Morgunblaðið - 03.09.1988, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. SEPTEMBER 1988
'T
Risamjaðurt Garðamaríustakkur
Að þurrka blóm I
Við verðum víst að viðurkenna
þó ekki sé það ljúft, að óðum
dregur að lokum þessa sumars
þó vissulega séu enn eftir all-
margar vikur — a.m.k. eftir al-
manakinu — sem ræktunarfólk
getur notið garða sinna og gróð-
urhúsa og mun vafalaust gera
það í lengstu lög með ýmsu
móti. Ráð, sem ýmsum hefur
gefist vel til þess að viðhalda
minningunni um liðið sumar, er
að þurrka blóm og geyma til
vetrarins. Blóm, þó þurrkuð séu,
sem sprottin eru úr mold ef til
vill í okkar eigin garði bera ótvír-
ætt með sér sérstakan andblæ
frá gengnu sumri, sem gerviblóm
hvort sem þau eru úr plasti eða
einhverju öðru eru gersneydd.
Fjöldinn allur af jurtum er hæfur
til þurrkunar, og margar tegund-
ir halda lit sínum og lögun furðu
'vel um langt skeið og á það við
um fjölærar, tvíærar og einærar
jurtir sem heita má að til séu í
hvers manns garði.
Mun nú vikið nokkrum orðum
að þurrkun blóma og þeim skil-
yrðum sem þurfa að vera fyrir
hendi ef sæmilegur árangur á
að nást. Ákjósanlegast er að
þurrka blómin í hlýju, dimmu
herbergi með góðri loftræstingu.
Loftræstingin er allmikið atriði
við þurrkunina og sé hún ekki í
góðu lagi má bæta hana með
rafmagnsviftum því að kyrrstætt
loft er ekki heppilegt fyrir þessa
iðju.
Yfirleitt eru öll blóm, sem tek-
in eru til þurrkunar, látin snúa
höfðunum niður á við á meðan
á þurrkun stendur, en merki
þess að blómin séu fullþurrkuð
er að þau „haldi höfði“ og á það
að taka 1—5 vikur. Góð regla
er að stijúka blöðin af stönglin-
um fljótlega eftir að blómin eru
tínd, búnta þau síðan, smeygja
teygju utanum leggina og hengja
í lítilli vírlykkju (t.d. meðalstórri
pappírsklemmu) á snúru. Eins
og áður var tekið fram þurfa
blómin mislangan tíma til að
þoma, en allt veltur á því að
„hálsliðurinn", ef svo mætti að
orði komast, sé orðinn svo þurr
og stinnur að blómið drúpi ekki
höfði. Verður nú minnst á nokkr-
ar fjölærar jurtir sem reynst
hafa vel til þurrkunar og byijað
á þeim hvítu:
Silfurhnappur (Achillea
ptarmica) ber litla þétta blóm-
kolla í júlí/ág. Hæð 40—60 cm.
Ekki eins algengur í görðum nú
og áður var.
Snækollur (Anaphalis margar-
itacea). Blómstrar í ág./sept. litl-
um hvítum körfum í sveip. Blöð-
in eru gráleit, lítil eitt hærð.
Danir kalla jurt þessa „perluk-
örfu“ og nota óspart í þurrar
skreytingar.
Mjallhæra (Luzula nivea)
40—50 sm hátt skrautgras, sem
blómstrar í júlí. Takist snemma
á blómgunartímanum því axinu
hættir við að gulna þegar frá
líður.
Brúðarvefur (Filipendula vulg-
aris/hexapetala) ber mjólkur-
hvíta blómklasa í júlí/ág. Þá eru
stóru frænkur hans RISA- og
ROÐAMJAÐURT (F.camtsc-
hatica rosea) glæsilegar þegar
þær bera blóm síðla sumars.
Alpafífils — Edelweiss var að
nokkru getið í síðustu grein.
Jurtir sem bera gul blóm:
Rænfang (Tanacetum vulgare)
er með allra elstu garðplöntum
hér á landi og mjög harðgerð.
Blómstrar síðsumars.
Gýgjarkollur (Cephalaria tat-
arica)_getur orðið allt að 3 m á
hæð. Á endum þessara gríðarháu
stöngla eru daufgular blómkörf-
ur fremur smáar. Blómgast í
ág./sept.
Garða-Maríustakkur (Alchem-
illa major) ber stóra gulgræna
blómskúfa í júlí/sept. Hæð um
50 sm. Verður fallegastur með
því að hver blómstilkur fyrir sig
sé hengdur upp svo að blómið
klessist ekki saman heldur fái
að breiða vel úr sér og þoma
þannig. Af rauðblómstrandi jurt-
um má nefna:
Morgunroði (Heuchera sangu-
inea) 30—40 sm á hæð, blómstr-
ar ummitt sumar. Rauður litur
fíngerðra klukkulaga blómanna
heldur sér vel við þurrkun og
sama má segja um:
Dögglingskvist (Spirea dou-
glasi) sem er uppréttur runni um
það bil 1 m á hæð og blómstrar
rauðbleikum blómum í ág./sept.
