
tengjast náminu. Um samband milli
Qölskyldugerðar og vinnuhlutfalls
virðist ekki vera að ræða, segir I
greinargerðinni, en hins vegar kom
í ljós samband milli flölmiðlanotk-
unar og vinnu.
Sjónvarpsgláp
Svarendur á aldrinum 10-13 ára
sem segjast vinna með skólanum
em meiri sjónvarps- og myndbanda-
notendur en þeir sem ekki segjast
vinna. í elsta aldurshópnum, 14-15
ára, snýst þetta hins vegar við.
Þannig eyðir yngri aldurshópurinn
sem stundar vinnu rúmlega 31
klukkustund á viku að jafnaði yið
sjónvarps- og myndbandagláp, eða
þremur tímum meira en þeir sem
enga vinnu stunda. Öll bömin sem
tóku þátt í könnuninni og em á
aldrinum 10-13 ára eyða því að
meðaltali hátt í 30 klukkustundum
á viku í að horfa á sjónvarp. Horfun
14-15 ára unglinga er öllu minni
eða rúmar 22 klukkustundir á viku.
Þá sýnir könnunin að þar sem
myndlykill er á heimilinu horfa
bömin 50% lengur á sjónvarp en
þau böm sem engan lykil hafa. Á
aðeins 11% heimila var hvorki
myndband né myndlykill. Fimmt-
ungur hefur myndbandstæki en
ekki myndlykil og annar fímmtung-
ur myndlykil en ekki myndbands-
tæki. Á helmingi heimilanna hafa
bömin aðgang að hvom tveggja.
Þau böm sem höfðu horft á
myndbönd í vikunni fyrir könnunina
vom beðin að skrifa niður nöfn
þeirra mynda sem þau höfðu horft
á þá viku. Nálægt 150 titlar vom
nefndir. Um þijátíu nefndu mynd-
ina Alien eða Geimvemnar sem á
sama tíma var sýnd á Stöð 2 og
þá stranglega bönnuð bömum. Ein-
hveijir af þessum þijátíu gætu því
hafa horft á hana í sjónvarpinu, en
eitt af því sem fram kemur í könn-
uninni er hversu langt fram eftir
kvöldi böm fá að horfa á sjón-
varpið. Það virðist því hafa litla
þýðingu að setja efni bannað böm-
um á dagskrá seint á kvöldin.
Næst á eftir Alien kom Garbage
Pail Kids, Lögregluskólinn og Stella
í orlofí. En á listanum var líka að
finna nöfn .mynda eins og Omen,
Elmstreet Murders, Lethal Weapon,
Platoon og Ninja.
STÓRKOSTLEG NÝJUNG
fyrir eigendur örbylgjuofna
í töfrapottinum geturðu steikt læri, svínakjöt
og kjúkling og fengið fallega brúningaráferð á
kjötið. Tvær stærðir. Passa í flesta ofna.
Kynningarverð kr. 1.530,- og 1.960,-.
íslenskar leiðbeiningar fylgja. Sendum í póstkröfu.
Einar Farestveit&Co.hf.
BORGARTIÍN 28, SÍMAR: (91) 16995 OG 622900 - NÆO BÍLASTÆÐI
Mánudaga - fímmtudaga
Föstudaga____________
Laugardaga á
kl.9-
kl.9-
>MIKLIG4RDUR
MIKIÐ FYRIR LÍTIÐ