Blóðkollur (Sanguisorba off.)
hefur um áraraðir verið ræktað-
ur í görðum en vex einnig villtur
hér á landi. Blómstrar rauð-
brúnum blómkollum eða axi í
júlí/ág. Hæð 30—50 sm. Á Rósa-
kolli (S.tenuifol.) sem er erlend
tegund er axið rósrautt.
Frh. í næstu viku.
Slétt hár
og hrokkið
Heimilishorn
Bergljót Ingólfsdóttir
Hún er undarleg sú árátta mann-
anna að sækjast sífellt eftir því sem
ekki er, vilja jafnvel breyta ásjónu
sinni eins og þegar slétthært fólk
vill hafa hár sitt liðað og þeir hrokk-
inhærðu slétta úr sínu. Svona er
þetta og hefur lengi verið, það hef-
ur alltaf þótt sjálfsagt að hressa
ögn upp á útlitið með mismunandi
aðferðum sem þekktar hafa verið á
hveijum tíma.
f upphafí sumars birtist marg-
sinnis bókarauglýsing í sjónvarpi
og höfundurinn, bandarísk kona,
var sagður hafa fundið upp perman-
entið. Vel má vera að fyrmefnd
kona hafi komið fram með ein-
hveijar nýjungar á þessu sviði —
en hún fann ekki upp permanentið.
Það varð annar til þess og fyrir
hennar tíma.
Charles Nestle, hárskeri af þýsk-
um ættum, gerði fyrst tilraunir til
að setja permanent í hár á fyrsta
áratug aldarinnar. Það hafði tíðkast
á seinustu áratugum fyrri aldar að
konur í Evrópu og Bandaríkjunum
fóru á hárgreiðslustofur til að láta
Ieggja „bylgjur" í hár sitt blautt,
en þær hurfu auðvitað við næsta
hárþvott.
En það var einmitt það sem
Charles Nestle vildi bæta úr, hann
taldi að hægt væri að setja varan-
lega (permanent) liði í hár til að
hárgreiðslan entist lengur, nokkurs
konar eilifðarbylgjur.
Lengi hafði sú aðferð verið notuð
til að krulla hár að vefja hveijum
lokk fyrir sig upp á heitt krullu-
jám, hitað á glóð, og vitneskjan er
um að slíkt þekktist meðal menn-
ingarþjóða fyrri tíma,
Fyrsta tilraun Nestle til að setja
varanlega liði í hár fór heldur illa,
mestur hluti hárs viðskiptavinarins
var sviðinn og skemmdur eftir með-
ferðina. En það litla sem eftir var
af hárinu var liðað. Eftir endurbæt-
ur með einhveijum kemiskum efn-
um varð permanentið að veruleika
árið 1906.
Með því var lagður gmnnur að
þeirri meðferð við hárliðun sem
margar kynslóðir kvenna nutu góðs
af en breytingar hafa orðið miklar
á þessu sviði sem öðmm hin síðari
ár.
Starfsbræður Charles Nestle í
hárgreiðslunni töldu sér ógnað með
þessari uppfinningu á sínum tíma,
þeir áttu allt eins von á því að starf
þeirra yrði aflagt. Annað átti þó
eftir að koma á daginn eins og
kunnugt er.
Það em líka til efni til að slétta
snarhrokkið hár þó ekki sé vitað
hvort þau séu notuð hér á landi.
Nokkrir áratugir em síðan að aug-
lýsingar þess efnis urðu áberandi í
bandarískum tímaritum og var þá
sérstaklega höfðað til þeldökkra
kvenna þarlendis. Þegar hin fagra
dans- og söngkona Josephine Baker
(en hún var þeldökk Bandaríkja-
kona) kom í kjölfar jassins til París-
ar á þriðja áratug aldarinnar var
svart hár hennar strengt rennislétt
frá andlitinu. Aðferðin sem hún
notaði til að slétta kmllur sínar var
sögð vera að smyija eggjahvítu í
hárið. Eftir myndum að dæma hef-
ur það tekist vel og stimir á svart,
slétt hár hennar.
Nafnið „permanent", eins og slík
hárliðun er nefnd daglega, er ekki
að finna í íslenskri orðabók en hef-
ur trúlega engu að síður verið notað
hér frá fyrstu kynnum við slíka
hármeðferð. Nafnið hefur sjálfsagt
verið tekið í fóstur úr dönsku, eins
og fleiri orð sem viðkoma fegmn
og snyrtingu, því hefur verið skellt
í hvorugkyn og síðan ekki hugsað
meira um það.
Orðið permanent er komið úr
latínu inn í mál næstu nágranna-
þjóða okkar, það merkir varanlegt,
það sem endist. Við enska orðið
„permanent wave“ í ensk/ ísl. orða-
bók er skýringin: eilífðarbylgja, föst
hárliðun. Það þætti áreiðanlega
saga til næsta bæjar ef við hringd-
um á hárgreiðslustofu og pöntuðum
tíma fyrir eilífðarbylgjur í staðinn
fyrir permanentið!
V^terkurog
kJ hagkvæmur
auglýsingamiöill!